آموزش مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات یا به عبارتی فضای مجازی، محیطی مبتنی بر کنترل خود فرد ایجاد می‌کند، مفاهیم قطعیت خود را از دست می‌دهند و شاگردان به نحو فعال در تولید دانش مشارکت می ورزند ؛ بدین ترتیب ، فضایی ایجاد می شود که فراگیران صرفاً معانی را شرح نمی دهند ، بلکه فعالانه در خلق معانی مشارکت می ورزند و بر ساخت معنی تأکید می شود و به جای دانش رسمی بر کسب مهارت های اساسی تأکید می شود. به نظر می‌آید که در این نکته اجماع نسبی وجود دارد که ورود فناوری ­های اطلاعات و ارتباطات و لوازم آن در تعلیم و تربیت مهار تهای یادگیری بلندمدت و مستقل را تشویق می‌کند (ثمری، رسول زاده، ۱۳۸۸)

فن آوری اطلاعات و ارتباطات در ایجاد انگیزه ، عمق و وسعت دادن به یادگیری و پایدار ساختن آن و رفع خستگی و کسالت دانش آموزان و ایجاد مهارت ذهنی جهت ‌پاسخ‌گویی‌ به پرسش­ها نقش مؤثری دارد. فناوری اطلاعات و ارتباطات مجموعه ای از روش ها و قواعد و ابزار و تجهیزات جهت شناسایی، جمع‌ آوری ، ذخیره، تولید و توزیع ، سازماندهی، باز تولید و نگه­داری اطلاعات است . فن آوری اطلاعات و ارتباطات در نظام آموزشی از یک سو برای باز اندیشی و باز سازی برنامه درسی و سواد رایانه ای و از سوی دیگر برای تجدید حیات و غنی سازی محیط یادگیری و برقراری تعامل برای یادگیرنده و منابع یادگیری لازم می‌باشد (ضامنی، کاردان، ۱۳۸۹).

در حقیقت در همه فعالیت ها و زمینه ­های آموزشی، تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بسیار مهم، مثبت و کارآمد است جمع بندی­ها نشان می­دهد که با کاربرد فن آوری اطلاعات به درستی ‌می‌توان بازدهی دانش ­آموزان را افزایش داد ( صیف، بیرانوند، زودآیند).

با این حال نباید از موانعی که در استفاده فن آوری اطلاعات و ارتباطات موثرند غافل شد. وجود نگرانی هایی از قبیل احتمال عدم موفقیت دانش آموزان این مدارس در کنکور، امکان بروز مشکلات عاطفی و دلزدگی دانش آموزان نسبت ‌به این سیستم و این شیوه از آموزش­ها و…. از یک­طرف و ناکافی بودن نیروی انسانی متخصص و آموزش دیده و کمبود منابع مالی و فیزیکی برای تجهیز مدارس هوشمند به سیستم های رایانه ای و تجهیزات و ملزومات مورد نیاز این مدارس، از دیگر مشکلات موجود در زمینه توسعه مدارس هوشمند می‌باشد. (موید نیا، ۱۳۸۴)

بر اساس تحقیقات انجام شده بیشتر معلمان، دسترسی به فناوری و عدم حمایت فنی را موانع اصلی استفاده از فناوری می دانند. برای تداوم استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات به رشد حرفه ای معلمان هم باید توجه داشت، لازم است معلمان این شیوه های آموزشی از طرق گوناگون استفاده از فناوری، رفع نقص­های فنی آن ها، روش­های متفاوت یادگیری و موضوعات درسی مربوط به آن ها آگاهی داشته باشند. ‌بنابرین‏ رشد حرفه ای معلمان یکی از عوامل بسیار مهم در تداوم پذیری این نوآوری است (حج فروش، اورنگی، ۱۳۸۳). مسلماً مشارکت دادن معلمان در طراحی برنامه­ ها و استفاده از نظرات آن ها در برنامه ریزی­­ها، فرهنگ پذیرش و استقبال از کاربرد شیوه های جدید آموزشی را در آنان ایجاد خواهد کرد در غیر اینصورت طبیعی است که معلمان احساس کنند این گونه نوآوری­ها امنیت شعلی آنان را به مخاطره می اندازد و آن ها را به مثابه ابزار تجاوز به حیطه صلاحیت و تخصص خود قلمداد کنند (موید نیا، ۱۳۸۴) ‌بنابرین‏ از دیگر موارد ضروری در اجرای فناوری اطلاعات و ارتباطات برخورداری از زیر ساختها و آموزش نیروی انسانی، برای اجرای یک نوآوری آموزشی است (حج فروش، اورنگی، ۱۳۸۳).

برخی دیگر از پژوهش­های انجام شده، ناکافی بودن تعداد رایانه، کمبود مهارت و دانش معلمان، مشکلات ادغام فناوری با آموزش و فرایند آن، فقدان کارکنان فنی و نظارتی، هزینه سنگین و کمبود امکانات سخت افزاری و نرم افزاری، کمبود نرم افزارهای مربوطه در دستیابی به اینترنت، فقدان آموزش، کمبود وقت و فشار برنامه درس، دسترسی محدود، مشکل در سازگار شدن با نقش جدید آموزشی، کمبود منابع مالی در پیاده سازی فناوری اطلاعات در آموزش، کمبود نیروی انسانی آموزش دیده، شفاف نبودن اهداف در خصوص کاربرد رایانه در آموزش و پرورش، پایین بودن انگیزه به دلیل عدم ارائه آموزش کافی به معلمان و دانش آموزان، عدم آشنایی با زبان انگلیسی و نداشتن الگوی معتبر علمی را به عنوان موانع و چالش­های توسعه مدارس هوشمند اشاره کرده‌اند (مهاجران ، قلعه ای ، حمزه رباطی، ۱۳۹۲).

