۲-۳-۲ تمایز وسواس‌های بهنجار و نابهنجار

راکمان و دسیلوا در سال ۱۹۷۸، مطالعه ی بحث انگیز خود را در خصوص ‌وسواس‌ها و اجبارها منتشر کردند. این پژوهش با نگاه طبقه ای و محدود نسبت به ‌وسواس‌ها به چالش برخاست. نگاه سنتی هیچ رابطه ای با وسواس و جمعیت غیربالینی نمی دید (کلارک، ۲۰۰۴). راکمان و دسیلوا با مقایسه آزمودنیهای غیربالینی و افراد مبتلا به OCD ‌به این نتیجه رسیدند که ۸۴ درصد از افراد بهنجار افکار مزاحم ناخواسته ای را تجربه می‌کردند که از لحاظ کیفیت شکل و محتوا مشابه وسواس‌های افراد مبتلا بود. البته وسواس‌های گروه مبتلا به اختلال وسواسی – جبری فراوان تر، شدیدتر و غیر قابل کنترل تر بود و احتمال بیشتری داشت که به پاسخهای خنثی کننده بیانجامد. نتایج این مطالعه در پژوهش اخیر کالماری و جنایک (۱۹۹۷ ؛ به نقل از کلارک، ۲۰۰۴) تکرار شده است.

پژوهش‌های بیشتر نشان داده است که بین ۸۰ تا ۹۰ درصد جمعیت عمومی افکار شبیه وسواس، تجسم ها یا تکانه های مزاحم را تجربه می نمایند (پوردن و کلارک، ۱۹۹۳). این پدیده ی شناختی توسط پژوهشگران افکار ناخواسته ی مزاحم نامیده شده است (کلارک، ۲۰۰۴). افکار ناخواسته ی مزاحم، به عنوان افکار، تکانه ها یا تصوراتی تعریف شده اند که: در فعالیت روزمره تداخل می‌کند؛ منشأ آن ها درونی به نظر می‌رسد و کنترل آن ها مشکل است (راکمان، ۱۹۸۱). افکار ناخواسته ی مزاحم اغلب توسط موقعیت ها و دغدغه های استرس زای فرد برانگیخته می‌شوند (پارکینسون^[۴۴] و راکمان ، ۱۹۸۱ ، به نقل از کلارک ،۲۰۰۴).

از دیدگاه شناختی شکل و محتوای وسواس‌های بهنجار و نابهنجار متفاوت نیستند. بلکه تمایز آن ها در این امر می‌باشد که افکار ناخواسته و مزاحم چگونه ارزیابی و پاسخ داده می‌شوند. در جدول ۱-۲ آمده است (کلارک، ۲۰۰۴).

جدول ۱- ۲: تمایز بین وسواس‌های بهنجار و نابهنجار

وسواس‌های بهنجار
وسواس‌های نابهنجار

1. وقوع کمتر

۱- وقوع بیشتر

1. ناراحتی کمتر

۲- بیشتر ناراحت کننده

1. احساس گناه کمتر

۳- احساس گناه بیشتر

1. مقاومت کمتر در مقابل افکار مزاحم

۴- مقاومت بیشتر در مقابل افکار مزاحم

1. کنترل ادراک شده ی کمتر

۵- کنترل ادراک شده کاهش یافته بر وسواس­ها

1. بی‌معنا و نامرتبط با خود

۶- کاملاً بی‌معنا و خود ناهمخوان

1. افکار مزاحم مختصری که نمی توانند بر آگاهی هشیارانه تسلط یابند.

۷- افکار مزاحم زمانبری که بر آگاهی هشیارانه مسلط می­ شود.

1. دغدغه ی کمتر با کنترل فکر

۸- دغدغه ی فراوان با کنترل فکر

1. تأکید کمتر به ناراحتی خنثی سازی

۹- تمرکز شدید روی به ناراحتی خنثی سازی

۱۰- تداخل کمتر در زندگی روزمره

۱۰- تداخل معنی دار در زندگی روزمره

۴-۲ توصیف اجبار

اجبارها رفتارهای تکراری (مثل، شستشو، وارسی کردن و منظم کردن) یا اعمال روانی (مثل دعا کردن، شمردن، تکرار عبارات) هستند که به منظور کاهش اضطراب یا پیشگیری از نتایج نگران کننده اجرا می‌شوند (DSM-IV-TR ، انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰، به نقل از رکتور و همکاران، ۲۰۰۲). اغلب افراد میل شدید به انجام اعمال اجباری دارند (برای مثال وارسی نمودن شیرگاز یا شستشوی دست).

