طرح تحقیق

۱-۱- مقدمه

صنعتی شدن به عنوان یک ابزار مهم و کارآمد برای کشورهای در حال توسعه محسوب می شود. در عصر حاضر کوشش برای صنعتی کردن کشورهای در حال توسعه به صورت یکی از نهضتهای جهان درآمده است، صنعتی شدن یکی از راه های اساسی است که کشورهای در حال توسعه امید دارند که با نیل به آن به مشکلاتی مانند فقر، عدم امنیت، تراکم بیش اندازه جمعیت و مسائل نابرابری های فضایی رهایی یابند (خاتمی، ۱۳۸۹، ص ۳۲)

از جمله صنایع مهم و پر درآمد که برخورداری از آن برای هر کشوری یک امتیاز بزرگ محسوب می‌گردد، صنایع نفت، گاز و پتروشیمی است. ایران از لحاظ داشتن ذخایر گازی در جهان پس از روسیه در رتبه دوم قرار دارد و ذخایر گاز حوزه پارس جنوبی تقریبا یک سوم آن را تشکیل می‌دهد ( محمدی،۱۳۷۹،ص۳۵ ) کشور ایران نیز از جمله ی کشورهایی است که از این موهبت الهی برخوردار می‌باشد و یکی از قطبهای مهم این صنعت در منطقه عسلویه در استان بوشهر واقع است.

منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در جنوب شرقی استان بوشهر در حاشیه خلیج فارس در ۳۰۰ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر و واقع ‌در گستره جغرافیایی شهرستان کنگان قرار دارد و حدود ۱۰۵ کیلومتر از حوزه گاز پارس جنوبی که درمیان خلیج فارس واقع شده (دنباله حوزه گنبدشمالی‌قطر) فاصله دارد (سایت اینترنتی ویکی پدیا).

در گذشته نگاهی که به توسعه صنعتی می شد صرفاً یک نگاه اقتصادی بود و شاخصهایی مانند فرهنگ و سلامت و محیط زیست و دانش و تحصیلات مردم نادیده گرفته می شد در حالی که این شاخص ها از مؤلفه‌ های اساسی یک زندگی خوب به شمار می‌روند.

کیفیت زندگی ادراکات فرد از موقعیت زندگی خود در چارچوب نظام های فرهنگی و ارزشی است که در آن زندگی می‌کند و با اهداف و معیارها و دغدغه های او رابطه دارد. (مرادی،۱۳۹۲)

این پژوهش با بررسی این مفهوم و شاخص‌های مربوط به آن به دنبال آن است که تاثیر استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس را بر کیفیت زندگی مردم منطقه عسلویه مورد بررسی قرار دهد.

۱-۲- بیان مسئله

کشور ایران با در اختیار داشتن ۵/۱۳۷ میلیارد بشکه ذخیره نفت، معادل ۴/۱۱ درصد ذخایر ثابت شده ی جهانی پس از عربستان مقام دوم جهانی و از لحاظ ذخایر گاز نیز با۳/۲۸ تریلیون متر جزء چند کشور اول جهان است.(خاتمی،۱۳۸۹،ص۳)

میدان گازی پارس جنوبی که از اکتشافات شرکت ملی نفت ایران و بزرگترین منبع گازی مستقل جهان است برروی خط مرزی ایران و قطر در خلیج فارس قرار دارد. ذخیره بخش مربوط به ایران حدود ۷ درصد کل ذخایر گاز جهان و بالغ بر ۶/۳۸ درصد ذخایر گازی کشور را به خود اختصاص داده است.(خلیفه و فرخی،۱۳۸۹،ص۳)

این میدان گازی واقع در منطقه عسلویه در استان بوشهر می‌باشد. این منطقه گازی به علت تاثیر آن بر اقتصاد کشور از اهمیت بالایی برخوردار است اما همین اهمیت و ارزش باعث تغییر در کیفیت زندگی مردم این منطقه گردیده است.