۲-۲٫ خودکارآمدی تحصیلی

خود کارآمدی و عوامل مؤثر برآن سال­هاست که در کانون توجه روان شناسان پرورشی و دیگر کارشناسان آموزش و پرورش جای دارد. مفهوم خودکارآمدی بندورا در زمینه‌های بسیاری از جمله در مسائل آموزشی و تحصیلی به کارگرفته شده و پژوهش­های زیادی ‌در مورد آن صورت گرفته است.

۲-۲-۱٫ نظریه شناختی اجتماعی بندورا

واژه خودکارآمدی^[۲۱] از نظریه شناختی- اجتماعی^[۲۲] آلبرت بندورا^[۲۳] (۱۹۹۷) روان‌شناس مشهور، مشتق شده است. بندورا یکی از نظریه پردازان یادگیری است که با به کار گیری مفهوم «خودکارآمدی» سهم بسزایی در فهم ما از نظریه یادگیری اجتماعی دارد و سازو کارهای تاثیر گذار بسیاری را مورد بررسی قرار داده است. سازو کارهایی که نقش بنیادی در انجام تکلیف دارند. وی در میان سازوکارهای تاثیر گذار ، هیچ کدام را در کنترل کارکرد پرنفوذ تر از خودکارآمدی و باورهای افراد از توانایی نمی داند (پاجارس^[۲۴] ۱۹۹۷ و پینتریچ، روسر و دوگروت^[۲۵]، ۱۹۹۴) وی برآن است که خودکارآمدی دارای نقشی پرمایه در پدیدآوری تفاوت­های فردی در گستره ی کارکرد تحصیلی است.

مفهوم خودکارآمدی در مرکز نظریه شناختی اجتماعی آلبرت بندورا قرار دارد و در اینکه افراد چگونه احساس، تفکر و رفتار می‌کنند دخیل ‌می‌باشد. در واقع سازه خودکارآمدی به باور کلی فرد ‌در مورد توانمندی ها و قابلیت های خود اشاره دارد (پورقاز ، محمدی ، دوستی، ۱۳۹۱). مفهوم باورهای خودکارآمدی، در پیش‌بینی و تبیین الگوهای رفتاری افراد در بافت­های مختلف، مؤثر می‌باشد. در نظریه شناختی اجتماعی بندورا فرض می­ شود که باورهای خودکارآمدی، در تعیین فعالیت­هایی که افراد تعقیب ‌می‌کنند، میزان تلاشی که آن ها برای تعقیب به کار می­ گیرند و سطوح متمایز مقاومت افراد در مواجهه با موانع احتمالی، مهم می‌باشد.

در نظام بندورا منظور از خودکارآمدی احساس شایستگی، کفایت و قابلیت در کنار آمدن با زندگی است. برآورده نمودن و حفظ معیارهای عملکرد، خودکارآمدی را افزایش می‌دهد، ناکامی در برآوردن حفظ آن معیارها، آن را کاهش می‌دهد (اعرابیان، خداپناهی، حیدری ، صدق پور،۱۳۸۳).

1. 1. حمل‌ونقلی که شامل اشکال دیگر حمل در کنار حمل‌ونقل ریلی آن طور که در مادۀ (۳) ۱ و (۴) کنوانسیون حمل ریلی مقرر شده است می‌باشد.

   

1. 1. حمل‌ونقلی که مشتمل بر حمل‌ونقل در آب‌های داخلی در همراهی با بخش کوتاه‌تری از حمل‌ونقل دریایی است که برای آن بارنامه «دریایی» آن گونه که در مادۀ (۲) ۲ کنوانسیون بوداپست آمده، صادر نشده باشد.

تصمیم دادگاه هامبورگ در می ۲۰۰۲ مربوط به خسارت غیرمتمرکز بود که در طول حمل‌ونقلی که شامل مرحلۀ حمل‌ونقل جاده‌‌ای داخلی و یک مرحله حمل‌ونقل ریلی بین‌المللی وارد آمده بود.^[۱۰۰] این یک مثال از اوضاع‌ و احوالی است که معمولاً در دستۀ سوم طبقه‌بندی بالا قرار می‌گیرد. طبق کنوانسیون حمل ریلی، کل حمل‌ونقل به‌واسطۀ مادۀ (۳) ۱ کنوانسیون حمل ریلی تحت پوشش رژیم حمل‌ونقل آرام قرار دارد. از آنجایی که حمل‌ونقل در سال‌های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۰ انجام شد، دادگاه باید بر نسخه ۱۹۸۰ کنوانسیون حمل ریلی و پروتکل آن (COTIF-CIM) توجه نماید. این نسخه شامل مقرره‌ای مثل مادۀ (۳) ۱ کنوانسیون مونترال نشده و ‌بنابرین‏ ضرر جزئی واردشده به محمولۀ سیگار که ازطریق جاده‌ای از محل اشتغال ارسال‌کننده در لانگن هاگن^[۱۰۱] به ایستگاه راه‌آهن در هانوفر حمل می‌شد، از همان جا که ازطریق ریلی به بیشک در قرقیزستان حمل شده بود، تحت پوشش رژیم ریلی بین‌المللی قرار نمی‌گرفت. در قرقیزستان کشف شد که کانتینری که محموله در آن سوار بود، دارای یک فضای توخالی در مرکزش بود و مکان و زمان پر‌کردن این فضا توسط سیگارها مشخص نبود. از آنجایی که ضرر غیرمتمرکز بود، CIM 1980 اعمال نمی‌گردید. به‌علاوه، نسخه قدیمی‌تر CIM مقرر می‌داشت که حمل ریلی بای به طور کامل ازطریق ریل انجام گیرد و از آنجایی که حمل‌ونقل ریلی به طور کاملاً انجام نشد، کنوانسیون حمل ریلی ۱۹۸۰ اعمال نمی‌گردید؛ حتی اگر ثابت می‌شد خسارت در طی مرحلۀ ریلی وارد شده است.

