بند۲-وزارت اطلاعات:کارکنان این وزارتخانه مشمول مقررات خاص خود مصوب ۵/۴/۱۳۷۴هستند.

بند۳-نهادهای عمومی غیردولتی:طبق ماده۳قانون م.خ.ک “مؤسسه‌ یانهادعمومی غیردولتی واحدسازمانی مشخصی است که دارای استقلال حقوقی است وبا تصویب مجلس شورای اسلامی ایجاد شده یا می‌شودوبیش از پنجاه درصد بودجه‌ی سالانه آن از محل منابع غیردولتی تامین می‌گردد وعهد‌ه‌دار وظایف وخدماتی است که جنبه عمومی دارد.”این مؤسسات یامعمولا مشمول قوانین خاص خود هستند یا مشمول قانون کار هستند.

بند۴-شورای نگهبان،مجمع تشخیص مصلحت نظام ‌و مجلس خبرگان:انتصاب و ارتقاء اعضای این نهادها در قانون اساسی مشخص شده‌است بدین سبب معقول است که این نهادها از شمول قوانین استخدامی خارج باشند.اما زمانی که اعضای این نهادها از محل منابع عمومی حقوق دریافت می‌کنند،قانون باید ‌در مورد میزان آن تعیین ‌و تکلیف کند.(مانند ماده ۷۱ درموردشورای نگهبان)اما مستثنی شدن این نهادها نباید بطورکل آن ها را از شمولیت قانون خارج کند،یا اینکه رویه متفاوتی را درمبناهای حقوقی برای استثنائات در پیش بگیریم،بطورمثال مجلس خبرگان از نظرنهادی کاملا شبیه مجلس شورای اسلامی می‌باشد این در حالیست که مجلس شورای اسلامی مشمول ق.م.خ.ک است ‌و مجلس خبرگان ازآن مستثنی شده است.

گفتارسوم:مشاغل مستثنی شده

مشاغلی که از قانون مدیریت خدمات کشوری مستثنی شده اند به قرار زیر است:

بند۱-اعضاءهیئت علمی:در همان ابتدای امر برای این مشاغل تخصصی مقررات خاصی تدوین شده،نخستین بار لایحه قانونی استخدام هیات آموزشی دانشگاه‌ها در ۱۳۴۲تصویب شد.در آبان ۱۳۶۰آیین نامه‌ایی تحت عنوان آیین‌نامه استخدامی هیات علمی دانشگاه‌ها وموسسات آموزش عالی به تصویب رسید که لازم‌الاجراست.اما این مشاغل از نظر بازنشستگی مشمول مقررات استخدامی کشور است.

بند۲-قضات:هرچند مقررات ناظر برقضات پراکنده می‌باشد،ولی این مشاغل هم مشمول قوانین خاص هستند.در سال ۱۳۶۱ قانون شرایط انتخاب قضات دادگستری تصویب شد که چندین بار اصلاح شده‌است.

بند۳-کارمندان سیاسی:تبصره ۵ ماده۱۱۷ ق.م.خ.ک مقرر می‌دارد:”کارمندان سیاسی وکارمندان شاغل در پست‌های سیاسی وزارت امورخارجه مشمول مقررات تشکیلاتی، مالی، استخدامی وانظباطی وزارت امورخارجه مصوب ۱۳۵۲ می‌باشد.”

بند۴-کارگران:تبصره۴ ماده۱۱۷ ق.م.خ.ک مقرر می‌دارد:”کارمندانی که بارعایت ماده ۱۲۴مطابق قانون کار جمهوری اسلامی ایران در دستگاه‌های اجرایی اشتغال دارند از شمول این قانون مستثنی می‌باشند.”(امامی،۱۳۸۶، ص۲۱۰)

مبحث سوم:مستثنیات قانون استخدام کشوری

گفتاراول:نهاد‌ها ومقامات مستثنی شده

مطابق ماده ۲ و۳ ق.ا.ک اصلاحیه‌های بعدی آن می‌توان استثنائات را مظابق زیر دسته بندی کرد:

الف)وزارتخانه‌های امورخارجه،اطلاعات،جهاد ودفاع وپشتیبانی نیروهای مسلح

ب)شرکت‌های دولتی که مشمول مقررات استخدامی شرکت‌های دولتی مصوب ۱۳۵۲ واصلاحیه‌های بعدی آن می‌باشد.

ج)شهرداری پایتخت،مؤسسات تابع،انجمن بهداری وسازمان‌هایی که جنبه محلی دارند وهزینه آن‌ ها از درآمدهای خاص محلی تامین می‌شود

چ)دارندگان رتبه‌های قضایی،اعضای رسمی هیات علمی دانشگاه‌ها وموسسات عالی علمی دولتی

ح)مستخدمین مجلسین

خ)مؤسسات دولتی که به موجب قانون یا تشخیص سازمان امور اداری واستخدامی کشور

د)نخست وزیر،وزراء،معاونان آنان،سفرا،استانداران،مدیرعامل سازمان برنامه،دبیرکل سازمان امور اداری واستخدامی کشوروروسای دفتر دفاتر نخست‌وزیر و وزراء

فصل دوم:ورود به خدمت

مبحث اول:شرایط عمومی برای ورود به خدمت

گفتاراول:در قانون استخدام کشوری

درماده۱۴ قانون استخدام کشوری شرایط ذیل را برای ورود به خدمت برشمرده است:

الف-حداقل ۱۸سال تمام ونداشتن بیش از ۴۰ سال تمام

ب-تابعیت ایران

پ-انجام خدمت زیر پرچم یا معافیت قانون بودن

ت-نداشتن سابقه محکومیت جزایی مؤثر

ث-نداشتن سابقه محکومیت به فسادعقیده ومعتادنبودن به استعمال افیون

ج-حداقل داشتن گواهینامه پایان دوره ابتدایی

چ-داشتن توانایی انجام کاری که برای آن استخدام می‌شود

تبصره۱:افرادی که مجددا به استخدام رسمی پذیرفته می‌شوند،مشمول محدودیت مربوط به حداکثرسن مذکور در بند الف این ماده نخواهند بود

تبصره۲:حداکثر سن مذکور دربند الف این ماده ‌در مورد افرادی که داوطلب استخدام در مشاغل تخصصی که فهرست آن باپیشنهادسازمان ‌امور اداری واستخدامی ‌کشور به تصویب شورا می‌رسد،۴۰ سال تمام می‌باشد.