DSM-IV-TR تأکید می‌کند که اجبارها به لذت یا خشنودی ختم نمی شوند و از این جهت با اختلال های کنترل تکانه متمایز می­شوند. اعمال اجباری ویژگی‌های مشخصی دارند. اجبارها، اعمال تکراری، قالبی و ارادی اند؛ میل یا فشار ذهنی برای انجام آن ها وجود دارد؛ حس کنترل ارادی کمی نسبت به آن ها وجود دارد و هدف آن ها کاهش یا جلوگیری از ناراحتی یا عواقب نگران کننده است (راکمان و شافرن^[۴۵]، ۱۹۹۸). اجبارها در بهترین حالت فقط تا حدودی توسط شخص پذیرفته می­شوند. آن ها افراطی و اغراق آمیزند. افراد آن ها را بی معنی و بی دلیل می دانند. تلاش ‌می‌کنند تا در مقابل آن ها مقاومت کنند یا آن ها را به تأخیر بیاندازند، ولی اغلب در مقابل میل به انجام اجبارها تسلیم می­شوند (راکمان و شافرن، ۱۹۹۸). وسواس ها و اجبارها از لحاظ کارکردی با هم ارتباط دارند. ‌وسواس‌ها، باعث ایجاد اضطراب می­شوند، در حالی که اجبارهای همراه آن برای کاهش اضطراب اجرا می­شوند. شمار زیادی از افراد (۹۱-۷۵ درصد) ‌وسواس‌ها و اجبارها را با همدیگر تجربه ‌می‌کنند (فوآ و فرانکلین، ۲۰۰۱).

۱-۴-۲ تمایز اجبارهای بهنجار و نابهنجار

اجبارها محدود به جمعیت بالینی نمی شوند. بسیاری از افراد بهنجار گاهی یا اغلب رفتارهای تشریفاتی را انجام می‌دهند. شماری از این رفتارها عبارتند از: وارسی کردن؛ تمیزکردن، شستشو و مرتب کردن؛ رفتارهای سحرآمیز و اجتناب از اشیای خاص (موریس^[۴۶] و همکاران، ۱۹۹۷ ؛ به نقل از کلارک، ۲۰۰۴).

تمایز بین اجبارهای بالینی و بهنجار در این است که اجبارهای بیماران مبتلا به OCD با فراوانی و شدت بیشتر روی می­دهد، مقاومت و ناراحتی بیشتری ایجاد می‌کنند و اغلب در پاسخ به افکار ناراحت کننده یا حالت خلقی منفی بروز می‌یابند. اجبارهایی از قبیل وارسی کردن و اطمینان خواهی در اختلال‌های بالینی دیگر مثل اختلال اضطراب عمومی و هیپوکندریا دیده می شود (اسکات^[۴۷] و همکاران ، ۲۰۰۱؛ به نقل از کلارک، ۲۰۰۴). مشابه ‌وسواس‌ها، یافته های پژوهشی انجام شده، دیدگاه ابعادی^[۴۸] ‌در مورد اجبارها را نیز تأیید می‌کنند (کلارک، ۲۰۰۴).

۲-۴-۲ خنثی سازی پنهان و کنترل ذهنی

پژوهشگران معتقدند که هر پاسخی به ‌وسواس‌ها بر تداوم علائم آن ها تأثیر می‌گذارد . ‌بنابرین‏ آن ها دامنه ی اجبارها را به هر گونه کنترل ذهنی که در رابطه با اضطراب انجام می‌گیرد، گسترش می‌دهند (کلارک، ۲۰۰۴). این راهبردهای ذهنی یا ناآشکار عبارتند از پرت کردن حواس، توقف فکر، تلاش برای متقاعدکردن خود ‌در مورد اینکه فکری اهمیت ندارد، جایگزینی فکر، صحبت درباره ی آن و دلیل تراشی . راهبردهای کنترل ذهنی که توسط بیماران مبتلا به OCD به کار می‌روند، بسیار شبیه راهبردهایی است که به وسیله ی افراد بهنجار مورد استفاده قرار می گیرند. جمعیت غیربالینی و افراد مبتلا به OCD در فراوانی استفاده از دلیل تراشی و اطمینان خواهی در پاسخ به ‌وسواس‌ها یا افکار ناخواسته ی مزاحم تفاوتی ندارند. البته افراد مبتلا به OCD به طور معنی داری بیشتر از اجبارهای آشکار، وارسی ذهنی، توقف فکر، خودپرسشگری، نگرانی، خودتنبیه گری و ارزیابی مجدد استفاده می‌کنند (آبراموتیز، وایتساید^[۴۹]، کالسی^[۵۰] و تولین^[۵۱]، ۲۰۰۳؛ لادوکر^[۵۲] و همکاران، ۲۰۰۰؛ به نقل از کلارک، ۲۰۰۴).

