بالاگ و سارتی^[۳۱] (۲۰۰۹) به ارزیابی مقایسه‌ای سیستم‌های مدیریت کیفیت (بر مبنای ایزو ۹۰۰۱:۲۰۰۰) در دو کتابخانه دانشگاهی در اسپانیا و فنلاند پرداختند. سیستم‌های مدیریت کیفیت در دو دانشگاه با رویکردهای متفاوتی اجرا می‌شود. سیستم مدیریت کیفیت در دانشگاه واقع در اسپانیا، به طور مستقل از دانشگاه در سطح کتابخانه، و در دانشگاه مورد مطالعه در فنلاند، در هماهنگی با کل دانشگاه اجرا می‌شود. پژوهشگران در نهایت ‌به این نتیجه رسیده اند که هر سازمان برای اثرگذاری مدیریت کیفیت در ارتقا خدمات، باید شیوه خود را با توجه به شرایط، به کار گیرد.

پیتر لُر در سخنرانی‌اش پیرامون مطالعات تطبیقی به نقد این مقاله پرداخته است. او به روشن نشدن دلیل انتخاب این دانشگاه‌ها و هدف مقایسه اشاره ‌کرده‌است. همچنین همان طور که لُر هم اشاره ‌کرده‌است در واقع به سختی می‌توان گفت در این پژوهش مقایسه‌ای صورت گرفته است (لُر،۲۰۱۰).

والتون، برک و اُلدروید^[۳۲] (۲۰۰۹) عملکرد مدیریتی مدیران رده دوم را در کتابخانه‌های دانشگاهی بریتانیا و استرالیا بررسی کردند. هدف آن‌ ها شناسایی چالش‌های اصلی پیش روی کتابخانه‌های دانشگاهی و مدیران آن‌ ها بود. پژوهشگران ویژگی‌هایی نظیر سن، طول مدت اشتغال ‌به این پست، زمان بازنشستگی و مسئولیت‌های مدیران کتابخانه‌های دانشگاهی دو کشور را ارائه و در نهایت مسائل پیش رو، چالش‌ها، تفاوت‌های موقعیتی و ویژگی‌های عملکرد مدیران را مقایسه کرده‌اند.

همان طور که پیتر لُر در سخنرانی‌اش پیرامون روش تطبیقی اشاره ‌کرده‌است، این پژوهش نیز فاقد توضیحی راجع به دلیل انتخاب این کشورها و هدف مقایسه است. همچنین مقایسه درست و کاملی انجام نشده است (لُر، ۲۰۱۰).

گولد و گومز^[۳۳] (۲۰۱۰) در پژوهشی با عنوان «چالش‌های پیش روی کتابخانه‌ها در عصر اطلاعات»، چگونگی استفاده از مراکز عمومی دسترسی به اطلاعات، نظیر کتابخانه‌های عمومی، کافی‌نت‌ها و …. را در ۲۵ کشور بررسی کردند. این پژوهش رویکردی جدید به پژوهش‌های میان رشته‌ای کتابداری و فناوری اطلاعات دارد. سوال اصلی پژوهشگران شناسایی نیازهای اطلاعاتی کاربران و موقعیت‌های مورد نیاز برای تقویت سازمان‌های ‌تامین کننده دسترسی عمومی به اطلاعات (به ویژه با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات و کامپیوتر) است. برای این مطالعه فراخوانی در سطح بین‌المللی اعلام شد و ۱۹ تیم گروهی محلی انتخاب شدند. بعضی گروه‌ها مسئول بیش از یک کشور بودند. هر گروه با بررسی اسناد و مدارک، مصاحبه با متخصصان، بازدید محلی، اجرای پژوهش پیمایشی و … اطلاعات را به زبان محلی گردآوری و ثبت کردند، سپس نتایج را طبق الگو ارائه کردند. برای بالا بردن قابلیت مقایسه‌پذیری در کشورهای مختلف از متدلوژی و طرح پژوهشی یکسان استفاده شد. در مرحله بعد با مطالعه گزارش‌ها، تفسیر مفصلی از مباحث مربوط به کتابخانه‌ها تهیه و پس از دسته‌بندی خوشه‌ای، تحلیل کیفی شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد بیشتر کتابخانه‌های عمومی به خوبی از فناوری اطلاعات و کامپیوتر (ICT) استفاده نمی‌کنند و سایر مجراهای عمومی دسترسی به اطلاعات، بین کاربران از شهرت بیشتری برخوردارند. پژوهشگران اظهار ‌داشته‌اند از آنجا که کتابخانه‌ها باید با نیازهای جامعه هماهنگ باشند و استفاده از فناوری‌های اطلاعات و کامپیوتر از راه‌های رایج و منتخب کاربران برای دسترسی به اطلاعات است، باید برای اصلاح خدمات خود اقدام کنند. طبق بررسی‌های اجرا شده تجهیز کتابخانه‌ها برای ارائه این گونه خدمات بدون پشتیبانی دولت‌های مرکزی و محلی و ایجاد امکان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ممکن نیست.