گفتاردوم:درقانون مدیریت خدمات کشوری

درقانون مدیریت خدمات کشوری ذیل ماده۴۲ شرایط عمومی استخدام را چنین بیان می‌کند:

الف-داشتن حداقل بیست سال تمام وحداکثرچهل سال برای استخدام رسمی وبرای متخصصین ‌با مدرک تحصیلی دکتری چهل وپنج سال

ب_داشتن تابعیت ایران

ج_انجام خدمت دوره ضرورت یامعافیت قانونی برای مردان

د_عدم اعتیاد به دخانیات وموادمخدر

ه_نداشتن سابقه محکومیت جزایی مؤثر

و_دارابودن مدرک تحصیلی دانشگاهی ویا مدرک همتراز(برای مشاغلی که مدرک همترازدر شرایط احراز آن ها پیش‌بینی شده است)

ز_داشتن سلامت جسمانی وروانی وتوانایی برای انجام کاری که استخدام می‌شوند.

ح_اعتقادبه دین مبین اسلام یا یکی از ادیان شناخته شده در قانون اساسی .ج.ا.ا

ط_التزام به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

تبصره۱:به کارگیری موقت وتعیین حقوق ومدت خدمت اتباع خارجی حسب قوانین ومقررات خاص خود انجام می‌شود

تبصره۲:استخدام افراد دردستگاه‌های اجرایی در مشاغل تخصصی وکارشناسی ویا بالاتر منوط به احراز توانایی آنان در مهارت‌های پایه وعمومی فناوری اطلاعات می‌باشد که عناوین ومحتوای مهارت‌های مذکور توسط سازمان تهیه وابلاغ خواهدشد

تبصره۳:استخدام ایثارگران وخانواده‌های آنان ‌بر اساس قوانین مصوب خود خواهد بود

تبصره۴:قوانین ومقررات گزینش به قوت خود باقی است

تبصره۵:به کارگیری افراد ‌با مدرک تحصیلی دیپلم ویا با حداقل سن کمتر از رقم مذکور در این ماده درموارد ویا مناطق خاص وبرای مدت زمان مشخص وبرای فرزندان شهداصرفا در مشاغلی که با پیشنهاد سازمان به تصویب هیئت‌وزیران می‌رسدمجاز می‌باشد.”

گفتارسوم:تحلیل شرایط عمومی ورود به خدمت

دوقانون مورد بررسی در بحث شرایط عمومی ورود به خدمت دارای شباهت‌ها وتفاوت‌هایی می‌باشد،در واقع بعضی از شرایط متناسب با زمان تغییرکرده که به تحلیل این شرایط می‌پردازیم:

بنداول:شرط سنی

در قانون استخدام کشوری حداقل سن را ۱۸ سال قرارداده‌است،منطق این عمل کاملا مشخص است زیرا قانون‌گذار فردی راکه به ۱۸ سال رسیده می‌تواند دارای رشد فکری وجسمی لازم برای برعهده گرفتن مسئولیت های اداری ،تلقی کند.همچنین گرفتن مدرک کامل آموزش متوسطه حداقل رسیدن ‌به این سن می‌باشد وقانون گذار می‌تواند این فرض را قراردهد که فرد از آگاهی‌عمومی برخوردار است.در قانون مدنی۱۲۰۹ ۱۸سال تمام را معیاری برای رشد مدنی قرارداده بود،در واقع ازدید قانون‌گذار این حداقل سنی است که می‌تواند فرد را واجد رشد همه جانبه برای ورودبه خدمت بداند.

جدول ۲-۲ خلاصه تحقیقات خارجی

تاریخ

محقق

متغیر

مدل

نتیجه

۱۹۸۹

ماندولاک و همکاران

سیاست های حمایتی دولت در آرژانتین

بهره وری محصولات کشاورزی

مدل داده-ستاده

مالیات سنگین و غیر مستقیم ‌بر بخش کشاورزی و بر رشد بهره وری اثر منفی دارد.

۱۹۹۹

فتینی و بیکدر

اثرات تورمی افزایش قیمت حامل های انرژی

قیمت سایر بخش های انرژی

مدل داده-ستاده

تعدیل قیمت ها تاسطح قیمت های مرزی باعث افزایش ۱۳% عمومی قیمت ها می شود. همچنین افزایش قیمت های انرژی باعث کسری بودجه عمومی شده و بر تراز تجارت خارجی تأثیر مثبت دارد.

۲۰۰۲

صالح و نوربت

سرعت تعدیل و ترتیب دهی اصلاحات اقتصادی

ملاحظات سیاست گذاران

GGE مدل

رویکرد تعدیل سریع برای کشورهای درحال توسعه و رویکرد تعدیل تدریجی برای کشورهای توسعه یافته مناسب است.