۳-۵- تحلیل رابطه معرفت شناسی و هستی شناسی

فیلسوفان نقّـاد یعنی کانت و پیروان اومعتقدند ما باید اوّل حدّ وتوانایی عقل را مورد بررسی قرار دهیم تا ببینیم چه چیز را می‌توانیم بشناسیم و آنگاه به سراغ بحث وجود برویم. پس، از نظر کانت، شناختِ خود قوّه ی شناسایی ، یکی ازمسائل درجه اول است. اینکه ابتدا ما بایدخود قوه ی شناسایی را بشناسیم، قبل از کانت توسط دکارت مطرح شد.

در دوره های بعد از کانت خلاف نظراو را مطرح شدو برخی فیلسوفان گفتند بحث شناسایی فرع بر مبحث وجود و هستی شناسی است ؛ زیرا به عقیده ی آنان^[۳۰] شناخت ، تابع وجود است . اول بایدحقیقت وجود را بشناسیم و شناخت شناسی فرع بر وجود شناسی است یعنی اول باید نحوه موجودیت موجودات و نحوه عملکرد موجودات را بشناسیم تا بتوانیم قوانین شناسایی را تدوین کنیم. البته این نظریه در اقلیت قرار دارد.^[۳۱] امروزه دیدگاه کانت برتری دارد.

بند ششم: بحث شکاکیّـت(scepticism)

اصل یونانی این لغت به معنای «تحقیق وپژوهش درحقیقت» است و«scept» رابه شکّاک ترجمه می‌کنیم ؛ این کلمه درست سرنوشت کلمه «سوفیست» را پیدا کرده، یعنی غیراز معنای اصلی به کار رفته است. این بحث باب ورود به معرفت شناسی است و یک بحث کلّی است . وقتی پژوهشگر می‌خواهد وارد بحث معرفت شناسی و شناخت در هر رشته از دانش بشری بشود باید ابتدا این مسئله رابرای ذهن خود حل نماید و این مختص حقوق بین الملل نیست . البته وقتی می گوییم این یک بحث کلّی است یعنی یک «بحث فرعی» اما لازم است.

۱-۶-کلیّات

البته این بحث مقدّم بربحث معرفت شناسی است ‌و بهتر بودقبل از آن ذکر می شد امّا به دو دلیل بعد از بحث معرفت شناسی یاشناسایی طرح می شود: اول آنکه بحث منطقی ما در ورود به روش شناسی که باید از هستی شناسی و معرفت شناسی می گذشت مخدوش نشود وذهن خواننده را ازموضوع اصلی منحرف نکند. دوم آنکه چون خواننده ی ما از بحث معرفت شناسی اطلاعی نداشت، طرح بحث شکاکیت سودمند وممکن نبود.

بحث شکاکیّت به دو اعتبار مقدّم بر بحث شناخت(یا معرفت شناسی) است:

الف) اعتبارتاریخی: این بحث اولین ‌بار توسط هراکلیتوس و پارمنیدس مطرح ‌گردید و سپس توسط سوفسطائیان وبعد ازآن توسط شکّاک ها مطرح شد.

ب ) به اعتبار طرح موضوع : زیرا اول باید دید که آیا می توان یک معرفت یقینی پیداکرد و در صورتی امکان، وارد بحث شناسایی شویم.

۲-۶-شرح موضوع

البته شرح ما در این پژوهش بسیار گذرا خواهد بود و شرح آن به تفصیل در این پژوهش ممکن نیست وعلّت طرح آن نیز چنان که گفته شد تقدّم آن بر معرفت شناسی و به تَبَع آن روش شناسی است . آشنایی هرچند اجمالی با بحث شکاکیّت به برخی سؤالات ما درروش شناسی پاسخ خواهد داد.