در مواردی که ضرر یا خسارت غیرمتمرکز بودند کنوانسیون‌های حمل‌ونقل اعمال نمی‌گردد. در چنین وضعیت‌هایی با وجود اینکه حمل‌ونقل مطروحه در اصل بین‌المللی بوده، کنوانسیون‌های حمل‌ونقل این چنین مواردی را تحت پوشش قرار نمی‌دهند. در چنین مواردی حقوق و تعهدات طرف‌های معاهده بر پایۀ قواعد حقوقی ملی قرار دارد که در خصوص قرارداد، اعمال گشته و بیشترین نزدیکی را به قرارداد دارد. برای توضیح بیشتر تصمیم دادگاه عالی فدرال آلمان در ۲۰۰۶ در اینجا شرح داده می‌شود.^[۱۰۲] این پرونده مشتمل بر ۱۳ حادثۀ مختلف بود که خسارت در طی اجرای قراردادهای حمل‌ونقل مرکّب وارد شده بود. زمانی که کالاها -غالباً تجهیزات کامپیوتر- ازطریق جاده‌ای از انبار متصدی در آلمان به فرودگاه در بروکسل حمل گردید و از آنجا از راه هوایی به بریتانیا و سایر مقاصد ماورای دریا حمل گردید. خسارت در هیچ یک از این حوادث متمرکز نیست. آن گونه که به حمل‌ونقل جاده‌ای مربوط بود، این فاصله‌ای بین‌المللی است؛ اما ویژگی‌های مادۀ ۱۸ کنوانسیون ورشو و مونترال را ندارد. حمل‌ونقل جاده‌ای به بارگیری، تحویل یا عملیات انتقال محموله از وسیله‌ای به‌وسیلۀ دیگر مربوط نبوده و ‌بنابرین‏ در این‌خصوص، کنوانسیون‌های حمل‌ونقل هوایی در خصوص خسارت غیرمتمرکز اعمال نمی‌گردد.^[۱۰۳] دادگاه آلمانی همه ۱۳ دعوا را بر مبنای حقوق آلمان رسیدگی و حل نمود؛ زیرا که هیچ رژیم حمل‌ونقلی در این‌خصوص قابل اعمال نبود. مهم‌ترین دلیل دادگاه این بود که محل اصلی اشتغال متصدی در آلمان قرار داشت. مادۀ (۴) ۴ کنوانسیون رم مقرر می‌دارد که چنانچه محل اصلی اشتغال متصدی و ارسال‌کننده هر دو در آلمان باشد، قانون آلمان اعمال می‌شود.^[۱۰۴]

۳-۱-۲- قانون حاکم برای تکمیل خلأهای قراردادی و استثناسازی‌ها

به‌طورکلی دادگاه بیان داشت با توجه‌به شخصیت مستقل این کنوانسیون و هدفش برای واحدساختن حمل‌ونقل جاده‌ای بین‌المللی، مفاهیم کنوانسیون حمل جاده‌ای کالا باید مستقلاً تفسیر گردد که بدین وسیله نظر به اهمیت اعمال واحد، رویۀ دادگاه‌ها و دکترین حقوقی سایر دولت‌ها عضو کنوانسیون حمل جاده‌ای کالا را باید در نظر گرفت. تنها زمانی که کنوانسیون حمل جاده‌ای کالا به موضوع خاصی نمی‌پردازد و جای خالی را نمی‌توان به کمک قواعد تفسیر کنوانسیون وین در خصوص حقوق معاهدات حل نمود، می‌توان حقوق ملی را ‌بر اساس قواعد حقوق بین‌المللی خصوصی اعمال نمود.^[۱۰۵]

با توجه‌به اینکه نظر در رأی راجع به محمولۀ دزدیدۀ نوت‌بوک از تایپۀ تایوان به دورتموند آلمان ازطریق فرودگاه ماستریخت هاف دن بوش نشان می‌دهد شخصیت واحد کنوانسیون‌های واحد حمل‌ونقل نسبت به دهه های گذشته اهمیت بیشتری یافته است. این نظرها در خصوص این مسئله که آیا محل بارگیری، آن طور که مقصود مادۀ ۳۱ کنوانسیون حمل جاده‌ای کالا بوده در ابتدای مرحلۀ جاده‌ای یک حمل‌ونقل مرکّب قرار گرفته بود یا نه، به روشنی بیانگر این مطلب است که توسل به قانون ملی تنها در صورتی باید صورت گیرد که پر‌کردن جای خالی با یک تفسیر مستقل ممکن نباشد.^[۱۰۶] آخرین راه‌حل مطرح‌شده این است که نواقص حقوق واحد را با مفاهیم داخلی پر کنیم.^[۱۰۷]

۳-۱-۲-۱- انگلیس

در گذشته استدلال نویسندگان انگلیسی این بود که از تفسیر حقوق واحد حمل‌ونقل برای پر‌کردن خلأها نباید مورد استفاده قرار گیرد.^[۱۰۸] این «پیدا‌کردن قانون حاکم» خود یک نظریۀ کاملاً طبیعی در اروپای قاره‌ای بوده؛ اما تا حدودی در انگلستان با مقاومت روبه‌رو گردید. به طور مثال در استیناف پرونده Buchanan v. Babco سالمون ال جی در واکنش به دیدگاه‌های مطرح‌شده از سوی دنینیگ ال جی در مثال اول اعتراض خود را ‌به این رویه کاملاً روشن ساخت.^[۱۰۹]

