پروردگارشان دعایشان را اجابت فرمود که من کار هیچ کس را از شما، چه زن و چه مرد ناچیز نمی سازم.

۱۰- قرآن کریم در مواردی که اختیار برخی امور اجرایی را به مرد سپرده «معاشرت به معروف» را به عنوان یک اصل قانونی، نه یک توصیه اخلاقی صرف، لازم می‌داند:

عاشرو هن بالمعروف^[۳۰]. با زنان به نیکی رفتار کنید.

واژه «معروف» ۳۸ دفعه در قرآن ذکر شده که ۱۹ مورد آن توصیه به مردان در باب معاشرت و رفتار با زنان است.

علامه طباطبایی معروف را چنین تفسیر می‌کند:

معروف آن است که افراد جامعه انسانی آن را می شناسد، بدون آنکه نسبت به آن جاهل باشند یا آن را انکار نمایند. (طباطبایی،محمدحسین، ۱۳۹۳ ق)

و نیز فرموده است: «معروف آن است که انسان ها آن را با ذوق اجتماعی درک می‌کنند»

در تفسیر «المنار» این آیه چنین تفسیر شده است:

بر شما مؤمنان واجب است، با زنانتان نیکو رفتار کنید، یعنی مصاحبت و همنشینی با آنان به صورت شناخته شده در طبع زنان باشد و شرع، عرف و جوانمردی آن را زشت ندارند. ‌بنابرین‏ سختگیری در نفقه، آزار دادن با سخن و رفتار، ترشرویی و گرفتگی، با معاشرت نیکو، ناسازگار است. (رشید رضا،محمد، بی تا)


۱۱- قرآن کریم حضور اجتماعی و نظارت بر اعمال و رفتار جامعه انسانی (امر به معروف و نهی از منکر) را به عنوان یک حق و ولایت، به زنان و مردان سپرده است:

وَالمُؤمنُونَ و المُؤمناتُ بَعُضهُم اََولِیاءُ بَعضٍ یَامُرُونَ بِالمَعرُوفِ و یَنهَوَنَ عَنِ المُنکَر.^[۳۱]

مردان مؤمن و زنان مؤمن بر یکدیگر ولایت دارند، به نیکی فرمان می‌دهند و از ناشایست باز می دارند.

۱۲- قرآن کریم مشارکت زنان در مسائل سیاسی را در رده بالای حاکمیت، در قالب «بیعت» مورد تأیید و امضاء قرار داده است:

یا اَیُّها النَّبِیُّ اِذا جاءَ کَ المُؤمِناتُ یُبایِعَنکَ عَلَی ان لا یُشرِکنَ بِاللهِ شَیئاَ و لا یَسرِقنَ وَلا یَزنینَ وَلا یَقتُلنَ اَولادَهُنَّ وَلا یَاتینَ بُبهتان یَفتَرینَه بَینَ اَیدیهِنَّ وَلا یَعصینَکَ فی مَعروُفِ فَباِیعُهَّن و استَغفِرلَهُنَّ^[۳۲].

ای پیامبر، اگر زنان مؤمن نزد تو آمدند تا بیعت کنند، بدین شرط که هیچ کس را با خدا شریک نکنند و دزدی نکنند و فرزندان خود را نکشند و فرزندی را که از آن شوهرشان نیست به دروغ به او نسبت ندهند و در کارهای نیک نافرمانی تو نکنند، با آن ها بیعت کن و برایشان از خدا آمرزش بخواه.

قُل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان الله خیر بما یصعون و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن^[۳۳].

به مردان مؤمن بگو که چشمان خویش را ببندند و شرمگاه خود را نگاه دارند. این برایشان پاکیزه تر است. زیرا خدا به کارهایی که می‌کنند آگاه است. و به زنان مؤمن بگو که چشمان خویش را ببندند و شرمگاه خود را نگاه دارند.

۱۴- قرآن زنده به گور کردن دختران و شوم دانستن آنان را سخت مذمت ‌کرده‌است:

وَ اَذَا اَلمووَدَهُ سُئِلَت بِاَی ذَنب قُتِلَت^[۳۴].

و چون از دختران زنده به گور شده پرسیده شود که به چه گناهی کشته شده است.

و اذا بشر احدهم بالأنثی ظل وجهه مسودا و هو کظیم، یتواری من القوم من سوء ما بشر به ایمسکه علی هون ام یدسه فی التراب الاساء ما یحکمون^[۳۵].

و چون به یکی از آن ها مژده دختر دهند سیه رو می شود و خشم خود فرو می‌خورد. از شرم این مژده از مردم پنهان می شود. آیا با خواری نگاهش دارد یا در خاک نهانش کند؟ آگاه باشید بد داوری می‌کنند.

۱۵- در تفکر قرآنی پدر و مادر بویژه مادران از تعظیم و تکریم خاص برخوردارند.

