کولر و لیندس (۱۹۹۲، ص ۳۱۷-۳۰۷) در تحقیق، اثر نور کلاس را بر هورمون های استرس، عملکرد کلاس، رشد بدن و سلامتی ۸۸ دانشجو به‌مدت یک سال مورد بررسی قرار‌دادند. نتایج نشان داد که هورمون‌های استرس در تابستان افزایش می‌یابد و کمبود نور طبیعی و مصنوعی، سبب تأخیر قابل توجهی در افزایش هورمون‌های استرس می‌شود.
۲) ابعاد ظاهری کلاس
وب(۱۹۷۶) در تحقیقی، تأثیر محیط فیزیکی دانشگاه را در مقایسه با تسهیلات سنتی و جدید، بر روی رفتار و عملکرد تحصیلی دانشجویان مورد بررسی قرار‌داد. وی تئوری لوین(۱۹۳۸) مبنی بر «محیط آموزشی جزء اساسی اموزش است» و نظریه پروهاسکی(۱۹۷۰) مبنی بر«مؤثر بودن محیط بر رفتار و عملکرد دانشجویان را مورد تأیید قرار‌داده‌است. همچنین وات کینز(۱۹۹۳) در تحقیقی اثر محیط مطلوب و معمولی آموزش را بر ۳۲۳ دانشجوی مقطع ارشد در کلاس‌های علوم مورد بررسی قرار‌داد. نتایج به دست‌آمده نشان داد که محیط مطلوب، عمق یادگیری را افزایش می‌بخشد(به نقل از: مرتضیوی، ۱۳۶۷). در ارتباط با چگونگی ویژگی‌های سطوح و ابعاد ظاهری کلاس، به طور کلی می‌توان گفت که دیوارهای کلاس باید خشک، بدون درز، صاف و حداقل تا ارتفاع ۱/۵ متر قابل شستشو بوده و بهتر است از سنگ باشد. دیوار کلاس‌ها باید ساده باشد تا گرد و غبار روی آن جمع نشود. کف کلاس‌ها باید قابل شست‌و‌شو، مسطح و بدون درز بوده، لغزنده و مرطوب نباشد. این نکات در مورد سقف نیز باید رعایت شود.
رنگ نیز باید مورد توجه قرار‌گیرد و در رنگ‌آمیزی کلاس باید از رنگ‌های آرامش‌بخش استفاده کرد. رنگ‌های آبی باز برای دیوارها و رنگ سفید برای سقف مطلوب است. رنگ دیوارها بهتر است قابل شستشو باشد. بنابرین، سطوح دیوار و سقف کلاس باید دارای رنگ‌های روشن و کف کلاس بهتر است به‌رنگ تیره باشد(فساشکوه، ۱۳۴۱).
نویفرت(۱۳۷۳) در مورد شکل کلاس اظهار می‌دارد که مستطیل یا ذوزنقه، بهترین شکل برای کلاس درس است. اشکال مربع، مدور یا بیضی و غیره از لحاظ صوتی مناسب نیست. مساحت‌های بزرگ انحنا‌دار، ایجاد نقاط کانونی کرده، مانعی بزرگ برای صدا ایجاد می‌کند(به نقل از: ملامد، ۱۳۷۳).
برای هر دانشجو ۱/۵ متر مربع زمین و ۵/۵ متر مکعب هوا لازم است. به عبارت دیگر، برای یک کلاس ۳۰ نفری، ابعاد اتاق باید به‌طول ۸ متر و عرض ۶ تا۷ متر و ارتفاع ۴ متر باشد. فضای لازم برای هر دانشجو نباید از ۴/۵ متر مکعب و ارتفاع ۳ متر کمتر باشد. بنابرین، در انتخاب یک مکان برای کلاس، باید حجم کلاس و تعداد دانشجویان را مد‌نظر قرار‌داد(سلطان منش، ۱۳۶۴).
۳) حرارت و تهویه‌ی کلاس
یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر یادگیری، تجهیزات مناسب برای تولید گرما و سرماست که کم توجهی به آن می‌تواند سبب افت در یادگیری و آسیب‌های جانی شود. بر اساس گزارش مؤسسه‌ی استاندارد ایران، حرارت ۱۶-۱۸ درجه‌سانتی‌گراد برای کلاس درس مناسب بوده و وجود جریان هوا برای آن ضروری است. اگر هوای محیط بیش از اندازه گرم باشد، بر مکانیسم تنظیم حرارت بدن فشار وارد آمده و بازده فعالیت‌های فیزیکی و مغزی کاهش خواهد‌یافت. بنابرین، مشاهده می‌شود که وضعیت حرارت در کلاس، عاملی است که بر چگونگی فعالیت فراگیران و در نتیجه یادگیری آنان اثر می‌گذارد.