به‌علاوه، ریکس ال جی در پرونده Merzario v. Leitner خاطرنشان ساخته که دادگاه بین‌المللی وجود ندارد که تضمین دهد رویکرد واحدی از سوی دولت‌های متعاهد در خصوص کنوانسیون‌های حمل‌ونقل اعمال خواهد شد؛ ‌بنابرین‏ تفسیر مستقل این رژیم‌های واحد وضعیت بی‌ثباتی را در پی خواهد داشت.^[۱۱۰] از طرف دیگر هاف استدلال می‌کند که دقیقاً در فقدان چنین دادگاه‌های بین‌المللی باید دادگاه‌های ملی را وادار به پذیرش مسئولیت بین‌المللی هماهنگ با حقوق بین‌الملل کرد. به عقیدۀ وی به جای جست‌وجوی راه‌حل در حقوق ملی، رویکرد مستقل، بیانگر امکان تطابق حقوق واحد رو به توسعه با ماهیت و طبیعتش است.^[۱۱۱] افراد دیگری هم در انگلیس هستند که از تفسیر جداگانه دفاع می‌کنند. در واقع، به نظر می‌رسد تفسیر مستقل در انگلیس مورد استقبال واقع شده است. طبق نظر کلارک، دادگاه‌های انگلیسی که در گذشته از تفسیر کامن‌لو، به‌ خصوص در تصمیمات پیرامون قواعد ژنو، طرفداری می‌کردند، اکنون دنبال ترویج هدف اصلی کنوانسیون‌های حمل‌ونقل که وحدت حقوق هست، می‌باشند.^[۱۱۲]

۳-۱-۲-۲- آلمان

در آلمان مفهوم خلأهای موجود در حقوق واحد حمل‌ونقل را می‌توان با قیاس از سیستم حقوق بین‌الملل که چنین جای خالی دارد، تکمیل نمود.^[۱۱۳] اینکه آیا مادۀ ۲۹ کنوانسیون ورشو چنین خلأیی داشته و باید با قانون ملی راجع به مرور زمان پر شود، مورد تردید و سؤال واقع شده است.^[۱۱۴] کروفولر استدلال می‌کند که از آنجایی که بین تفسیر و ایجاد قاعدۀ جدید تمایز است، تکمیل جاهای خالی در حقوق واحد چیزی بیشتر از توسعۀ روند تفسیر تحت نام دیگری نیست.^[۱۱۵]

۲-۱-۲ دیدگاه رایان و دسی

از دیدگاه رایان و دسی^[۲۷]۴(۲۰۰۱) دو رویکرد اصلی در تعریف سلامت روانشناختی (بهزیستی) وجود دارد. لذت گرایی^[۲۸]۵و فضیلت گرایی^[۲۹]۶٫

۲-۱-۲-۱ رویکرد لذت گرایی

برابر دانستن بهزیستی با خوش لذت­گرایانه یا شادکامی پیشینه­ای طولانی دارد. برای مثال اپیکور^[۳۰]۷ فیلسوف یونانی بر این باور بود که لذت هدف اصلی زندگی است. لذت گرایی فلسفی وی توسط اندیشمندان متعددی دنبال شد؛ از جمله توماس هابز^[۳۱]۸، فیلسوف انگلیسی که معتقد بود شادکامی محصول تحقق موفقیت آمیز امیال است. یا جان استوارت میل^[۳۲]۹، فیلسوفی که معتقد بود عمل درست عملی است که به ارتقاء سطح شادکامی در فرد منجر می شود (انگ، هو ، وانگ و اسمیت ^[۳۳]۱۰ ،۲۰۰۳ ، به نقل از جوشن لو، ۱۳۸۵).

دیدگاه غالب روشانشناسان لذت گرا آن است که بهزیستی برابر با شادکامی فاعلی و مرتبط با تجربه لذت در مقابل تجربه ناخشنودی است که ‌می‌توان چنین برداشتی را بهزیستی هیجانی نامید. البته گروهی از محققان (مانند دنیر، ساه، لوکاس و اسمیت،۱۹۹۹؛ دینر، لوکاس،۲۰۰۲؛ لوکاس و دینر، ۲۰۰۴) عنوان بهزیستی شخصی را برای این برداشت بر می­گزیند. اما کیز^[۳۴]۱۱عنوان بهزیستی فاعلی را به نحو گسترده­تری به کار ‌می‌گیرد. از دید وی بهزیستی شخصی صرفاً شامل بعد هیجانی بهزیستی نیست و دو بعد دیگران یعنی بهزیستی روانشناختی و اجتماعی را نیز در بر ‌می‌گیرد (جوشن لو و همکاران، ۱۳۸۵). بهزیستی هیجانی شامل تعدادی از نشانه­ های بیانگر وجود یا فقدان احساس­های مثبت نسبت به زندگی است. بهزیستی هیجانی را ‌می‌توان از طریق سه مقیاس ساخت یافته وجود عواطف مثبت (مانند شادی و سر حالی)، فقدان عواطف منفی (مانند اضطراب و ناامیدی) و رضایتمندی از زندگی سنجید (کیز ،۲۰۰۲). البته رایان و دسی (۲۰۰۵) نیز دیدگاه بهزیستی لذت­گرا را برابر شادکامی شخصی و مرتبط با تجربه لذت در مقابل تجربه ناخشنودی است و چنین برداشتی از بهزیستی شخصی، نامیده است و آن را متشکل از تعدادی از نشانه­ها می­داند. بهزیستی شخصی را ‌می‌توان از طریق ۳ مقیاس حضور عواطف مثبت، غیاب عواطف منفی و رضایتمندی از زندگی سنجید. بالانس عاطفی میزان کثرت تجارت عاطفی مثبت فرد از نمره عواطف منفی وی ایجاد می­ شود (قائدی و یعقوبی، ۱۳۸۷).