۲۰۰۲

جنستن و تار

سیاست تجاری،افزایش نرخ ارز،سیاست های انرژی

ایران

مدل تعادل عمومی

اخلال در این سه بازار،منافع بزرگی همراه داشته و این منافع درآمد مصرف کنندگان را ۵۰% افزایش می‌دهد و اتخاذ سیاست های مناسب هدفمند کردن یارانه کالاها می‌تواند اثر منفی اصلاح قیمت ها را برفقرا کاهش دهد.

فصل سوم

روش تحقیق

۳-۱ مقدمه :

فصل سوم به بررسی روش اجرای تحقیق مربوط می شود. ابتدا نوع تحقیق از نظر روش شناسی مشخص گردیده و سپس جامعه آماری و مشخصات آن، روش نمونه گیری که در ارزیابی اثر هدفمند کردن یارانه ها بر عملکرد مالی شهرداری از تحلیل موردی استفاده شده، روش جمع‌ آوری داده ها، پایایی و روایی ابزار و همچنین روش آماری مورد استفاده در این تحقیق به طور مفصل شرح داده شده است.

۳-۲ روش کلی تحقیق :

از جهت هدف کاربردی می‌باشد و از جهت روش استنتاج و گردآوری داده ها یک تحقیق توصیفی- تحلیلی است. به گونه ای که در ارزیابی تأثیر هدفمند نمودن یارانه ها بر عملکرد مالی شهرداری از نوع توصیفی بوده، لذا آزمون آماری وجود ندارد. از نظر طرح تحقیق، یک تحقیق شبه تجربی فاقد گروه کنترل محسوب می شود. در این تحقیق فقط از گروه آزمایش استفاده می شود یعنی یک گروهی است. عملکرد در گروه آزمایش اندازه گیری می شود و در گروه آزمایش متغیر آزمایش را اعمال می‌کنیم. پس از اعمال متغیر آزمایش مجدداً عملکرد گروه آزمایش مورد مطالعه قرار می‌گیرد و نتایج، قبل و بعد از آزمایش مقایسه یا تغییر عملکرد ارزیابی می شود.به عبارتی نتایج شش ماه قبل از طرح هدفمند کردن یارانه ها و شش ماه بعد از طرح بایکدیگر مقایسه می شود. در تحقیقات شبه تجربی متغیر آزمایش در اختیار محقق نیست و همچنین این تحقیق با روش پیش آزمون – پس آزمون انجام می شود .

۳-۳ تعریف جامعه آماری

جامعه آماری مجموعه ای از عناصر ( افراد،اشیا،شخصیت های حقوقی و حقیقی ) است که دارای یک یا چند ویژگی مشترک هستند و در کارهای تحقیقی شانس یکسانی برای انتخاب داشته باشند. ‌بنابرین‏ زمانی که جامعه آماری تعریف می شود یا با روش سرشماری همه ی آن ها مورد مطالعه قرار می گیرند یا با روش نمونه تصادفی به تصادف تعدادی انتخاب می‌شوند. جامعه آماری در این تحقیق :

با توجه به اینکه در بحث ارزیابی عملکرد مالی شهرداری، جامعه آماری خود شهرداری است. ‌بنابرین‏ در این بخش، عملکرد شهرداری قبل و بعد از طرح هدفمندی یارانه ها مورد مقایسه قرار گرفته و به عنوان یک مورد در تحلیل موردی استفاده می شود .

۳-۴ تعیین حجم نمونه و فرمول آن

در صورتی که در استنتاج هدف استقرا آماری باشد ‌بر اساس نوع روش آماری حجم نمونه تعیین می شود که جهت تعیین حجم نمونه دو روش ( استفاده از جداول و فرمول های آماری ) وجود دارد. هر نمونه ی آماری باید دو ویژگی کفایت حجم نمونه ( ‌به این معنی که نمونه به اندازه کافی بزرگ باشد. ) و تصادفی بودن را داشته باشد .

در این پژوهش در ارزیابی عملکرد مالی شهرداری نمونه تصادفی وجود ندارد و کل شهرداری را به عنوان یک مورد، تحلیل موردی بررسی می‌کنیم؛ و وضعیت مالی شهرداری را شش ماه قبل و شش ماه بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها مورد بررسی قرار می‌دهیم. (شش ماه اول ۸۹ و شش ماه اول ۹۰ )

۳-۵ روش نمونه گیری و دلیل استفاده از آن

به طور کلی روش های نمونه گیری به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته ی اول روش های نمونه گیری غیرتصادفی شامل ارادی، در دسترس و محدود (حذفی) و دسته ی دوم روش های نمونه گیری تصادفی شامل تصادفی ساده،تصادفی منطقه ای،تصادفی طبقه ای و تصادفی خوشه ای است .

در این تحقیق، چون در ارزیابی عملکرد مالی شهرداری نمونه علمی نداریم لذا هیچ روش نمونه گیری نیز وجود نخواهد داشت.

۳-۶ روش های گردآوری داده ها

۱ – برای تدوین مبانی نظری تحقیق از روش می‌دانی کتابخانه ­ای که در آن ،‌اطلاعات لازم از مقالات و تحقیقات داخلی و خارجی مورد مطالعه قرار گرفته است.

۲ – برای تکمیل از کاوش‌های اینترنتی و از اطلاعات سایت های مختلف اینترنتی استفاده شد.

۳- کم هزینه ترین روش گردآوری اطلاعات و داده های آماری روش اسنادی است، البته باید توجه داشت که همیشه اطلاعات و داده های آماری مورد نیاز در اسناد موجود نیستند. در این موارد لازم است که محقق برای به دست آوردن اطلاعات ‌و داده های آماری مورد نیازش دقت و هزینه ی بیشتری صرف نماید .