در تحقیقی که در دانشگاه هاروارد روی دانشجویان سال اول در زمینه‌ی هوای لازم صورت گرفت، مشخص شد که اگر فعالیت افراد زیاد شود، میزان هوای لازم از مقدار هوای ضروری در حالت عادی زیاد‌تر خواهد بود. ضمناً هوای کلاس معمولاً سه تا پنج مرتبه در هر ساعت باید تعویض شود. زیرا هوای داخل اتاق نباید بیش از یم درصد دی‌اکسید‌کربن داشته باشد(نقل از سیاوش حقیقی، ۱۳۷۳).
درجه حرارت مناسب برای کلاس ۱۸ درجه سانتی‌گراد است و به طور کلی، سیستم‌های حرارت مرکزی بهترین وسایل برای تأمین و کنترل حرارت مورد نیاز هستند. از آن جا که در همه مدارس و دانشگاه‌های ما امکان داشتن این سیستم‌ها هنوط موجود نیست، جهت تأمین گرمای مناسب در کلاس‌ها بهتر است از بخاری‌های گازی با لوله‌های بلند استفاده شود. برای داشتن رطوبت مناسب می‌توان از ظروف بزرگ آب بر روی بخاری استفاده کرد.
لئوناردهیل(۱۹۸۶) ضمن تحقیقی نشان داد که اثر تهویه‌ی ناقص بر روی دانشجویان به‌علت تغییر در میزان اکسیژن و دی‌‌اکسید کربن هوا یا سموم آلی-که قبلاً تصور می‌شد در هوای بازدم وجود دارد- نیست، بلکه به علت بالا‌رفتن درجه حرارت و افزایش رطوبت و از همه مهم‌تر، عدم جریان هوا در داخل اتاق است. از این‌رو، همفریز(۱۹۷۴) به بررسی اثر دمای کلاس و باد‌و‌بارانی بودن هوا بر رتار دانشجویان می‌پردازد و تأثیر این‌گونه عوامل فیزیکی محیط را بر رفتار نشان می‌دهد. در این تحقیق که طی دو سال متوالی در دانشجویان سال اول و دوم و به روش مشاهده می‌دانی انجام گرفت، ۴۸ استاد، پرسشنامه‌هایی را تکمیل کردند. از پرسشنامه‌های فوق دو عامل به نام‌های کوشش (میزان کوشش و همکاری با استاد و میزان فعالیت‌های کلاس و تحرک استخراج شد. سپس رابطه این دو جنبه رفتاری با دمای هوا و سایر ویژگی‌های هوا(رطوبت، باد و باران) در ساعات صبح و بعد‌از‌ظهر مجدداً بررسی شد. این تحقیق نشان می‌دهد که رفتار دانشجویان به طور معناداری تحت‌تأثیر دما و کیفیت هوا قرارمی گیرد. به عنوان مثال، حرارت بیش از ۲۱ درجه سانتی‌گراد موجب کاهش تحرک و بی‌حالی دانشجویان می‌شود. هانکوک (۱۹۸۱) نیز در ارتباط با تأثیر عوامل محیطی (درجه حرارت، تهویه و سر‌و‌صدا) در فعالیت های مراقبتی مطالعاتی انجام داده‌است. نتایج تحقیقات او در ارتباط با درجه حرارت نشان داده‌است که بهترین عملکرد مراقبت در درجه حرارت معتدل است(به نقل از: مرتضوی، ۱۳۶۷)
۴) صدا و متغیرهای مربوط به آن
صدا نیز به عنوان یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر یادگیری محسوب می‌شود. با اینکه گاهی صداهای بیرون از کلاس به‌داخل کلاس راه می‌یابد، دانشجویان قدرت شنوایی خود را در اختیار صدای استاد قرار‌داده و فقط مطالبی را به مغز راه می‌دهند که از استاد می‌شنوند. اگر صداهای بیرون از کلاس بر صدای استاد تفوق یابد، در این‌صورت فراگیران ناخواسته قدرت‌شنوایی خود را در‌اختیار صداهای بیرون نهاده یا حداقل به هیچ‌کدام از صداها حتی به صدای مبهم نیز گوش فرا‌نمی‌دهند. غالباً در این مواقع آشفتگی در فراگیران به وجود می‌آید و اهمیت موقعیت مکانی کلاس در اینجا مشخص میگردد. عواملی که بر قابلیت شنوایی افراد تأثیر می‌گذارند، عبارتند از: «شکل اتاق، وسایل اتاق، وضعیت منبع صدا و زمان برگشت صدا» که این عوامل نیز در زمان ساخت فضای آموزشی باید مورد توجه خاص قرار‌گیرد(ذوفن و لطفی‌پور، ۱۳۷۷).
۵) سازماندهی و آرایش کلاس
مهمترین تحول در فضاهای آموزشی، شکستن خط نگاه استاد و دانشجویان و ایجاد فضا برای تعامل دانشجویان با یکدیگر است. بدین‌منظور اساساً ردیف های خطی، مغایر با روحیات دانش‌آموزان شناخته می‌شود.
۶) تجهیزات آموزشی
|
[جمعه 1401-09-25] [ 10:14:00 ق.ظ ]
|