در این قسمت از یک مفهوم چند نام بیان شده است که شامل بهزیستی شخصی و بهزیستی فاعلی و بهزیستی هیجانی است که هر ۳ نام به شرح این مفهوم می­پردازند. سازه بهزیستی فاعلی، به صورت چند وجهی مفهوم سازی شده است و دارای دو مفهوم شناختی و عاطفی است. مؤلفه شناختی آن رضایتمندی از زندگی نام دارد. این مؤلفه ارزیابی و داوری کلی شخصی از کیفیت زندگی را در بر ‌می‌گیرد. مؤلفه عاطفی شامل عاطفه مثبت، نشان دهنده خوشایند بودن، داشتن شور و نشاط، آرامش، آسودگی خاطر و امید به زندگی است. عاطفه منفی نیز با بی­قراری، غمگینی، دل­مشغولی، احساس عصبانیت و احساس بی­ارزشی و ناامیدی تجلی می­یابد. ‌بنابرین‏ افراد دارای بهزیستی فاعلی با حس رضایتمندی از زندگی عاطفه مثبت بالا و عاطفه منفی پایین شناسایی می­شوند (دنیر، اسکالون^[۳۵]۱ و لوکاس، ۲۰۰۴).

۲-۱-۲-۲ رویکرد فضیلت گرایانه

با وجود ماهیت جذاب لذت­گرایی، که بهزیستی را به معنای حداکثر رساندن لذت و به حداقل رساندن درد تلقی می­ کند، جمعی از متفکران شرق و غرب، مخالفت خود را با این برداشت از بهزیستی اعلام کرده ­اند (انگ، هو ، وانگ و اسمیت، ۲۰۰۳). از جمله ارسطو صراحتاً با برداشت لذت گرایانه از بهزیستی مخالفت می­ کند و سبک زندگی پیشنهادی این سنت را برده وارد و مشابه زندگی حیوانات می­داند (واترمن^[۳۶]۲، ۱۹۹۳، به نقل از جوشن لو، ۱۳۸۵). در ازای برابر دانستن بهزیستی با شادکامی و لذت این اندیشمندان آن را با فضیلت برابر می گیرند. نظریات مبتنی بر فضیلت­گرایی بر این باورند که ارضای امیال به رغم ایجاد لذت، همواره بهزیستی را همراه ندارد و در نتیجه، بهزیستی نمی­تواند صرفاً به معنای تجربه لذت باشد. (رایان و دسی، ۲۰۰۱).

۲-۱-۳ مدل ریف

یکی از مهم­ترین مدل­هایی که بهزیستی روانشناختی را مفهوم سازی و عملیاتی کرده، مدل ریف و همکاران است. ریف بهزیستی روانشناختی را تلاش فرد برای تحقق توانایی‌های بالقوه واقعی خود می­داند. این مدل از طریق ادغام نظریه­ های مختلف رشد فردی عملکرد سازگارانه شکل گرفته و گسترش یافته است بهزیستی روانشناختی در مدل ریف و همکاران از شش مؤلفه تشکیل شده است: مؤلفه پذیرش خود به معنی داشتن نگرش مثبت به خود و زندگی گذشته خویش است. اگر فرد در ارزشیابی، استعدادها توانایی ها و فعالیت های خود در کل احساس رضایت کند و در رجوع به گذشته­ی خود احساس خشنودی کند، کارکرد روانی مطلوبی خواهد داشت. همه انسان­ها تلاش ‌می‌کنند علی رغم محدودیت­هایی که در خود سراغ دارند، نگرش مثبتی به خویشتن داشته باشند، این نگرش پذیرش خود است مؤلفه­ی خودمختاری به احساس استقلال، خودکفایی و آزادی از هنجارها اطلاق می­ شود. فردی که بتواند بر اساس افکار، احساسات و باورهای شخصی خود تصمیم بگیرد، دارای ویژگی خودمختاری است. در حقیقت، توانایی فرد برای مقابله با فشارهای اجتماعی، ‌به این مؤلفه، مربوط می­ شود داشتن ارتباط مثبت با دیگران، دیگر مؤلفه این مدل، به معنی داشتن رابطه­ باکیفیت و ارضاکننده با دیگران است. افراد با این ویژگی عمدتاًً انسانهایی مطبوع، نوع دوست و توانا در دوست داشتن دیگران هستند و می­کوشند رابطه­ای گرم بر اساس، اعتماد متقابل با دیگران، ایجاد کنند مؤلفه هدفمندی در زندگی، به مفهوم دارا بودن اهداف درازمدت و کوتاه مدت در زندگی و معنادار شمردن آن است. فرد هدفمند نسبت به فعالیت­ها و رویدادهای زندگی علاقه نشان می­دهد و به شکل مؤثر با آن ها، درگیر می­ شود. یافتن معنی برای تلاش­ها و چالش­های زندگی در قالب این مؤلفه قرار ‌می‌گیرد. تسلط بر محیط مؤلفه­ی دیگر این مدل به معنی توانایی فرد برای مدیریت زندگی و مقتضیات آن است. لذا فردی که احساس تسلط بر محیط داشته باشد، می‌تواند ابعاد مختلف محیط و شرایط آن را تا حد امکان دستکاری کند، تغییر دهد و بهبود بخشد مؤلفه رشد شخصی به گشودگی نسبت به تجربیات جدید و داشتن رشد شخصی پیوسته باز می­ شود. فردی با این ویژگی همواره درصدد بهبود زندگی شخصی خویش و از طریق یادگیری و تجربه است. (ریف، ۱۹۹۸)

۲-۱۹-۱ صورت های دارایی ها و بدهی ها به همراه جدول سرمایه گذاری ها

بر طبق این رهنمود صورت دارایی ها و بدهی ها می باید شامل اطلاعات مربوط به سرمایه گذاری در اوراق بهادار،وجه نقد، حسابهای دریافتنی ، اختیار خرید و فروش معاملات ، قرارداد های آتی فروخته شده ، فروش استقراضی اوراق بهادار ، سایر دارایی ها ، حساب‌ها و اسناد پرداختنی ، بدهی های معوق و خالص دارایی ها باشد.