در این پژوهش به منظور کسب اطلاعات از وضعیت مالی شهرداری قم، اسناد و مدارکی مختلف شامل صورت های مالی حسابرسی شده شهرداری و صورت ریز درآمدهای وصول شده مورد مطالعه قرار گرفته است .

۳-۷ ابزار تحقیق و موارد استفاده از آن

ابزار گرد آوری اطلاعات عبارتند از :

– از آن جایی که در این تحقیق از روش کتابخانه ای در بخش ادبیات تحقیق استفاده شده لذا ابزار فیش جهت گردآوری اطلاعات و داده ها ملاک عمل قرار گرفته است.

– ابزار مشاهده جهت استخراج مقادیر مربوط به متغیرهای از اسناد و اطلاعات مالی شهرداری

– جدول تلخیص اطلاعات جهت خلاصه کردن مقادیر متغیرها

۳-۸ پایایی و اعتبار ابزار تحقیق

در رابطه با ابزار تحقیق دو معیار اساسی وجود دارد یکی دقت یا اعتبار و دیگری پایایی تحقیق. که به صورت زیر بیان می شود .

دقت یا اعتبار :

این معیار بیان کننده این است که آیا ابزار تحقیق آن چه را باید اندازه گیری کند اندازه گیری ‌کرده‌است یا خیر؟ در این تحقیق استفاده از اسناد و مدارک گویای دقت و اعتبار بالای تحقیق است .

پایایی :

پایایی به معنی پایدار بودن نتایج در صورت تکرار آزمایش است . استفاه از صورت های مالی حسابرسی شده در تحقیق بیانگر پایایی تحقیق است .

۳-۹ روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها :

( aa) تجدید نظر در حضور رئیس سوگند از دیدگاه پاراگراف های فرعی ۱و۳ شناسایی شود و شهادت نامه مربوط به محض امکان بعد از اینکه تجدید نظر شناسایی شود ، انجام گیردو

( bb) اگر موصی بعد از اینکه تجدید نظر از دیدگاه پاراگراف های فرعی ۱ و ۳ شناسایی شود ، بمیرد اما قبل از اینکه رئیس سوگند شهادت مربوطه را انجام دهد ، رئیس سوگند باید به محض امکان پس از آن شهادت نامه اش را انجام دهد یا تکمیل کند.

(پاراگراف فرعی ۴ به وسیله s.1 قانون ۴۸ مصوبه ۱۹۵۸ تجدید نظر شده و به وسیله s.3 قانون ۴۳ مصوبه ۱۹۹۲ جایگزین شده)

(پاراگراف b به وسیله s.3 قانون ۴۳ مصوبه ۱۹۹۲ تجدید نظر شده)

Sub-s1 به وسیله s.1 قانون ۴۱ مصوبه ۱۹۶۵ به وسیله s.3 قانون ۴۳ مصوبه ۱۹۹۲ تجدید نظر شده است.)

1. 1. – حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر ابن حسن (محقق حلی)، تذکره الفقها، رضوی، تهران، ۱۳۸۸، ه، ق، جلد۲، ص ۴۴۷- عاملی، سیدمحمد جواد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد الاحکام، نشر اسلامی، قم، ۱۳۳۲، جلد۹، ص ۳۶۳٫ ↑

1. 1. – طباطبایی، سیدمحمد کاظم، عروه لوثقی، مؤسسه‌ الاعلمی مطبوعات، بیروت ۱۴۰۹، جلد۲، ص ۴۰۰ ↑

1. 1. – تروجردی عبده، محمد، حقوق مدنی، نشر مجد، تهران، ۱۳۸۰، ص۳۳۰ ↑

1. 1. – سوره بقره، آیه ۱۸۸۰ ↑

1. 1. – سوره مائده، ‌آیات ۳۶ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، وصیت در حقوق مدنی ایران، یلدا، تهران، ۱۳۶۹، ص۲۵ ↑

1. 1. – الکرکی، علی بن حسین (محقق ثانی)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، آل بیت، بیروت، ۱۴۱۱، جلد ۱، ص ۵۶۶ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، وصیت در حقوق مدنی ایران، یلدا، تهران، ۱۳۶۹، ص ۳۷ ↑

1. 1. – حسینی، روح الله، تحریر الوسیله، مؤسسه‌ تنظیم و نشر آثار خمینی، تهران، ۱۳۸۵، ص ۹۳ ↑

1. 1. – عدل،‌ منصور، حقوق مدنی، نشر خرسندی، تهران، ۱۳۸۹، ص ۴۳۷ و ۴۳۸ ↑

1. 1. – زین الدین، علی بن احمد (شهید ثانی)، مسالک الفهام الی تنقیه الشرایع الاسلام، مؤسسه‌ المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۶، ج ۱، ص ۳۰۶ ↑

1. 1. – محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی و حقوقی وصیت، علوم اسلامی، تهران ۱۳۶۳، ص۳۹ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی (ایقاع)، چاپ دوم، نشر میزان، تهران ۱۳۷۷، قرائت و تمرین ۱- کاتوزیان، ناصر، عقود، معین، نشر گنج دانش، تهران، ۱۳۹۰، ج۳،‌ص ۱۶۷ ↑

1. 1. – امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، نشر کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۷، ج ۳، ص۵۰- کاتوزیان، ناصر، عقود معین، گنج دانش، تهران ۱۳۹۰ ج ۳، ص ۱۶۷ ↑

1. 1. – جعفری لنگرودی، محمد جعفر، وصیت، نشر ابن سینا، تهران ۱۳۴۹، ص ۳۶ ↑

1. 1. – مرجع عالیقدر حضرت آیه الله نوری همدانی مدظله www.noorihamedani.com ↑

1. 1. – بروجردی عبده، محمد، کلیات حقوق اسلامی، نشر مجد، تهران، ۱۳۸۰، صص ۹۰۲ و ۹۰۳ ↑

