بند سوم: اصول روابط دیپلماتیک در اسلام

«وقایع نگاران مسلمان» شرح فرستادگان به بیزانس و ایران و مصر و حبشه را ثبت کرده‌اند. بنابر سنت، این فرستادگان حامل نامه های رسمی بودند و دستور داشتند که آن ها را به سران دول (کشورها) مربوط ابلاغ کنند. تشابه و اتحاد شکل بندی این نامه ها، مسائلی را به وجود آورد، از قبیل صحت این اسناد و حتی اعزام چنین ‌هیئت‌ها. معهذا نقل روایات مربوط ‌به این فرستادگان صرف نظر ‌از وقوع تاریخی آن، قبول ضمنی دیپلماسی را به عنوان یک اصل قانون اسلامی نسبت به ملل مختلف نشان می‌دهد. روایت شده است که امپراطور حبشه و حاکم مصر، دعوت محمد(ص) را به اسلام قبول کردند. امپراطور بیزانتین پاسخ داد که ملت او عقیده ندارد که اسلام بیاوردو پادشاه ایران نامه را پاره نمودو فرستادگان را بیرون کرد. محمد از دانستن این خبر گفت: سلطنت او از هم پاشیده خواهد شد[۳۳].»

‌به‌تدریج‌ و با توسعه اسلام، روابط دیپلماتیک نیز گسترش یافت و شکل منظمی به خود گرفت و مأموریت‌ سیاسی موقت جای خود را به مأموریت‌ سیاسی دایم داد و از زمان مامون خلیفه عباسی، اداره سیاست خارجی به طور کامل تحت نظم و ترتیب درآمد.

بندچهارم: وظایف و نقش مأموران دیپلماتیک در اسلام

در اسلام، عامل برقراری روابط دیپلماتیک با کشورهای خارجی؛ نمایندگان، سفیران و فرستادگان خاص حکومت اسلامی هستند. این مقامات دارای اهمیت و احترام خاصی هستند و معمولا از میان صالحترین و شایسته ترین مؤمنان انتخاب می‌شوند. از ابتدای تجلی اسلام، وظایف مهم سفیران یا فرستادگان ‌به این شرح بوده است:

۱) دعوت به اسلام به طور کلی، مخصوصا قبل از آغاز جنگ؛

۲) مذاکرات صلح و ترک مخاصمه با دشمن؛

۳) مذاکره ‌در مورد مبادله اسیران جنگی پس از خاتمه جنگ؛

۴) مذاکره ‌در مورد انعقاد معاهدات مربوط به فدیه و غرامت و امضای آن ها؛

۵) مذاکره در جهت ایجادحسن تفاهم و جلب دوستی و انعقاد پیمان همکاری در زمینه‌های مختلف باکشور محل مأموریت‌.

ایفای چنین وظایفی، نباید موجب مداخله در امور داخلی کشور محل مأموریت‌، رفتاری خلاف شوون آن کشور و سوءاستفاده از موقعیت و مقام گردیده، احیانا اعمال ناشایستی چون خرید و فروش اسلحه و جاسوسی را به همراه داشته باشد.

قاعده مهم و جالب توجهی که در اسلام وجود دارد، جبران خسارات و خطاهای ناشی از تقصیر مأموران دیپلماتیک خودی در کشورهای خارجی، آن هم به نحو مطلوب و رضایت بخش است که به قول استاد احمد رشید «حقوق اروپایی پس از ۱۳قرن توسعه و تکامل نتوانسته است چنین قاعده ای را ثبت و ضبط نماید[۳۴].»

از سوی دیگر، اسلام برای مأموران دیپلماتیک خارجی مقیم کشور اسلامی نیز اهمیت خاصی قایل است و از این رو، آنان درگذشته می توانستند بدون آنکه آزاری ببینند و بی آنکه درخواست امان نمایند، به عنوان پیام آور رسمی وارد سرزمین اسلامی شوند و بیانات و پیام‌های آنان با ادب و نزاکت دیپلماسی شنیده می شد.

ازپیامبر خدا(ص) نقل می‌کنند که «همیشه با فرستادگان ملل خارجی با احترام و مهربانی هرچه تمامتر رفتار می کرد و بنابر عادت خویش به آن ها تحف و هدایای فراوانی ارزانی می داشت و درمقام توصیه به اصحاب خود در این مهم می فرمود، پس از من نیز به همین گونه عمل کنید[۳۵]».