بر اساس AAG-Inv شماره ۷ ، صندوق های سرمایه گذاری ملزم به ارائه جدول سرمایه گذاری به استفاده کنندگان از صورت های مالی می‌باشند. در این جدول سرمایه گذاری ها می باید بر اساس ماهیت صندوق ،کشور یا ناحیه جغرافیایی که صندوق در آنجا به ثبت رسیده است و همچنین نوع صنعت طبقه بندی و به ارزش های منصفانه ارائه شوند.

صندوق های سرمایه گذاری که دارای ساختار تضامنی هستند ، باید نام ، مبلغ اسمی ، ارزش روز و نوع هر یک از سرمایه گذاری هایی گه ارزش آن ها بیش از ۵ درصد خالص دارایی های صندوق باشد را به صورت جداگانه افشا نمایند.همچنین سرمایه گذاری هایی که توسط یک ناشر خاص منتشر شده اند ، چنانچه ارزش آن ها بیش از ۵ درصد خالص دارایی های صندوق را تشکیل دهند باید به صورت جداگانه افشا شوند. تاریخ انقضا و ارزش منصفانه اوراق مشتقه ای که بیش از ۵ درصد از ارزش خالص دارایی های صندوقی را تشکیل می‌دهند نیز باید به صورت جداگانه افشا شود. بر طبق این بیانیه چنانچه صندوقی در سایر صندوق های سرمایه گذاری که ارزش منصفانه آن سرمایه گذاری بیش از ۵ درصد خالص دارایی های صندوق است،سرمایه گذاری کند، اهداف سرمایه گذاری و محدودیت در بازخرید ها باید افشا شود.

۲-۱۹-۲ صورت سود و زیان

بر اساس AAG-Inv صورت سود و زیان باید ارائه کننده اقلام درآمدی و هزینه ای به شرح ذیل باشد:

۲-۱۹-۲-۱ درآمد های حاصل از سرمایه گذرای : شامل درآمد سود نقدی ،درآمد بهره ، سود و زیان تحقق نیافته ناشی از افزایش یا کاهش در ارزش سرمایه گذاری ها و سایر درآمد ها

۲-۱۹-۲-۲ هزینه های صندوق : شامل حق الزحمه مشاوران سرمایه گذرای ، حق الزحمه مدیریت ، حق الزحمه متولی ، مالیات بر درآمد ،هزینه های مالی و کارمزد معاملات

۲-۱۹-۲-۳ افزایش یا کاهش در خالص دارایی ها

۲-۱۹-۳ صورت تغییرات در سرمایه :

صورت تغییرات در سرمایه ،تغییرات سرمایه را در طی دوره مالی منعکس می‌کند.صورت تغییرات در سرمایه به عنوان یکی از صورت های مالی اساس در گزارشگری محسوب می شود و باید مانند سایر صورت های مالی ارائه شود.صورت تغییرات در سرمایه باید شامل خلاصه نتایج سود توزیع شده بین سهام‌داران ، رویداد های مربوط به افزایش سرمایه ، اثرات ناشی از صدور ،ابطال و بازخرید واحد های سرمایه گذاری ، سود و زیان تحقق یافته سرمایه گذاری ها ، معاملات ارزی و سود یا زیان ناشی از افزایش یا کاهش در ارزش سرمایه گذاری ها باشد.

۲-۱۹-۴ صورت جریان وجه نقد

صورت جریان وجه نقد عبارت است از گزارشی که در آن جریان ورود و خروج وجه نقد ناشی از فعالیت های مختلف واحد های تجاری طی یک دوره معین انعکاس می‌یابد.اطلاعات مربوط به جریان وجه نقد می‌تواند در قضاوت نسبت به مبلغ ، زمان و میزان اطمینان از جریان های وجوه نقد آتی به استفاده ‌کنندگان صورت های مالی کمک کند.بر اساس AAG-Inv ،صورت جریان وجه نقد می باید در دو طبقه ی فعالیت های عملیاتی و فعالیت های تامین مالی تهیه شود. وجوه ناشی از خرید و فروش سرمایه گذاری ها از آنجایی که ماهیت عملیاتی داشته ،جزء فعالیت های عملیاتی منعکس و صندوق عموماٌ دارای وجوه نقد ناشی از فعالیت های سرمایه گذاری نمی باشد.

در هر یک از طبقات فعالیت های عملیاتی و تامین مالی می باید موارد ذیل منعکس شود:

– فعالیت های عملیاتی می باید شامل : صدور و بازخرید سرمایه گذاری ها ، تغییر در دارایی ها و بدهی ها به استثنای سرمایه گذاری ها ، درآمد ها و هزینه های غیر نقدی ، سود و زیان تحقق یافته و تحقق نیافته ناشی از سرمایه گذرای ها باشد.

– فعالیت های تامین مالی می باید شامل :صدور و بازخرید صندوق ، وجوه ناشی از بازپرداخت بدهی ها، سود توزیع شده به دارندگان واحد های سرمایه گذرای ، سود سهام دریافتی و اضافه برداشت بانکی باشد.(رباط میلی ، ۱۳۸۷)

