(۲۱-۲)

که درآن:
A: ماتریس ضرایب فنی جدول داده- ستانده نوع اول.
hc: میل متوسط مصرف خانوار که به صورت h= که y_n درآمد خانوار و C_i مصرف خانوار از تولیدات بخش i می باشد.
hw: بردار سطری درآمد خانوارهاست که h و v_j شامل ارزش افزوده (بهره، سود، دستمزد، اجاره سهم خانوارهاست). معکوس ماتریکس لئونتیف :

(۲۲-۲)

(۲۳-۲)

Q=

که F^* تقاضای نهایی برونزا(تقاضای نهایی منهای مصرف خانوار) می باشد. عناصر ماتریس معکوس لئونتیف در جدول داده- ستانده نوع اول فقط اثر مستقیم و غیرمستقیم را نشان می دهد. عناصر ماتریس معکوس لئونتیف در جدول داده- ستانده کل اثر شامل اثر مستقیم، غیرمستقیم و القایی است که این برتری و مزیت جدول داده- ستانده نوع دوم بر جدول داده- ستانده نوع اول نشان می دهد.
۹-۲ ماتریس حسابداری اجتماعی
امروزه جهت بررسی موضوعات و سیاست­های مختلف اقتصادی در سطوح کلان از ابزارهای مختلفی استفاده می­گردد. دو نمونه از این ابزارها جداول داده-ستانده و ماتریس حسابداری اجتماعی می­باشند. چنانکه می­دانیم جداول داده-ستانده چارچوبی برای بررسی ارتباط میان صنایع و بخش­ها در اقتصاد یک کشور بوده و پیوندهای موجود میان بخش­های تولیدکننده و مصرف ­کننده در اقتصاد را نشان می­ دهند. هر چند جداول داده-ستانده در خصوص تجزیه و تحلیل­های اقتصادی نظیر ارتباط میان تقاضای نهایی و میزان ستانده رشته فعالیت­های مختلف، ساختار تقاضا، اشتغال، قیمت­ها و… ابزاری قوی می­باشند، ولی به­ دلیل اینکه چگونگی جریان ارزش افزوده به نهادهای اجتماعی توسط این جداول منعکس نمی­ شود، لذا نمی_­توانند تأثیر سیاست­های اقتصادی اتخاذ شده را بر خانوارها و سایر نهادها نشان دهند. بر خلاف جداول داده-ستانده، ماتریس حسابداری اجتماعی عمدتاً بر نقش خانوارها در اقتصاد و چگونگی ایجاد و توزیع درآمد آن­ها متمرکز بوده و در نتیجه ابزار بسیار کارامدی برای بررسی­ سیاست­های توسعه اقتصادی و نیز موضوعات مربوط به توزیع درآمد می­باشد. به­عبارت دیگر در جداول داده-ستانده، مبادلات اقتصادی بدون توجه به سوابق و زمینه ­های اجتماعی مبادله­کنندگان ثبت می­گردد، در حالی­که در ماتریس حسابداری اجتماعی بر خلاف حساب­های ملی، به­جای این­که صرفاً فعالیت­های اقتصادی یا مالی نهادها ملاکی برای طبقه ­بندی نهادهای مختلف قرار گیرد، زمینه­ ها و سوابق اجتماعی-اقتصادی این نهادها، معیار اصلی برای طبقه ­بندی آنها می­باشد. ماتریس حسابداری اجتماعی تعمیم یافته جدول داده- ستانده است که درواقع از ادغام مدل داده- ستانده فعالیت های اقتصادی و مدل کینز برای بازار کالاها و خدمات بدست آمده است. هدف از تهیه و تدوین این نوع جدول بررسی کمی جنبه های مختلف متغیرهای اقتصادی و اجتماعی است. این ماتریس کلیه مبادلات اقتصادی را در هر سطحی از اقتصاد نظیر یک شهر یک یا چند منطقه و یک یا چند کشور در هر برهه ای از زمان نشان می دهد. ماتریس حسابداری اجتماعی علاوه بر ساختار تولید، تصویر جامعی از توزیع درآمد، پس انداز سرمایه گذاری مالی و رابط بین بخش های اصلی اقتصاد اعم از خانوار، بنگاه دولت و سایر نهادها را در یک مقطع زمانی ارائه می کند. جدول داده- ستانده و خانواده مربوط به آن در نیم قرن اخیر به دو گروه کلی تقسیم می شوند. گروه اول مربوط به جداول داده- ستانده و شاخه های مرتبط به آن هستند که غالباً در چارچوب دیدگاه های مختلف رشد اقتصادی عمل می کنند. این نوع جداول و شاخه های مرتبط به آن که به طور کلی به جداول داده- ستانده متعارف معروفند فقط می توانند روابط متقابل متغیرهای اقتصادی را به صورت کمی تجزیه و تحلیل نمایند. تمامی جداول داده- ستانده دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ چه در سطح ملی و منطقه ای و جداول داده- ستانده بنگاه تولیدی مدل های ایستای و پویای داده- ستانده، مدل های داده- ستانده منطقه ای جزء این گروه محسوب می شوند که سه عامل درپایه گذاری، گسترش و تداوم این نوع جداول و مدل های مرتبط به آن در نیمه قرن اخیر نقش اساسی را ایفا نموده اند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