وَ وَصَّینا الاِنسانَ بِوالدَیِهِ اِحساناً حَمَلَتَهُ اُمُه کُرهاً و وَضعَتَهُ کُرها^[۳۶]

آدمی را به نیکی کردن با پدر و مادر خود سفارش کردیم. مادرش بار او را به دشواری برداشت و به دشواری بر زمین نهاد.

وَ وَصَّینا الاِنسانَ بِوالدَیِهِ حَمَلَتَهُ اُمُه وَهنّش عَلی وَهنٍ وَ فِصالُه فی عامَینِ^[۳۷].

آدمی را درباره پدر و مادرش سفارش کردیم. مادرش به او حامله شد و هر روز ناتوان تر می شود و پس از دو سال شیرش باز گرفت.

این پانزده اصل قرآنی نشانگر نگرش قرآن به زن است.

۲-۲-۲- زن در سخنان معصومان

در این قسمت به نقل پاره ای از گفته های معصومان (ع) بسنده می‌کنیم:

۱- زنان همتای مردان

رسول خدا (ص) فرمود: انما النساء شقایق الرجال (حنبل، احمد، ۱۴۰۴ ق)، زنان همتای مردانند.

این سخن با تعبیرهای دیگر نقل شده است مانند:

انما هن شقایق الرجال(بسیونی،سعید، ۱۴۱۰ ق)؛ ان النساء شقایق الرجاء (بسیونی،سعید، ۱۴۱۰ ق).

در کتب لغت نیز چنین آمده است:

النساء شقایق الرجال یعنی مثل و مانند آن ها در خلق و خوی و طبیعت. به طوری که گویا زنان از مردان جدا شده اند. (ابن منظور،محمدبن مکرم، بی تا)

ریشه این واژه شقیق است که به معنای برادر و پدری و مادری می‌باشد.

۲- بهشت زیر پای زنان

رسول خدا فرمود: ان الجنه تحت رجل المراء؛ بهشت زیر پای زنان است.

این مطلب با تعبیرهای مختلفی در منابع حدیثی نقل شده است. مانند:

الجنه تحت اقدام الامهات(ابن سعد،الطبقات الکبری، ۱۳۷۷ ق) بهشت زیر پای مادران است.

الجنه تحت اقدام الامهات(متقی،علی بن حسام،۱۳۱۸ هـ.ق) زیربنای بهشت گام های مادران است.

الزم رجلها فان الجنه اقدامها(متقی،علی بن حسام،۱۳۱۸ هـ.ق) ملازم مادر باش که بهشت زیر پاهای اوست.

الزم رجلها فثم الجنه(متقی،علی بن حسام،۱۳۱۸ هـ.ق) پاهای مادر را بچسب که بهشت آنجا است.

الزمها عند رجلیها الجنه(متقی،علی بن حسام،۱۳۱۸ هـ.ق) ملازم او باش که بهشت پیش پای اوست.

فالزمها الجنه عند رجلیها (محمدی ری شهری،محمد، بی تا) ملازم او باش که بهشت نزد پاهای اوست.

۳- تکریم زنان

رسول خدا فرمود: خیارکم خیارکم لنسائه(ابن ماجه،سنن ابن ماجه، بی تا) بهترین شما آن است که با زنان بهترین باشد.

این گفته در منابع حدیثه شیعه و سنی از پیامبر نقل شده است^[۳۸]. در نقلی دیگر چنین آمده است:

ما اکرم النساء الاکریم و لا اهانهن الالثیم^[۳۹].

کریمان، زنان را گرامی می دارند و انسان های پست به آن ها اهانت روا می دارند.

۴- سفارش جبرائیل نسبت به زنان

رسول خدا فرمود: اوصانی جبرئیل بالمراه حتی ظننت لاینبغی طلاقها الا من فاحشه مبینه^[۴۰]

جبرائیل سفارش زنان را به من نموده، تا آنجا که گمان بردم رها ساختن زن روا نیست مگر آنکه مرتکب فحشایی آشکار شود.

۵- برگزیدگان زنان

رسول خدا (ص) فرمود: سووا بین اولادکم فی العطیه فلو کنت موثرا احدا لاثرت النساء علی الرجال. (حکیمی،محمدرضا، ۱۳۸۶)

در بخشش میان فرزندان به مساوات رفتار کنید اگر می خواستم یکی را بر دیگری ترجیح دهم، زنان را بر مردان ترجیح می دادم.

از این پنج فراز می توان جایگاه زن را در اندیشه و تفکر رهبر آسمانی اسلام، استباط کرد.

۲-۲-۳- همفکری و مشورت مرد با همسر

در اسلام مشاوره، به عنوان معیاری برای رشد شناخت و گسترش بینشگرایی، مورد تأکیدهای فراوانی قرار گرفته است.

قرآن می‌گوید: وَ شاوِرهُم فِی الاَمرِ…^[۴۱] با آنان در کار مشورت کن

در احادیث نیز اصل رایزنی گسترده مطرح گردیده است.