1. 1. – قاسم زاده، سید مرتضی- ره پیک- محمدرضا، تفسیر قانون مدنی، نشر سمت، ۱۳۸۴، ص ۲۶۹ ↑

1. 1. – ××، ثمین، ماهیت حقوقی وصیت تملیکی، ماهنامه دادرسی، شمکاره ۸۴، سال چهاردهم، ۱۳۸۹، ص ۴۵ ↑

1. 1. – خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، مؤسسه‌ تنظیم و نشر آثار خمینی، تهران، ۱۳۸۵، ص ۹۳ ↑

1. 1. – ‌موسی، تقریرات وصیت، نشر پیروز، قم، ۱۳۴۳، صص ۱۲ و ۲۷ ↑

1. 1. – امامی، سید حسن، حقوق مدنی، ج۳، نشر کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۷، ص ۱۵۴ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، وصیت در حقوق مدنی ایران، یلدا، تهران، ۱۳۶۹، ص ۶۷ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، وصیت در حقوق مدنی ایران، یلدا، تهران،‌۱۳۶۹، ص ۶۴ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، وصیت در حقوق مدنی ایران، یلدا، تهران، ۱۳۶۹، ص ۱۶۸ ↑

1. 1. – محقق داماد،‌سید مصطفی، بررسی فقهی و حقوق وصیت، علوم اسلامی، تهران، ۱۳۶۳، صص ۱۰۱و۱۰۲ ↑

1. 1. – حضرت آیت ا.. مکارم شیرازی ↑

1. 1. – نوکازیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، چاپ ۵، شرکت سهامی انتشار، ج ۳، ص ۸۴ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، عقود معین، گنج دانش، تهران، ۱۳۹۰، ج ۳، صص ۱۷۳ به بعد ↑

1. 1. – دهر چیلی، محمد، نظم تجارت، چاپ ۱۳، نشر دادستان، ۱۳۹۰، ص ۷۵۰ ↑

1. 1. – نجفی، محمدحسن، جواد الکلام فی شرح شرایع الاسلام، چاپ ۷، نشر دارالاحیا و التراث العربی، ۱۳۷۷، ج ۲۸، ص ۲۵۰ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، عقود معین، ج۳، گنج دانش، تهران، ۱۳۹۰، ص ۳۱۴ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، وصیت در حقوق مدنی ایران یلدا، تهران، ۱۳۶۹، ص ۷۸ ↑

1. 1. – محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی و حقوقی وصیت، علوم اسلامی، تهران، ۱۳۶۳، ص ۷۹ ↑

1. 1. – مرجع عالیقدر حضرت آیه الله گلپایگانی مدظله www.saafi.net ↑

1. 1. – صفایی،‌سیدحسین، اشخاص محجورین، نشر سمت، ۱۳۸۰، ص ۱۵۲ ↑

1. 1. – امامی، سید حسن، حقوق مدنی ، نشر کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۷، ج۳،‌ص ۸۹ ↑

1. 1. – الشیخ محمد بن الحسن ، وسایل الشیعه، چاپ ۵، المکتبه الاسلامیه، تهران ۱۴۰۶، ه.ق باب ۴۴ ↑

1. 1. – محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی و حقوقی وصیت، علوم اسلامی، تهران، ۱۳۶۳، ص ۷۰ ↑

1. 1. – مرجع عالیقدر حضرت آیه الله بهجت مدظله www.behjat.org ↑

1. 1. – کاتوزیان، قواعد عمومی قراردادها، ج۲، شرکت سهامی انتشار، ص ۳۰۴ ↑

1. 1. – عمید، موسی، تقریرات وصیت، نشر پیروز، قم، ۱۳۴۲، صص ۴۳ و ۴۴ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، عقود معین، ج۳، گنج دانش، تهران، ۱۳۹۰، ص ۲۰۵ ↑

1. 1. – بروجردی عبده، محمد، حقوق مدنی، نشر مجد، تهران، ۱۳۸۰، ص ۳۴۶ ↑

1. 1. – مرجع عالیقدر حضرت آیه الله بهجت مدظله wwww.behjat.org ↑

1. 1. – الکرکی، علی بن حسین (محقق ثانی)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، آل بیت، بیروت، ۱۴۱۱، ج۱،‌ص ۵۷۰ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، وصیت در حقوق مدنی ایران، یلدا، تهران، ۱۳۶۹، ص ۹۱ ↑

1. 1. – محقق داما، سید مصطفی، بررسی فقهی و حقوقی وصیت، علوم اسلامی، تهران، ۱۳۶۳، ص ۸۲ ↑

1. 1. – زرعت، عباس، ستون فقه، نشر خط سوم، ۱۳۸۱، ج ۳، ص ۲۶ ↑

1. 1. – زراعت ، عباس، ستون فقه، نشر خط سوم، ۱۳۸۱، ج ۳، ص ۲۶ ↑

1. 1. – النجفی، محمدحسن، جواهرالاکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج۲۸، چاپ ۷،‌نشر دارالاحیا و التراث العربی، ۱۳۷۷، ص ۲۷۵ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم کنونی، چاپ ۴، نشر میزان، تهران، ۱۳۸۴، ج ۵۱۹ ↑

۳: بین هوش معنوی و مهارت های تفکر انتقادی دانش آموزان دختر همبستگی وجود دارد.

۴: ارتباط بین مهارت های تفکر انتقادی وهوش معنوی رارشته تحصیلی دختران تعدیل می‌کند.