در ایران دستور العمل اجرایی ثبت و گزارش دهی رویه های مالی صندوق های سرمایه گذاری مشترک ، پس از مدت‌ها بحث و بررسی در کمیته حسابداری سازمان بورس و اوراق بهادار، در تاریخ پنجم مهر ماه ۱۳۸۸ به تأیید هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسیده و رسماٌ جهت اجرا به تمامی صندوق های سرمایه گذاری ابلاغ گردید.این گزارش در چهار بخش مجزا تهیه شده است که در بخش اول این دستور العمل نحوه ثبت حسابداری صندوق ها ، در بخش دوم رهنمود های بستن حسابهای عملیاتی صندوق ها، در بخش سوم نمونه کدینگ حساب‌ها به تفکیک حسابهای کل و معین و در نهایت در بخش چهارم صورت‌های مالی نمونه صندوق های سرمایه گذاری مشترک ارائه گردیده است.از نکات قابل توجه صورت های مالی صندوق ها آن است که در مبانی تهیه این صورت های مالی ،صراحتاٌ عنوان شده است که “صورت های مالی صندوق اساساٌ بر مبنای ارزش‌های جاری در پایان دوره / سال مالی تهیه شده است”. این بدان معنا است که برای اولین بار در ایران صورت های مالی به غیر از اصل بهای تمام شده تاریخی و به قیمت های جاری ،توسط یک نهاد مالی تهیه و ارائه می‌شوند.به عنوان مثال حسابهای دریافتنی صندوق ها (سود دریافتی از شرکت ها) در تاریخ گزارشگری ، به ارزش های تنزیل شده و یا دارایی های مالی به ارزش های روز در ترازنامه منعکس می‌شوند.همچنین صورت های مالی اساسی شامل صورت خالص دارایی ها ،صورت سود و زیان و گردش خالص دارایی ها می‌باشند و الزامی برای تهیه صورت جریان وجه نقد وجود ندارد.(دستور العمل اجرایی ثبت و گزارش دهی صندوق های سرمایه گذاری، ۱۳۸۸)

۲-۲۰ بازده سرمایه گذاری

در بیانی ساده می توان بازده ^[۶۲]را اینگونه تعریف نمود در هر سهم یا پرتفویی از سهام اگر در فاصله خاصی از زمان خریداری ، نگهداری و فروخته شود ، بازده خاصی نصیب دارنده آن می کند . این بازدهی شامل تغییر قیمت و منافع حاصل از مالکیت است اطصلاح نرخ بازده برای توصیف نرخ افزایش یا کاهش سرمایه گذاری در طول دوره نگهداری دارایی به کار می رود .

۲-۲۱ بازده سرمایه گذاری در صندوق

مانند سرمایه گذاری در یک سهم که می‌تواند به طور کلی دو نوع بازده ، شامل سود های نقدی دریافتی و عایدات سرمایه گذاری ناشی از افزایش قیمت سهم ، برای دارنده ایجاد کند، عایدات سرمایه گذار صندوق نیز در واقع از همین محل ها به دست می‌آید ؛ با این تفاوت که اغلب عایدات سرمایه گذاری ، خود در دو قسمت جداگانه مورد توجه قرار می گیرند و بازده کل در مجموع سه جنبه از عایدی های سبد را نشان می‌دهد.

از آنجا که صندوق های سرمایه گذاری لازم است تمامی خالص عایدات خود (مانده درآمد کل پس از کسر هزینه ها) را بین داندگان واحد های سرمایه گذاری توزیع کند،منافع حاصل از سرمایه گذاری های فروخته شده از تغییر قیمت دارایی ها و سرمایه گذاری های موجود جداگانه مد نظر قرار
می‌گیرد.‌به این ترتیب، عایدات و بازده حاصل از سرمایه گذاری در صندوق ها را می توان در سه جزء اصلی به شرح زیر بررسی کرد:

۲-۲۱-۱ سود نقدی هر واحد سرمایه گذاری

ب): شرط صفت در عقد نکاح

شرط صفت در عقد نکاح آن گونه که در قواعد عمومی قراردادها در ماده ۲۳۴ ق.م. تعریف شده‌است، از جانب قانون‌گذار تعریف نگردیده‌است. ‌بنابرین‏ برای بیان مفهوم شرط صفت در عقد نکاح راهی جز مراجعه به مواد قانونی موجود در مبحث نکاح نداریم. در قانون مدنی در مبحث نکاح، قانون‌گذار در ماده ۱۱۱۹ این قانون^[۲۸۱]، اصل اندراج هر نوع شرطی که مخالف مقتضای عقد نباشد در عقد نکاح را صریحاً مورد پذیرش قرار می‌دهد، اما در ماده ۱۱۲۸ ق.م.، در باب انحلال نکاح، صریحاً بیان می‌دارد :«هرگاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده، برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود، خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متبایناً بر آن واقع شده‌باشد». ‌بنابرین‏ از منطوق ماده مذکور می‌توان این‌گونه استنباط کرد که شرط صفت در نکاح به مفهوم مندرج در قواعد عمومی قراردادها نمی‌باشد؛ بدان علت که در قواعد عمومی صحبت از شرط راجع به کمیت و کیفیت مورد معامله است، اما در نکاح، شرط صفت در خصوص زوجین می‌باشد و اینکه احدی از آنان واجد وصف مشروط باشند. بر این اساس می‌توان در بیان مفهوم شرط صفت در عقد نکاح گفت :«شرط راجع به وجود یا عدم وجود وصف خاص در احد از زوجین که از جانب طرف مقابل، خواه در ضمن عقد نکاح شرط می‌شود یا بنای طرفین بر آن بوده و عقد نکاح بر اساس آن واقع شده‌باشد».