الف- ایجاد هماهنگی و سازگاری بین دیدگاه های موجود اقتصادی دهه ۱۹۳۰ و آمارهای خام و پراکنده در قالب ماتریس جبری که توسط خود لئونتیف تحقق یافت.
ب- بعد از جنگ جهانی دوم که اکثر دیدگاه های اقتصادی برمحور رشد اقتصادی تاکید داشتند طبیعی است که جداول و سیستم های آماری تدوین شده توسط سازمان ها بایستی به موازات تحلیل های کمی این نوع دیدگاه ها مورد استفاده قرار می گرفتند.
ج- با توجه به این که بعد از جنگ جهانی دوم، مشکل اصلی دولت ها رشد اقتصادی بوده است. این موضوع نیز عاملی برای تهیه و تدوین سیستم آماری حساب های ملی و جداول داده- ستانده به منظور کمی کردن رشد اقتصادی فراهم نمود.
گروه دوم از جداول داده- ستانده به جداول داده- ستانده تعمیم یافته معروفند. از طرفی مفهوم جدید رشد متغیرهای مختلف اقتصادی و اجتماعی را شامل می شد. بنابراین هدف اصلی از تهیه و تدوین این نوع جداول بررسی کمی جنبه های مختلف متغیرهای اقتصادی و اجتماعی می باشند.
عواملی که در تهیه و تدوین این نوع جداول موثر بوده اند، را می توان به صورت زیر فهرست کرد:
الف- حمایت سازمان های بین المللی کار و بانک جهانی
ب- دیدگاه های مربوط به مقوله رشد همراه با توزیع درآمد و اشتغال، نیازهای اساسی و فقر که درواقع برداشت جدیدی از توسعه اقتصادی را در اواخر دهه ۱۹۶۰ به بعد مطرح کردند.
ج- محدودیت سیستم های آماری سازمان ملل و جداول داده- ستانده که در راستای تامین نیازهای دیدگاه های رشد اقتصادی دهه ۱۹۵۰ تهیه و تدوین شده بودند.
دهه ۱۹۶۰ دوره بسط و گسترش جدول داده- ستانده می باشد. در این دهه ریچارد استون سیستم حسابداری تولید (داده، ستانده، لئونتیف) را با سیستم حسابداری مالی (پایه های اقتصادی کینز) ادغام نمود، زیرا سیستم حسابداری تولید بر روابط متقابل فعالیت های تولیدی معطوف بود و چنین سیستمی قادر به پاسخگویی روابط متقابل بین سیستم حسابداری تولید و سیستم حسابداری مالی وخصوصاً متغیرهای کلان اقتصادی کینزی مانند پس انداز، سرمایه گذاری نبود.
پایه ریزی تئوری ادغام این دو سیستم و جایگزینی عملی آنها و آن هم در یک ماتریس موضوعی بود که استون به طور تجسمی آن را دنبال کرد.
در این راستا، او ضمن تایید و اهمیت دادن به نقش مهم سیستم وابستگی های متقابل اقتصادی لئونتیف اعتقاد داشت که تجزیه و تحلیل جامع اقتصادی بایستی سیستم حسابداری تولید، سیستم حسابداری مالی، سیستم حسابداری جمعیت، سیستم حسابداری محیط زیست را به طور همزمان درنظر گیرد و مورد بررسی قرار دهد. بنابراین ابداع ماتریس حسابداری اجتماعی در دهه ۱۹۶۰ در سال ۱۹۳۰ توسط خود لئونتیف پایه ریزی شده بود. با این تفاوت که نوآوری های لئونتیف بیشتر جنبه اقتصادی داشت اما نوآوری های استون علاوه بر جنبه های اقتصادی تحلیل مسائل اجتماعی را نیز دربرمی گرفت. (بانوئی، ۱۳۷۵، ۱۹)^[۲۵].
با ادغام دو سیستم حسابداری تولید و حسابداری مالی و تشکیل ماتریس اجتماعی در دهه ۷۰ و ۸۰ اکثر کشورهای درحال توسعه سعی کردند که نه فقط ماتریس حسابداری اجتماعی را تدوین کنند بلکه آن را به عنوان مدل برنامه ریزی توسعه کمی در سیاست های اقتصادی خود مورد استفاده قرار دهند هرچند استون موفق شد که به ماتریس حسابداری اجتماعی دست یابد اما ابداع موفقیت ماتریس حسابداری اجتماعی تمام آرمان های او را برآورده نکرد زیرا هدف وی ارائه تصویر پررنگ تری از ادغام فعالیت های متقابل اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی بود. در اواخر دهه ۱۹۶۰ موفق شد که فعالیت ها و حرکت های متقابل جمعیتی را در یک ماتریس جدید نشان دهد. این جدول در زمینه های جمعیت شناسی، برنامه ریزی در بخش درمان، بهداشت و برنامه ریزی درآموزش و پرورش قابلیت های کاربردی زیادی از خود نشان داده است. (همان منبع، ۱۳۷۵،۲۰)^۲.