۵ : ارتباط بین مهارت های تفکر انتقادی و پیشرفت تحصیلی را رشته تحصیلی دختران تعدیل می‌کند.

۶: ارتباط بین هوش معنوی و پیشرفت تحصیلی را رشته تحصیلی دختران تعدیل می‌کند.

۷: پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر دوره متوسطه را می توان از میزان هوش معنوی و تفکر انتقادی پیش‌بینی کرد.

اهمیت و ضرورت پژوهش

دوره متوسطه از دوره های مهم، حساس و مؤثر زندگی است که به سبب وضع زیستی، اجتماعی و روانی دانش آموزان آن با سایر دوره­ های تحصیلی مشترکات و ممیزاتی دارد ودارای طیف وسیعی است که دوران نوجوانی را در برمی گیرد و در انتهای طیف به دنیای جوانی می‌رسد.

در دوره متوسطه قسمت اعظم استعدادهای اختصاصی نوجوان وجوان بروز می‌کند، قدرت یادگیری آنان به حد اعلایی می‌رسد، کنجکاوی آنان جهت معینی می‌یابد و مسائل جدید زندگی نظیر انتخاب رشته، انتخاب حرفه و شغل اداره خانواده و گرایش به مرام و مسلک، ذهن آنان را به خود مشغول می‌دارد و به مرحله ی ادراک ارزش­های اجتماعی، اقتصادی و معنوی می‌رسد؛ از این رو این دوره در نظام تعلیم تربیت کشورهای مختلف اهمیت زیادی دارد(صافی،١٣٨٠).

یکی از دلایل توجه و علاقه گسترده و روز افزون علوم مختلف به حوزه دین و معنویت، پیدایش مفاهیمی چون بهزیستی معنوی، سلامت معنوی، هوش معنوی است. به علل گوناگون برنامه درسی ایران آشنایی کمی با این مفاهیم جدید دارد و به طور کلی تأخیر در آشنایی با آخرین تحولات موجود در مسائل تربیتی می‌تواند پیامدهای منفی مثل عقب ماندگی علمی را به همراه داشته باشد(سهرابی ، ناصری ، ١٣٨۶).

روح حاکم در آموزش های موجود در مدارس به دلیل نادیده گرفتن بعد معنوی زندگی دانش آموزان، مدرسه را به صورت یک سیستم میکانیکی در آورده است، بنحوی که توجه به کمیت یادگیری به جای توجه به کیفیت، باعث تضعیف روحیه دانش آموزان شده است. هوش معنوی نقش بسیار مهمی در رشد شخصیت وبرقراری تعادل، شکل گیری هویت، کسب معلومات وارتقای دانش، پرورش، شکوفایی استعدادها وخلاقیت ها دارد و بستر مناسبی جهت پیشرفت وتوسعه اخلاقی، اعتقادی، فرهنگی و اجتماعی جوانان و نوجوانان فراهم می‌کند. براین اساس معنویت و رشد زندگی معنوی انسان در کانون توجه روز افزون فلاسفه، روان شناسان و متخصصان برنامه درسی قرار گرفته است. به طوری که لحاظ نکردن آن را بی اعتنایی به عناصر اصلی آموزش و یادگیری می دانند.در حقیقت ماهیت پیچیده دنیای جدید باعث شده است که نیازهای معنوی بشر در برابر خواسته ها و نیازهای مادی قد علم کنند و اهمیت بیشتری یابند. به طوری که سازمان جهانی بهداشت در تعریف ابعاد وجودی انسان در کنار ابعاد جسمانی، روانی و اجتماعی، بعد معنوی را نیز مورد توجه قرار می‌دهد. معنویت از جمله نیازهای آدمی است که نقش بنیادی ‌و محوری در سلسه نیازهای انسان بازی می‌کند و لازمه سلامت روانی فرد به شمار می رود و در همه کارکردهای ذهنی نمایان می شود(صمدی،١٣٨۵).

ضرورت دیگر طرح این موضوع ظهور دوباره کشش معنوی و نیز جست و جوی درک روشن تری از ایمان و کاربرد آن در زندگی روزانه، همچنین گستره ی معنویت و مذهب در همه ی جوانب زندگی انسان و نیز لزوم ارزیابی مجدد و نقش مذهب در بهداشت روانی است.

باورهای معنوی می‌توانند احساس آرامش را در افراد به همراه داشته باشند و با افزایش احساس کنترل و ارتقا احساس امنیت و تقویت اعتماد به نفس در جهت سازگاری و سلامت گام بردارند. دانش آموزان به عنوان گروهی مهم در هر جامعه از مسئولیت مهمی در پیشرفت و رشد هر کشور برخوردارند که در این راستا درک توانای ها و باور به آن می‌تواند در سایه یک عنصر نیرومندی چون معنویت تحقق یابد لذا تسهیل در جهت هر چه بیشتر شناخت ابعاد معنوی در سنین نوجوانی و جوانی می‌تواند در رشد و گسترش هویتی دینی و معنوی گام بردارد و در بطن خود رشد و گسترش خود باوری را به همراه داشته باشد. از این رو بهره گیری از متون مذهبی و احادیث به عنوان منبعی غنی از ارزش های معنوی درکنار سایر مواد درسی و آموزشی از دوره ابتدایی در مدارس می‌تواند موجبات رشد و تعالی را به همراه داشته باشد(علی مهدی و همکاران ١٣٩١).

واز آنجایی که هوش معنوی در بر دارنده نوعی سازگاری و رفتار حل مسأله است وبالاترین سطوح رشد را در حیطه­های مختلف شناختی، اخلاقی و هیجانی، بین فردی و غیره شامل می شود و فرد را در جهت هماهنگی با پدیده‌های اطرافش و دست یابی به یکپارچگی درونی و بیرونی یاری می کند.( غباری بناب ، سلیمی و نوری،۱۳۰:۱۳۸۶).