البته لازم به ذکر است که شرط صفت در مهریه دارای همان مفهومی می‌باشد که در قواعد عمومی قراردادها بیان‌کردیم؛ یعنی شرط صورت گرفته در مهر یا ممکن است راجع به کیفیت مهر باشد یا راجع به کمیت مهر، لذا در صورتی که پس از عقد معلوم شود که مهر شرط مذبور را فاقد است، مشروطٌ‌له می‌تواند به استناد ماده ۲۳۵ ق.م. از خیار تخلف شرط استفاده نموده، مهر را فسخ نماید، در این صورت مانند موردی عمل می‌شود که در نکاح مهر تعیین نشده‌باشد؛ یعنی نکاح درست و غیرقابل فسخ است و زن در صورت نزدیکی مستحق مهرالمثل خواهد بود.^[۲۸۲]

در تأیید این نظر علاوه بر ملاک ماده ۱۰۶۹ ق.م.، بر قواعد عمومی قراردادها نیز می‌توان استناد کرد؛ زیرا مطابق قواعد عمومی، فسخ نکاح آثار آن را از زمان اعمال خیار زائل می‌کند و به منزله‌ی آن است که قراردادی وجود نداشته‌باشد. فقهای امامیه هم ‌به این نکته تصریح کرده و زن را ‌در مورد فسخ مهر، مستحق مهر‌المثل (در صورت دخول) دانسته‌اند، اما بعضی از استادان حقوق با توجه به وحدت ملاک ماده ۱۱۰۰ ق.م. گفته‌اند که در صورت فسخ مهر، مثل یا قیمت مهر با در نظر گرفتن صفتی که شرط شده به زن تعلق می‌گیرد.^[۲۸۳] البته موضوع مهر باید حسب مورد کلی در معین یا عین معین باشد تا شرط صفت مندرج در مهر از اعتبار برخوردار باشد. در این حالت است که طرفین می‌توانند راجع به کیفیت یا کمیت موضوع مهر شروطی را بگنجانند. در فرضی که موضوع کلی است، این موضوع علی الاصول پول می‌باشد اما در فرض عین معین بودن، موضوع مهر ممکن است خانه معین و… باشد و نیز می‌تواند موضوع مهر حق مالی یا منفعت یا انجام کار معین و… باشد. به طور کلی هرچه که به مالکیت انسان در‌آید، ممکن است مهر قرار داده‌شود. این امر صریحاً در ماده ۱۰۸۷ ق.م. آمده‌است.^[۲۸۴]

اما در صورتی که شرط صفت در عقد نکاح راجع به یکی از زوجین باشد، ممکن است به دو صورت مصّرح یا تبانی (بنایی) باشد که این امر صرفاً در ماده ۱۱۲۸ ق.م. آمده‌است.

شرط صفت مصّرح را می‌توان شرطی دانست که طرفین عقد نکاح صریحاً در عقد ذکر نمایند مانند آنکه زوج اعلام کند که به شرطی نکاح را قبول می‌کنم که زوجه وصف مهندس بودن را دارا باشد و یا از فلان خانواده باشد و بر این اساس هرگاه بعد از عقد نکاح مشخص شود که زوجه فاقد وصف مقصود زوج بوده است، زوج می‌تواند به استناد ماده فوق عقد نکاح را به جهت تخلف از شرط صفت مصرّح فسخ نماید و حتی دخول هم مانع از این شرط نمی‌گردد و یا مشروطٌ‌له می‌تواند نکاح را به همان وضعیت قبول کند.

همچنین شرط تبانی یا بنایی شرطی است که اگرچه طرفین به هنگام ایجاب و قبول ذکری از آن به میان نمی‌آورند، لیکن قبل از عقد بر آن تبانی و توطئه صورت گرفته است،^[۲۸۵] لذا هرگاه مردی از دختری که تا آن زمان شوهر نکرده، خواستگاری کند و با او ازدواج نماید، چون بنای عادت اجتماعی ما بر آن است که او «باکره» می‌باشد، لذا هرگاه پس از عقد معلوم گردد که او«ثیبه» است و به جهتی از جهات؛ مانند پرش یا عمل جراحی از بین رفته، زوج می‌تواند نکاح را به استناد تخلف از شرط صفت تبانی یا بنایی فسخ کند.^[۲۸۶]

البته این امر موجب نمی‌شود که ‌توهمات و تصورات زوجین از یکدیگر را در عقد نکاح موجب حق فسخ برای آن ها قرار دهیم؛ لذا هرگاه احد از زوجین وصف کمالی را در طرف دیگری تصور نماید و دیگری هم با علم به عدم آن و توجه و تصور طرف خود سکوت اختیار کند و نکاح منعقد گردد و سپس معلوم شود که آن صفت موجود نیست، عقد را نمی‌توان فسخ نماید، زیرا اشتباه در اوصاف یکی از زوجین موجب حق فسخ نمی‌گردد؛ مثلاً چنان‌چه کسی زنی را خواستگاری نماید و تصور می‌کرده او چون از خانواده‌ تحصیل کرده‌است، دارای تحصیلات عالیه می‌باشد و زن با علم به آن که مرد تصور وجود آن را در او می کند سکوت اختیار کند و نکاح نماید، زوج نمی‌تواند نکاح را فسخ کند،^[۲۸۷] چرا که اصل لزوم نکاح از قدرت بیشتری نسبت به سایر عقود برخودار است. در رابطه با مطلب فوق ذکر این نکته ضروری می کند که به موجب ماده ۱۱۳۱ ق.م.، خیار فسخ و تخلف از شرط صفت در عقد نکاح برخلاف سایر عقود فوری است و مبنای این فوریت، جلوگیری از ضرر همسر و متزلزل ماندن نکاح است؛ چرا که فوریت با مصلحت حفظ کانون خانواده سازگارتر است.^[۲۸۸]

در انتها اشاره می‌کنیم با توجه ‌به این که مبنای خیار تخلف از شرط صفت، جبران ضرر مشروطٌ‌له می‌باشد، لذا هرگاه ضرر و زیان ناشی از تخلف به نحوی جبران شود، حق فسخ مشروطٌ‌له مبنای خود را از دست خواهد داد.^[۲۸۹]

بند دوم: شرط نتیجه

در این قسمت سعی بر آن شده‌است که ضمن بیان اقسام و آثار شرط نتیجه در قواعد عمومی قراردادها، به بررسی این شرط در عقد نکاح و تفاوت های آن با قواعد عمومی قراردادها بپردازیم.