۱-۹-۲ مفهوم ماتریس حسابداری اجتماعی
ماتریس حسابداری اجتماعی در واقع بیان ماتریسی حساب­های ملی با تأکید بر ابعاد اجتماعی انواع مبادلات در بخش­های واقعی و مالی است که بر پایه توالی حساب­های مندرج در سیستم حساب­های ملی قابل ارائه است. با توجه به محدودیت­ها و نارسائی­های جداول داده-ستانده دربررسی­های همزمان مسائل اقتصادی و اجتماعی و نیز به­منظور نظام­مند کردن آمارهای اجتماعی در قالب یک ماتریس جبری، با بسط جداول داده-ستانده، ماتریس حسابداری اجتماعی تهیه می­گردد. تکنیک داده-ستانده در ماتریس حسابداری اجتماعی به صورت جدول عرضه-مصرف۳ نمودار شده و سپس همه فرآیندهای تولید و مصرف درآمد برای هر یک از بخش­های نهادی اقتصاد در آن نشان داده می­ شود. بر این اساس می­توان گفت که ماتریس حسابداری اجتماعی ، ارائه ماتریسی شکل حساب­های ملی است که از طریق آن، ارتباط میان جدول عرضه-مصرف و نیز حساب­های بخش­های نهادی اقتصاد به کامل­ترین و تفصیلی­ترین شکل ممکن نشان داده می­ شود. در بسیاری از موارد از ماتریس حسابداری اجتماعی در برنامه­ ریزی­ها و سیاست­گذاری­ اقتصادی – اجتماعی و نیز به­منظور تجزیه و تحلیل ارتباط موجود میان ویژگی­های ساختاری یک اقتصاد و به­ ویژه چگونگی توزیع درآمد و هزینه در گروه ­های مختلف خانوارها استفاده می­ شود. در واقع ماتریس حسابداری اجتماعی ابزاری است که با بهره گرفتن از آن می­توان به بررسی همزمان موضوعات اقتصادی-اجتماعی نظیر رشد اقتصادی و مسائل مربوط به توزیع درآمد پرداخت و با کمک آن ارتباط متقابل میان متغیرهای مختلف اقتصادی نظیر تولید، درآمد، مصرف و تشکیل سرمایه را در قالب یک ماتریس واحد ملاحظه نمود. شایان ذکر است که میان ماتریس حسابداری اجتماعی و حساب­های ملی ارتباط نزدیکی وجود دارد و تأکید این ماتریس بر نقش افراد و خانوارها در اقتصاد، عمدتاض با تفکیک نهاد خانوار و نیز نیروی شاغل در بازار کار صورت می­پذیرد. به­ طور کلی ماتریس حسابداری اجتماعی یک سیستم اطلاعاتی و اماری است که شامل اطلاعات و آمارهای اجتماعی و اقتصادی برای اقتصاد یک کشور می­باشد. منابع آماری مورد استفاده در این ماتریس عمدتاً جداول داده-ستانده، آمارهای درآمد ملی و نیز آمارهای مربوط به درآمد و هزینه خانوارها می­باشد. بنابراین ملاحظه می­گردد که ماتریس حسابداری اجتماعی بسیار گسترده­تر از جداول داده-ستانده و حساب­های ملی است که به­ صورت قراردادی تهیه می­گردند و اطلاعات بسیار تفصیلی­تری در مورد انواع مختلف مبالدلات صورت گرفته در اقتصاد توسط این ماتریس ارائه می­گردد. همان­گونه که قبلاً نیز اشاره گردید، ماتریس حسابداری اجتماعی پایه­ای است برای تجزیه و تحلیل هم­زمان موضوعات مربوط به رشد اقتصادی و توزیع درآمد در قالب یک چارچوب واحد. به­عنوان مثال با بهره گرفتن از این ماتریس می­توان به چگونگی توزیع درآمد عوامل تولید به تفکیک منشأ داخلی و خارجی این درآمدها میان گروه ­های مختلف نهادی و هم­چنین نحوه توزیع مجدد درآمد میان این گروه­ ها پی برد. به­علاوه چگونگی تخصیص هزینه نهادهای مختلف میان مصرف، سرمایه ­گذاری و پس­انداز توسط ماتریس حسابداری اجتماعی نشان داده می­ شود. به­ طور کلی می­توان دو هدف عمده از تهیه ماتریس حسابداری اجتماعی را به شرح زیر برشمرد:

• سازمان­دهی و ارائه اطلاعاتی در خصوص ساختار اقتصادی و اجتماعی یک کشور در یک دوره زمانی مشخص.

• فراهم نمودن پایه آماری منسجم در جهت طراحی یک مدل معقول که از یک سو قابلیت ارائه تصویری ایستا از اقتصاد کشور را داشته و از سوی دیگر قادر به شبیه­سازی اثرات ناشی از اتخاذ سیاست­های مختلف اقتصادی باشد.

۲-۹-۲ مطالعات ملی انجام شده با ماتریس حسابداری اجتماعی
شروع ماتریس حسابداری اجتماعی پروژه رشد کمبریج است که به وسیله استون و با همکاری براون در اوائل ۱۹۶۰ آغاز شده است به نظر می رسد کاربرد آن در سیستم حسابداری ملی در سال ۱۹۶۸ باشد. گروه روند در سال ۱۹۷۷ بخش داده- ستانده را در ماتریس حسابداری اجتماعی وارد کردند. امروزه استفاده از ماتریس حسابداری اجتماعی رواج فراوانی یافته است. بطوری که در کشورهای درحال توسعه نظیر برزیل، مصر، قبرس، اندونزی، مالزی، پاکستان، ترکیه، عربستان سعودی و ایران شاهد تهیه و تدوین ماتریس حسابداری اجتماعی می باشیم. اولین ماتریس حسابداری اجتماعی برای ایران در سال ۱۹۷۲ توسط پایات وهمکارانش به دو دلیل تهیه گردید. یکی برای پیش بینی متغیرهای کلان اقتصادی و دیگری بعنوان ابزار برنامه ریزی برای اهداف کمی اجتماعی برنامه پنجم مانند توزیع درآمد و اشتغال بیشتر. در مورد این ماتریس حسابداری اجتماعی همین کافی است که یکی از تهیه کنندگان در سالیان بعد آن را یکی از کوچکترین و سردرگم ترین نمونه ها توصیف کرد. همچنین حمید طباطبایی در قالب رساله دکتری خود یک ماتریس با جزئیات زیر برای ایران تهیه کرد که از آن برای مسائل مربوط به توزیع درآمد استفاده کرده است. این ماتریس برای سال پایه ۱۹۷۳ تهیه شده است و بالاخره حجت ا… قدیمی در سال ۱۹۹۳ با بهره گرفتن از جدول داده- ستانده سال ۶۳ و حساب های ملی یک ماتریس طراحی و تکمیل نموده است و ازآن به عنوان پایه اطلاعاتی یک مدل پویای تعادل عمومی کاربردی بهره گرفته است. این ماتریس برای سال پایه ۱۹۸۴ تهیه شده است.
۳-۹-۲ کاربردهای ماتریس حسابداری اجتماعی
از کاربردهای حسابداری اجتماعی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
استفاده از ماتریس حسابداری اجتماعی بعنوان سیستم اطلاعات تعادل عمومی، جمع آوری آمارهای تفصیلی و سازماندهی و شناخت آمار و اطلاعات بیشتر، ایجاد یک پایه آماری منسجم برای ساخت
مدل های مختلف توسعه ملی و منطقه ای، سیاست های کمی برنامه ریزی، تجزیه و تحلیل کمی توزیع درآمد و اشتغال مطالعه اثرات متقابل سیاست های رشد اقتصادی و سیاست های فقرزدایی.
۱۰-۲ مقایسه جدول داده- ستانده و ماتریس حسابداری اجتماعی
۱- یک جدول داده- ستانده متعارف(ملی، منطقه ای و بنگاه تولیدی) از نوع گروه اول جداول داده- ستانده محسوب می شود در حالی که ماتریس حسابداری اجتماعی نماینده گروه دوم جدول داده – ستانده تعمیم یافته به حساب می آید.