به نظر بسیاری از فلاسفه، روانشناسان ومتخصصان تعلیم وتربیت، تقویت تفکر انتقادی نیاز به توجه دارد، زیرا توجه به تفکر به عنوان یک هدف ‌در محور فرایند تعلیم و تربیت خود گواه این مسئله است می‌باشد(شعبانی ١٣٧٨).

واز آنجایی که رشد روز افزون علوم و افزایش انفجار آمیز اطلاعات و نیز پیچیدگی روش­ها ‌و تکنولوژی مورد استفاده در زندگی روزمره از عوامل مهم تأکید بر پرورش تفکربه ویژه تفکر انتقادی است. ‌بنابرین‏ برای افزایش اثر بخشی ‌و کارایی برنامه درسی، لزوم بازنگری وایجاد تحول در برنامه­ درسی، به ویژه برنامه درسی دوره ی متوسطه و عالی که مخاطبان آن از قدرت تفکر انتزاعی بالایی برای بهره­ گیری از تفکر انتقادی برخور دارند، ضروری است(بختیار نصر آبادی،عزیزی ملایری،١٣٨٧).

قرآن نیز مهم­ترین توصیه ­ها را ‌در مورد داشتن تفکر انتقادی به انسان­ها ‌کرده‌است. روی سخن قرآن، همه جا، با اندیشمندان و متفکران وصاحب­نظران مغز و عقل است، به عنوان نمونه ١٣۵آیه در قرآن کریم درباره تحریک به “تفکر”،”تعقل”، “تدبر”،”تحصیل عقل ناب”،”شعور”و “فهم عالی” است.

تفکر انتقادی، از طریق ایجاد روابط معقول بین انسان­ها، تصمیم ­گیری ‌بر اساس تحلیل عناصر یک موقعیت و تفکیک عناصر مطلوب، نوید بخش زندگی توأم با آرامش و مهربانی خواهد بود. ‌بنابرین‏ می توان گفت اگر در شناخت این امر مهم نا موفق باشیم، جامعه و در نهایت جامعه جهانی، شکست خواهند خورد. به طور خلاصه، دلایل ضرورت و اهمیت تفکر انتقادی را چنین می توان برشمرد:

۱: ‌از دستورات خداوند متعال در قرآن کریم انطباق است،

۲: با ویژگی های عقلانی انسان مانند کنجکاوی و ترقی طلبی منطبق است،

۳:یادگیری ‌بر اساس فعالیت خود یادگیرنده انجام می شود،

۴: با ویژگی های عصر فرا صنعتی وتغییر و تحول فزاینده ی آن متناسب است،

۵: برگرفته از هدف های اساسی آموزشی و تعلیم و تربیت است(هاشمیان نژاد،١٣٨٠).

واژه تفکر را می توان اندیشیدن، فکر کردن، تخیل، گمان کردن و مورد تأمل قرار دادن و مانند این ها است. گرچه از نطر اصطلاح شناسی میان نظریه پردازان در زمینه سبک تفکر اختلاف نظر وجود دارد، اما همگی در این مورد اتفاق نظر دارند که افراد برای رمزگردانی، ذخیره و پردازش اطلاعات در ذهن، شیوه ثابت و متمایزی دارند که این شیوه مستقل از هوش است(رضوی و شیری،۱۳۸۴،ص۸۸).

۲-۳- تعریف تفکر

رفتار انسان، مولود طرز تفکر و نگرش و باورهای او است. به سخن دیگر: تفکر مقدم بر عمل است( مرعشی ,همکاران،۱۳۸۸،ص۱۷). اظهار نظر کلی درباره ی فرایند های اندیشیدن اشخاص دشوار است ، به خاطر این که افراد تمایل دارند که به وضعیت های متفاوت به روش های متفاوت واکنش نشان دهند(موئی و همکاران،۱۳۸۶،ص۳۳). ‌بنابرین‏ پیش از قضاوت ‌در مورد اعمال و رفتار، بایستی به منبع تغذیه آن یعنی نوع تفکر پرداخت. زیرا انسان همان گونه که می اندیشد، رفتار می‌کند و بدیهی است که اگر، فکر مثبت، نابسامان، بدون ابهام و مبتنی بر توهم و خیال باشدعمل نیز ناهنجار، بدون تناسب ، فاقد کارایی و از نظر اجرا، غیر ممکن خواهد بود؛ هر چند به طور کلی معمول انسان‌ها از چنین حالت افراطی تفکر برخوردار نیستند. شکل گیری تفکر، چگونه صورت می‌گیرد؟ یعنی چه چیزی تفکر را می‌سازد و تفکر چگونه مسیر پیچیدگی با بالندگی را طی می‌کند . تفکر از دانش و دانش از علم سرچشمه می‌گیرد(تمنائی فر و منصوری نیک ،۱۳۹۰،ص۲۶۶). سبک های تفکر برای موفقیت های شغلی مهم می‌باشد( احدی و همکاران،۱۳۹۰،ص۱۹).