شواهد بسیاری نشان می‌دهد در عسلویه به طور خاص و در بقیه مناطقی که صنعت نفت و گاز در آنجا توسعه یافته است به طور عام به وضعیت خدمات بهداشتی، آموزش و پرورش و آموزش عالی، رونق اقتصادی خدمات شهری و بسیاری از آنچه شاخص های رفاه در جهان امروز به حساب می‌آیند بهبود یافته است.( فاضلی و طالبیان، ۱۳۸۹،ص۱) اما به نظر می‌رسد که استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در منطقه عسلویه باعث بروز مشکلاتی نیز در منطقه گردیده است. شواهد نشان می‌دهد که معضلات زیست محیطی و به دنبال آن به مخاطره افتادن سلامت عمومی از مهمترین مشکلات منطقه به شمار می‌روند. ورود حجم زیادی از پساب آلوده شرکت‌های فعال در منطقه به دریا می‌تواند اثرات نابود کننده و مخربی را برروی اکوسیستم دریایی به دنبال داشته و به دنبال آن سلامت عمومی را تحت تاثیر قرار دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که خروج گازهای زائد از منابع ثابت مانند فلرها و دودکش ها و… به هوای محیط، با توجه به تعدد و تجمع این منابع در منطقه باعث بروز آلودگی هوا گردیده (موسوی، ۱۳۹۱) که این امر می‌تواند خطرات زیادی را برای سلامتی افراد به دنبال داشته باشد. از دیگر مشکلات زیست محیطی به وجود آمده می توان به تولید زیاد پسماندهای صنعتی و شهری ناشی از استقرار صنایع و مناطق مسکونی و عدم مدیریت مناسب آن ها اشاره نمود.

به نظر می‌رسد با استقرار صنعت و به دنبال آن ورود مهاجران از سایر نقاط کشور در منطقه، تغییراتی را نیز در وضعیت فرهنگی و اجتماعی منطقه به وجود آورده است.

با توجه به پژوهش هایی که توسط جامعه شناسان و محققان در این زمینه صورت گرفته، در اینجا نیز بررسی می‌گردد که منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس چه تاثیری بر امکانات فرهنگی، شرایط زیست محیطی و وضعیت اجتماعی –اقتصادیمردماینمنطقهدارد؟

۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق

ایران کشوری در حال توسعه است که دائماً پروژه های اقتصادی گوناگونی در مناطق مختلف آن اجرا می شود. ملاحظه نکردن شرایط پایداری برای کیفیت زندگی مردم آن منطقه سبب می شود تا زندگی سالم ساکنان مناطق اجرای این طرح ها و همچنین توسعه پایدار با خطر مواجه شود.(طالبیان و فاضلی و دغاقله،۱۳۸۷،ص۵۶)

در خصوص کیفیت زندگی محققان و دانشمندان مؤلفه‌ های متفاوتی را مد نظر قرار داده‌اند. از جمله سلامت، محیط زیست، امکانات فرهنگی، وضعیت اقتصادی اجتماعی و تحصیلات و … را می توان نام برد. هرچند صنعت و توسعه آن، رشد و شکوفایی در ابعاد مختلف زندگی بشر به ویژه در بعد اقتصادی و مادی به همراه آورده است اما از آنجا که توسعه اقتصادی کشورها در مراحل نخست خود به ملاحظات زیست محیطی بی توجه بوده است، خسارات شدیدی را به محیط زیست وارد ‌کرده‌است.(قاسمی،۱۳۸۵،ص۲۷)

طرح های توسعه صنعتی غالباً پرهزینه اند و با ساخت شان منطقه وسیعی تحت تاثیر اثرات مثبت و منفی آن ها قرار می گیرند. در جریان ساخت و راه اندازی تأسیسات صنعتی منطقه وسیعی از مناطق مسکونی مردم بومی تحت تاثیر امکانات تأسيس شده قرار می گیرند.( خلیفه و همکاران، ۱۳۸۹،ص۱۰)

همچنین اشتغال نیروهای بومی در صنعت به معنی تزریق بخشی از درآمدهای نفتی به جامعه ی پیرامون آن و کاستن از فقر مردم در مقابل تاثیرات سوء اجتماعی صنعت مثل بزهکاری، انحرافات اجتماعی، بی سازمانی اجتماعی در مناطق صنعتی وجود دارد.( همان منبع، ص۸)

با در نظر گرفتن همه آثار صنعتی شدن و استقرار صنعت در مناطق مختلف، به نظر لازم می‌آید که با پژوهش و درنگ در این مسائل یک منطقه صنعتی را از تمامی جنبه ها نه فقط جنبه اقتصادی ارتقاء داد و از اثرات سوء جلوگیری کرد. در این پژوهش محقق بر آن است که تاثیر استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس را بر کیفیت زندگی مردم این منطقه مورد بررسی قرار دهد.

۱-۴- اهداف تحقیق

۱-۴-۱- هدف کلی:

بررسی تاثیر استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس بر کیفیت زندگی مردم منطقه عسلویه

۱-۴-۲- اهداف ویژه:

1. 1. بررسی تاثیر استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس بر وضعیت سلامت مردم منطقه عسلویه

1. 1. بررسی تاثیر استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس بر وضعیت تحصیلات مردم منطقه عسلویه

1. 1. بررسی تاثیر استقرار منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس بر وضعیت فرهنگی منطقه عسلویه