۱-۲-۶-اگربخواهیم به نحو جدّی وارد مبحث شناسایی(معرفت شناسی) شویم باید شکاکیّت را به نحوی کنترل کنیم. این که حدودی را مراعات کنیم و بگوئیم عقل تا حدی توانایی شناخت دارد، شکاکیت نیست؛ ولی اگر بگوییم ذهن انسان اصلاً توانایی شناسایی ندارد، از لحاظ روانی در کردار و رفتار وحتّی ذهن انسان تأثیر می‌گذارد وتلاش فرد را کور می‌کند. مثلاً در «مکتب حقوق طبیعی» نیز توانایی‌های عقلی و شناخت انسان را کاملاً انکار نمی کنند.

۲-۲-۶- شکّ ازامور اضافی و نسبی است. یعنی نه تنها مفهوم شکّ در برابرمفهوم «یقین» معنی می‌یابد(یعنی شک در مقابل یقین فهمیده می شود) بلکه فرد شکّاک حتماً به چیزی یقین دارد بدون آنکه خود بداند. مثلاً در شکِّ دینی، فرد بدون آنکه خود بفهمد به عقل یقین دارد ولذا درایمان قلبی دچارشک شده است؛ ویادرشکّ دکارتی بدون آنکه آگاه باشد به عقل یقین ‌دارد و در ادراک حسی دچار تردید می شود.

۳-۲-۶- از انواع شک می توان به شکّ دینی و شک علمی و تخصصی وشک فلسفی^[۳۲] وشک دستوری دکارت و شک نسبی کانت نام برد.

بندهفتم: طبقه بندی مراتب شناسایی ازدیدگاه فیلسوفان مختلف

وجه مشترک این طبقه بندی ها چهارمبحث است؛ یعنی در بحث شناسایی ‌باید حداقل به چهارسؤال مهم پاسخ داده شود:

سؤال اول: ماهیّت یا حقیقت شناخت چیست؟

سؤال دوم: حد شناسایی چیست؟ آیا علم ما به عمق اشیاء نفوذ می‌کند؟

سؤال سوم: معیاریا ملاک شناسایی چیست؟

سؤال چهارم: قدرو اعتبار شناسایی تاچه حد به یقین نزدیک است ؟

این چهار مسئله ،عمده ی مسائل مطرح شده دربحث شناسایی میان فیلسوفان می‌باشد.

۱-۷-ماهیّت شناخت

درموردسؤال اول فیلسوفان جواب های متعدّد داده اندوآنچه که در ذیل آورده ایم منحصراًً تمام پاسخ ها نیست بلکه مهمترین وکلّی ترین پاسخ هاست که به طور خلاصه به آن اشاره می‌کنیم:

۱-شناسایی از قول لالاند فرانسوی^[۳۳] : عبارت است از حضور شئ یا مورد یا متعلَّق ادراک در پیشگاه ذهن. ‌بنابرین‏ تعریف متعلَّق ادراک باید چیزی غیر از فاعل ادراک باشد.

۲- حضوریافتن در شئ یا اشراف به شئ معلوم؛ یعنی نفوذ کردن ذهن در ذات شئ مدّ نظراست. ممکن است در اینجا صورتی حاصل نشده باشد ولی ذهن می‌خواهد در واقعیت نفوذ کند و نوعی احاطه به شئ داشته باشد.

۳- معنای سوم عبارت از «نوعی بهره بردن از امر معلوم» و امر معلوم را جزء ذات خود کردن؛ یعنی اینکه ما در مراتب شناسایی گاهی وجودمان واقعاً تغییر می‌کند؛ یعنی هرچه می شناسیم وجودمان غنی تر می شودو صور معقول جزء ذات وجزء وجود ما می شود به طوری که سعه ی وجود ما متناسب با ادراکات ما گسترش می‌یابد.(این نظر ملاصدرا است)

۴- معنای پنجم خودیابی، یافتن خود، به خودآمدن است که به اصطلاح خودمان این نمونه کامل علم حضوری است .