بندپنجم: ‌مصونیت‌ها و مزایای دیپلماتیک در اسلام

مقررات مربوط به مصونیت دیپلماتیک، از زمان پیامبر اسلام (ص) وجود داشته است. شاهد مثال، رفتار ایشان با نمایندگان مسلمیه کذاب مدعی پیغمبری است. هنگامی که نامه مسلمیه را دو رسول نزد پیامبر آوردند، حضرت فرمود تا نامه را برخوانند. بعد از استماع مفادنامه، پیامبر(ص) رو به فرستادگان کرد و گفت: «شما چه می گویید؟ ایشان گفتند: ما همان می گوییم که مسیلمه نوشته است. پس سید علیه السلام گفت: اگر نه این بودی که رسولان را نشاید کشتن، بفرمودی و شما را هر دو گردن بزدندی[۳۶].» و یا «وقتی ابوبکر اسیران را به شام می فرستاد، ضمن مشایعت یزید بن ابی سفیان، از جمله سفارشها که بدو کرده، چنین گفت: وقتی فرستادگان دشمن سوی تو آمدند، آن ها را محترم بدار، زیرا که اولین خبر تو است که به آن ها می‌رسد و آن ها را کمتر نگهدار تا زودتر بروند و از وضع تو بی خبر مانند. کسان خویش را از گفتگو با ایشان منع کن و شخصا با آن ها سخن کن[۳۷].»

نمونه بارز دیگر، مصونیت فرستادگان در اسلام را می توان در کردار و گفتار امام علی(ع) دید. در آغاز خلافت، معاویه یکی از افراد قبیله بنی عبس را نزد علی(ع) فرستاد. علی(ع) به فرستاده گفت چه خبر بود؟ گفت در امانم، گفت آری، فرستادگان در امانند و کشته نشوند[۳۸].» اصل مصونیت نمایندگان دیپلماتیک حتی اگر کافر هم باشند، به طورصریح در آرای و فتاوی فقهای بزرگ اسلامی منعکس است[۳۹].

در اسلام به طور کلی، شخص سفیر یا فرستاده و اعضای هیات دیپلماتیک همراه سفیر وحتی کارمندان بومی هیات دیپلماتیک، از نظر جان ومال و ناموس و محل اقامت مصون از تعرض هستند. این مصونیت شامل مصونیت از بازداشت و آزادی بازگشت به وطن نیز هست.

اما در زمره مزایای مأموران دیپلماتیک خارجی مقیم کشور اسلامی می توان از معافیت از پرداخت جزیه و خراج، عوارض گمرکی و دیگر مالیاتها نام برد. البته در این مورد اخیر، به شرط معامله متقابل[۴۰].

گفتار هشتم: منابع اصلی حقوق بین الملل

بند اول: عرف

عرف موقعی به عنوان اولین منبع حقوق ذکر می شود که منشاء قواعد موضوعه قانونی در همان قسمت باشد. عرف درحقیقت عبارت است از رویه هایی که در زمان طولانی در موارد مشابه مورد استفاده قرار گرفته و آنقدر استمرار پیدا ‌کرده‌است که احساس نوعی الزام اجرایی ایجاد نماید. درجامعه بین‌المللی که قدرت قانون گذاری واحد وجود ندارد، معاهدات جای قوانین را می گیرند ولی چون کلیه روابط بین‌المللی هنوز تابع قراردادهای عمومی مدون نیست، عرف نقش خود را ایفا می‌کند.

در میان قواعد حقوق بین الملل عمومی احتمالا روابط دیپلماتیک قدیمی‌ترین نوع روابط بین دول است؛ ولی دیرتر از روابط دیگر بین‌المللی تحت قاعده و نظم درآمده و همین قواعد قراردادی نیز در قسمت مهمی بر عرف معمول مورد قبول اکثریت دول ارجاع می‌دهند[۴۱].

بند دوم: معاهدات

درحقوق بین الملل عمومی معاهدات در قلم قانون هستند که امضا کنندگان را ملزم به اجرا می‌کنند. اگر امضا کنندگان دو یاچند دولت معدود باشند تعهدهای مندرج در قرارداد فقط همان دولت های امضا کننده را متعهد به اجرا می‌کنند. در عهدنامه اعم از خصوصی و عمومی حقوق و تکالیف معمولا متقابل هستند و کلیه امضا کنندگان در آن متساوی و یا شریک اند. از نمونه های این گونه معاهدات می توان به معاهدات منعقده بین بریتانیا وترکیه در ۱۸۰۹ و فرانسه و ایران در سال های ۱۸۵۵ و ۱۹۳۹و بین ایالات متحده و فیلیپین نام برد. جامعه ملل از ۱۹۲۵ تا ۱۹۳۷ مشغول طرح یک عهدنامه بین‌المللی شد که شامل کلیه قواعد مربوط به حقوق دیپلماتیک بویژه اصل مربوط به مصونیت باشد ولی اختلاف نظر دولت‌ها راجع به مصونیت ها مانع بررسی و تصویب آن شد[۴۲].

فصل دوم:

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...