به سهولت می توان درک کرد که تفکر و عمل صرفا دارای پیوندی خطی از دید علت و معلول نیستند، بلکه دارای پیوندی غیر خطی هستند که در بلند مدت، موجب پیچیدگی و بالندگی یکدیگر می‌شوند. یعنی اگرچه نوع رفتار و عمل را تغییر می‌دهد، بلکه تغییر رفتار خود موجد تغییر شرایط می شود و محیطی جدید به وجود می آورد که بقای در آن، مستلزم تغییر تفکر خواهد بوداز نظر روانشناسان هر نوع تفکر با علامت هایی سروکار دارد که جانشین اشیا می‌باشند. آن ها می‌گویند اگر ما تفکر خود را تجزیه و تحلیل کنیم. می بینیم که هنگام اندیشیدن درباره یک مسئله یا مشکل، نشانه ها یا رمز ها را جانشین اشیا و اشخاص می‌کنیم،مثلا «کتاب»را به جای خود کتاب قرار می‌دهیم(لسانی فشارکی و پورمحمدی،۱۳۸۸،ص۱۳۸). دانشمندان تفکر را رکن اساس وهم محرک رفتار موجود انسانی می‌دانند، در نتیجه افکار نقش اساسی در رفتار بازی می‌کند(ناطقیان،۱۳۸۷،ص۲).

نظریه خودگردانی ذهنی بیان می‌کند که سبک های تفکر می‌توانند در طول زندگی و از طریق اجتماعی شدن،به واسطه تاثیرات محیطی و یادگیری تغییر کنند ( دماوندی و محمودی,۱۳۹۰،ص۳)_.

۲-۴-اشکال تفکر

ممکن است تفکر و اندیشیدن در زندگی آدمی به چند صورت تحقق پذیرد از جمله:

1. 1. یک نوع تفکر ساده‌انگارانه که صاحب اندیشه خود را دور از واقع نگه­ می­دارد و تا از کاهی کوهی بسازد؛ مثلاً یک فرد عادی خود را بزرگ تصور نماید که خیالی بیش نیست.

1. 1. نوع دوم تفکر و اندیشیدن، تفکر کاربردی است که صاحب اندیشه را تنها در حل مسائل و مشکلات روزمره و زود گذر کمک نماید.

1. نوع سوم تفکری است توجیه گرانه، که آدمی خود را در برابر کارهای انفعالی و احیاناً تجاوزکارانه خود، توجیه نماید.

نوع دیگر و آن تفکر خلاق و تولید کننده ­ای است که هدفش حل مشکلات بزرگ و پیچیده است و چنین اندیشه­هایی است که به ابتکار، ابداع و تحول می­انجامد(نزهت،ص ۱۴۶).

۲-۵- خصوصیات تفکر

تفکر عبارت است از فعالیت های جهت دار ذهن، برای حل مسئله، یا به عبارت دیگر اندیشیدن و تفکر به آن نوع فهالیت یا رفتار ذهنی گفته می شود که به حل مسئله ای متوجه باشد. که دارای خصوصیات زیر می‌باشد.

1. 1. برخورد با مسئله: تفکر اساسی وقتی شروع می شود که فرد با مسئله یا مشکلی برخورد نماید و نتواند راه حل ثابت و مشخصی را در تجربیات قبلی خود پیدا کند. در این صورت باید فعالیت کند تا راه حل مناسب را در یابد و با اجرای آن مشکل را از میان بر دارد.

1. 1. تفکر به عنوان عکس العمل: تفکر مانند سایر اشکال رفتار فرد عکس العملی است که در مقابل موقعیت های مختلف با مسائل گوناگون از افراد سر می زند. فرق تفکر با سایر رفتار مربوط به محرک است.

1. 1. جنبه تجریدی تفکر: تفکر طبعا جنبه تجریدی دارد و جزء اعمال غیر قابل مشاهد است.

1. 1. جهت مشخص: آنچه فرد در جریان تفکر انجام می‌دهد در جهت و مسیر معینی قرار دارد. ‌بنابرین‏ حل مسائل جهت فعالیت فرد را در موقع تفکر مشخص می‌سازد.

1. هدف معین: در جریان تفکر معمولا فرد می‌خواهد مشکل یا مسئله ای را که مانع رسیدن به هدف است از میان بر دارد و خود را به هدف نزدیک کند. محرک اساسی فرد در تفکر هدف مشخص است که می‌خواهد به آن برسد(ناظم،۱۳۸۸،ص۱۲)

۲-۶- سبک تفکر

استرنبرگ (۱۹۸۷) بیان می‌کند که سبک های تفکر روش های ارجح برای استفاده از توانایی‌های شناختی هستند. بر اساس نظریه استرنبرگ، روش های مختلف پردازش اطلاعات توسط مردم “سبک تفکر” نامیده می‌شوند. در واقع، سبک‌های تفکر روش ترجیح استفاده مردم از توانایی هایشان می‌باشد(استرنبرگ و گریگورنکو,۱۹۹۷ .(استرنبرگ بر این باور که مطالعه سبک‌های تفکر یک پل بین شخصیت و ایجاد دانش مفید و لازم را برای پیش‌بینی علمی و موفقیت حرفه ای می‌باشد(صمدزاده , همکاران,۲۰۱۱,ص۲۸۷).

تمامی نظریه ها و مدل‌ها در این موضوع توافق دارند که تفاوت‌های قابل توجهی در روش یادگیری و پردازش اطلاعات افراد، وجود دارد.این موضوع نشان می‌دهد که افراد به طور یکسان به جهان نمی نگرند و ممکن است هر فردی نسبت به دیگری در شیوه ی یادگیری و تعامل با جهان بیرونی، رویکرد متفاوتی داشته باشد. انسان‌ها با برخی از استعدادهای طبیعی شناختی متولد می‌شوند . با این حال، آن ها یاد می گیرند برای رسیدن به پاسخ حل مشکلات و موفقیت نسبتا بالا و از طریق تجربه ازمهارت های خود استفاده کنند(کرنا و اوزدمیر,۲۰۱۰, ص۲۱۳۱).