۲-۷- حدّ شناسایی

ازمهمترین مباحث «حدودشناسایی» موضوعاتی همچون «شکاکیّت» و «لاادری گری»^[۳۴] است. که در بندهای بالا اشاراتی شد.در باب حدود شناسایی افلاطون، فیسوفان قرون وسطی و در روزگار اخیر، اسپنسر و کانت آرایی داشته اند؛ درمیان آرای فیلسوفان، معرفت شناسی کانت، درباب حدود شناسایی منحصربه فرد و در خور توجه است. اومقولات دهگانه ای را برای فاهمه تعریف کرده ومیگویدشناخت آن است که در قالب مقولات فاهمه بگنجد.

۳-۷- معیار شناسایی

این مسئله مبتنی برنوع «هستی شناسی» است که فیلسوف یاپژوهشگر بدان معتقد است. اصحاب مذهب «اصالتِ معنی » در پاسخ می‌گویند ما هرگز جز افکار خود را نمی شناسیم و امری ماورای فکر، ناممکن است. در حقوق بین الملل مکتب حقوق طبیعی ‌به این طرز تفکر نزدیک است اما هستی شناسی مبتنی بر مذهبِ «اصالتِ واقع» می‌گوید قوانین فکر و قوانین وجود یکی است. نتیجه این است که می توان از حالتی از فکر، حالتی از وجود را استنباط کرد. پس باید بر تجربه هایی متکّی شد که بتوانیم به وسیله آن ها مفهومی از وجود صورت بندیم که در خورتمام موجودات باشد. در «حقوق بین الملل» مصداق این طرز تفکّر مکتب حقوق ارادی و مکتب پوزیتیویسم و مکتب رئالیسم حقوقی می‌تواند باشد که در فصول بعد به تفصیل شرح داده خواهد شد.

۴-۷- اعتبارشناسایی

چنان که دربالا اشاره شدمسئله ی «شناسایی» در مرحله ی اول با شکاکیّت برخورد کرد و اجمالاً گفتیم که شکاکیت را تا چه حدودی می توان رد و تا چه حدودی قبول نمود و گفته شد که نتیجه شک مطلق این است که به کلی راه شناسایی بسته می شود. بعد از آن دو حوزه ی اصالت عقل و اصالت تجربه، مدعی شناسایی شدندکه بعداً به تفصیل به آن خواهیم پرداخت.

بندهشتم: منشاء شناخت

یکی از مزایای روش فوق این است که سازمان می‌تواند ضمن تطبیق مدارک هویتی به صورت آنلاین حین معامله نظارت داشته باشد ضمن آنکه با اطلاع از افراد ممنوع المعامله، محجور، ورشکسته و … مانع از معامله آنان و بروز مشکلات بعدی می‌شود البته برای این طرح مزایایی دیگری مانند کاهش هزینه های درون سازمانی، تسریع در معاملات شهروندان ضمن افزایش امنیت اسناد رسمی، کاهش تردد و کاهش بستر ارتکاب جرائم و تخلف‌های رایج حوزه اسناد و املاک مانند کاهبرداری و جعل نیز عنوان شده است. به عبارتی این طرح در بند مدت، موجب پیشگیری از بسیاری دعاوی حوزه ثبتی و کم شدن پرونده های ناشی از آن در محاکم قضایی، می‌شود برای شهروندان نیز همواره این امکان وجود خواهد داشت که از طریق سامانه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، اصالت و صحت اسناد رسمی در معامله‌های خود را، بررسی کنند.

برخی از کاربردهای ثبت آنی را می‌توان بدین صورت بیان نمود:

1. 1. عدم نیاز به مراجعه ارباب رجوع به اداره ثبت در خصوص استعلامات

1. 1. ارسال خلاصه معامله

1. 1. صرفه‌جویی در زمان و هزینه

1. 1. ارسال بند «ز» (بازداشتی یا عدم بازداشتی سند)

1. اتصال به اداره سیستم سازمان ثبت احوال جهت رؤیت مشخصات کامل شناسنامه‌ای متعاملین، استعلام در قید حیات بودن با نبودن شخص مالک و …

پیشنهادات

با توجه به جدید و به‌روز بودن موضوع مورد تحقیق، زمینه برای تحقیقات آتی در زمینه‌های مختلفی فراهم می‌باشد. برخی از موضوعات پیشنهادی برای محققان و دانشجویان که در آینده می‌توانند در زمینه ثبت الکترونیکی و اسناد الکترونیکی بر روی آن به تحقیق بپردازند در ذیل آورده می‌شود:

1. 1. امنیت ثبت الکترونیکی و اسناد الکترونیکی

1. 1. تأثیر ثبت الکترونیکی و اسناد الکترونیکی در فناوری نوین امنیت اطلاعات

1. 1. بررسی ماهوی ثبت الکترونیکی و تأثیر آن بر اسناد الکترونیکی

1. بررسی میزان تأثیر الکترونیکی کردن اسناد در رسیدن به اهداف دولت الکترونیک

ضمائم

پیوست ۱٫ دستورالعمل نحوه استفاده دفاتر اسناد رسمی از سامانه ثبت الکترونیک اسناد

در اجرای بند «و» ماده ۴۶، بند «ب» ماده ۴۸ و بند «م» ماده ۲۱۱ قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران و بند ج ماده ۱۲ قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مقابله با فساد و نیز ماده ۳۷ قانون مدیریت خدمات کشوری، نحوه استفاده دفاتر اسناد رسمی از سامانه ثبت الکترونیک اسناد به شرح زیر اعلام شد:

ماده ۱

سردفتران اسناد رسمی مکلفند از تاریخ ۲۶/۶/۱۳۹۲ تنظیم و صدور کلیه اسناد رسمی و امور تبعی آن را مطابق این دستورالعمل از طریق سامانه ثبت الکترونیک اسناد به نشانی www.ssar.ir انجام دهند.

تبصره

منظور از امور تبعی تنظیم اسناد، اقداماتی نظیر فک رهن، فسخ سند، صدور اجرائیه، عزل وکیل و استعفای وکیل می‌باشد.

ماده ۲

سردفتر اسناد رسمی برای تنظیم و صدور سند رسمی، با ورود به سامانه ثبت الکترونیک اسناد نسبت به فراخوانی «فرم تنظیم سند» مورد نظر اقدام و اطلاعات لازم برای تنظیم سند و نیز اطلاعات پرداخت هزینه های مربوط را در سامانه وارد و پرینت سند تنظیمی را از سامانه دریافت می‌کند. همچنین پس از بررسی و انجام اصلاحات لازم و قطعیت مفاد سند، مراتب را عیناً در دفتر جاری دفترخانه درج و نسبت به اخذ شناسه یکتا و نسخه نهایی سند به تعداد مورد نیاز از سامانه اقدام خواهد نمود. سپس نسبت به درج شناسه یکتا در ستون ملاحظات دفتر و اخذ امضای اصحاب سند در دفتر و سند تنظیمی مطابق مقررات اقدام و پس از امضا و ممهور نمودن آن به مهر دفترخانه، نسخ اشخاص ذینفع را تحویل و نسخه‌ای از سند تنظیمی را به انضمام نسخ مقدماتی، در بایگانی نگهداری می‌کند.

تبصره

پس از اخذ شناسه یکتای سند، امکان ویرایش مندرجات سند در سامانه وجود نخواهد داشت و درج هر گونه اصلاحات و توضیحات فراتر از مطالب مندرج در سامانه در نسخ نهایی سند و دفتر، ممنوع می‌باشد.

ماده ۳

پرداخت هزینه های مربوط به تنظیم سند و یا امور تبعی تنظیم اسناد، کماکان و الزاماًً از طریق سامانه پرداخت الکترونیک وجوه (POS) انجام خواهد شد. سردفتر مکلف است اطلاعات پرداخت هزینه (شماره مرجع کارت خوان) را با دقت و به صورت صحیح در سامانه ثبت نماید.

تبصره

پس از انجام تمهیدات فنی لازم از سوی بانک ملی ایران، پرداخت هزینه ها به صورت مستقیم از طریق سامانه ثبت الکترونیک اسناد انجام خواهد شد.

ماده ۴

پس از امضای سند و دفتر از طرف اصحاب سند و سردفتر و دفتریار، سردفتر مکلف است با بهره گرفتن از امضای الکترونیک خود و کلید «تأیید نهایی و امضای الکترونیک سند»، نهایی شدن ثبت سند را در سامانه درج نماید.

تبصره ۱

در صورتی که برخی از اصحاب سند نسبت به امضای دفتر و سند اقدام و برخی به هر علتی از امضا خودداری ورزند، چنانچه سند نسبت به بعضی بی اثر و نسبت به بعضی دیگر ایجاد تعهد نماید، سردفتر مکلف است با بهره گرفتن از کلید «تأیید نهایی و امضای الکترونیک سند» ضمن اعلام نهایی شدن ثبت سند، توضیحات لازم را در سامانه درج نماید.