مک کارتی و ارتیز^[۳۴] (۲۰۱۰) مدیریت کتابخانه‌های دو دانشگاه را در کشورهای ایرلند و مکزیک مقایسه کردند. هدف پژوهش بررسی تأثیر شرایط بومی روی این دانشگاه‌ها، و یافتن وجوه مشترک آن‌ ها تحت تأثیر جهانی شدن است. دو دانشگاه، از نظر اندازه، و تعداد دانشجویان با هم شباهت داشتند. چیستی کتابخانه‌های دانشگاهی، نقش آن‌ ها در فضای دانشگاهی و تأثیر تکنولوژی‌های جهانی شدن روی شرایط حال و آینده آن‌ ها، سوالاتی است که پژوهشگران به دنبال پاسخ آن بوده‌اند. نویسندگان بعد از معرفی دو کتابخانه دانشگاهی، چگونگی همگامی با تغییرات تکنولوژیک قرن بیست و یکم، تغییرات ناشی از ورود این تکنولوژی‌ها در خدمات و شیوه آموزش کاربران برای همراه شدن با این تغییرات را توضیح داده‌اند. در نهایت ‌به این نتیجه رسیده‌اند که هر دو کتابخانه دانشگاهی با وجود شرایط بومی متفاوت، تحت تأثیر تغییرات تکنولوژیک عصر حاضر قرار گرفته‌اند و تکنولوژی‌های کتابخانه‌ای ماهیت عملی حرفه را در دهه های اخیر تغییر داده‌اند. در واقع پیام اصلی پژوهش، لزوم برنامه‌ریزی‌ مناسب با بهره گرفتن از تجربیات گذشته خود و کتابخانه‌های دیگر برای همگامی با تغییرات تکنولوژیک است.

۲-۴-۳٫ جمع‌بندی

نتیجه‌ای که از مرور پیشینه های فوق می‌توان گرفت آن است که این تحقیقات تنها یک یا چند جنبه از دو یا چند کتابخانه را با هم مقایسه کرده‌اند. در بین آن‌ ها اثر آسایش (۱۳۵۶)، کوکبی (۱۳۵۷)، فولدز (۱۹۹۱) و کودهاری (۲۰۰۶) شباهت بیشتری با پژوهش حاضر دارند؛ زیرا به صورت کیفی به مقایسه همه جانبه یک نوع کتابخانه‌ در دو یا چند شرایط مختلف پرداخته و در نهایت با تحلیل و مقایسه به پیشنهاداتی دست یافته‌اند.

در بین پژوهش‌هایی که در ایران صورت گرفته است جای خالی مقایسه همه جانبه کتابخانه ملی ایران با همتایان خارجی برای آگاهی از کاستی‌ها احساس می‌شود. دلائل ضرورت انجام این پژوهش در فصل یکم (۲-۱ ضرورت انجام تحقیق) بیان شد.

فصل سوم

روش پژوهش

۳-۱ مقدمه:

در پژوهش حاضر کتابخانه‌های ملی ایران، کانادا و استرالیا با بهره گرفتن از سیاهه وارسی کتابداری تطبیقی با هم مقایسه شده‌اند. دامنه پژوهش تنها محدود به کتابخانه‌های ملی است و آرشیوهای ملی را در بر نمی‌گیرد. روش انتخاب شده برای مقایسه کتابخانه ملی کانادا ، کتابخانه ملی استرالیا و کتابخانه ملی ایران روش مطالعات تطبیقی در کتابداری است که در قسمت ۲-۳: مطالعه تطبیقی در کتابداری مفصلا توضیح داده شد. در این فصل چگونگی اجرای پژوهش توسط محقق شرح داده می‌شود.

۳-۱٫ گروه هدف

در این پژوهش کل جامعه آماری که عبارتند از: کتابخانه ملی ایران، کتابخانه ملی کانادا و کتابخانه ملی استرالیا مورد مطلالعه قرار گرفته‌اند. یکی از دلایل انتخاب کتابخانه‌های ملی کانادا و استرالیا، مقایسه کتابخانه ملی ایران با نمونه های موفق از کشورهای توسعه یافته بود تا امکان شناخت راهبردهای موفقیت آن‌ ها فراهم شود. دلیل دیگر شرایط و ویژگی‌های مشابه سه کتابخانه بود.