تبصره ۲

در صورتی که دفتر و سند به امضای هیچ یک از اصحاب سند نرسد یا علی رغم امضای برخی، سند فاقد آثار حقوقی و تعهد باشد، سردفتر مکلف است با بهره گرفتن از کلید «بی‌اثر کردن سند» مراتب را در سامانه درج نماید.

ماده ۵

هر یک از اسناد صادر شده از طریق این سامانه، علاوه بر شناسه یکتا (اختصاصی) دارای یک رمز تصدیق است که در صدر برگه سند نهایی چاپ می‌شود. دفاتر اسناد رسمی و اشخاص ذینفع می‌توانند برای کنترل اصالت اسناد، شناسه یکتا و رمز تصدیق سند را در سامانه ثبت الکترونیک اسناد به نشانی www.ssar.ir و یا پورتال سازمان به نشانی www.ssaa.ir، وارد و اطلاعات مرتبط با سند (شامل شماره و محل دفترخانه صادرکننده سند، اصحاب سند، نوع سند، شماره ثبت و تاریخ سند صادر شده) را رویت نمایند.

تبصره

چنانچه سردفتر، نهایی شدن ثبت سند را در سامانه درج ننماید، امکان بررسی اصالت سند مذکور از طریق سامانه ثبت الکترونیک اسناد و یا پورتال سازمان، وجود نخواهد داشت.

ماده ۶

دفاتر اسناد رسمی از تاریخ ۲۶/۶/۱۳۹۲ مجاز به تنظیم سند رسمی بر روی اوراق پیشین دریافت شده از سامانه نیستند. چنانچه قبلاً اوراقی از سامانه جهت تنظیم اسناد دریافت و اقدامات مقدماتی تنظیم سند انجام شده لیکن سند تنظیمی به امضای اصحاب سند نرسیده باشد، باید اوراق مذکور را از طریق سامانه باطل نماید. در صورتی که این اقدامات، در دفتر جاری دفترخانه، درج گردیده، نسبت به ابطال اقدامات در دفتر اقدام و سند مورد تقاضای متعاقدین را مطابق مقررات جدید، در سامانه ثبت الکترونیک اسناد، تنظیم و تحویل نمایند.

تبصره ۱

وجود این­گونه تفاوت‌ها و تناقض­ها استنباط یک ساختار عاملی واحد و منسجم از بی‎حوصلگی را با دشواری مواجه ساخته و از این­رو، امکان تدوین برنامه‎ای برای مداخله‎های روان‎شناختی، آموزشی و مانند آن را، مشکل ساخته است. با توجه به تفاوت‌ها و در برخی مواقع تناقض­­های موجود در عوامل تشکیل‎دهنده سازه بی‎حوصلگی، به‎ویژه متأثر بودن آن از شرایط و زمینه‎های فرهنگی و اجتماعی می‎توان این مسأله را مطرح کرد که با در نظر گرفتن تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و خانوادگی در دانشجویان ایرانی، ساختار عاملی بی­حوصلگی در این افراد چگونه است و تا چه اندازه با ساختارهای موجود همخوانی یا تفاوت دارد ؟

از سویی، ‌بر اساس مطالعات انجام شده شرایط مختلفی می ­تواند به بروز بی­حوصلگی منجر شود. بعضی از پیش ­بینی کننده­ های بی­حوصلگی که در مطالعات مختلف تأیید شده اند عبارتند از: ۱- پیش‌بینی کننده های تحصیلی (شامل تکالیف زیاد، محیط تحصیلی نامناسب و رابطه­ خصمانه معلمین و دانش آموزان) (هیلی،۱۹۸۴ به نقل از مارتین^[۴۴]، ۲۰۰۶؛ رابینسون^[۴۵]، ۱۹۷۵به نقل از لارسن و ریجاردز ۱۹۹۱؛ تادمن، ۲۰۰۸). ۲- پیش‌بینی کننده های روانی: مهمترین پیش‌بینی کننده های روانی بی­حوصلگی بی­معنایی و بی­هدفی در زندگی است (ملتون و شالن برگ ، ۲۰۰۷؛ شلی^[۴۶]، فالمن کیم بلی^[۴۷]، مرسر^[۴۸]، آدرینی^[۴۹]، ایس وود^[۵۰]، جان^[۵۱] و ایس وود؛ ۲۰۰۹). سایر پیش ­بینی کننده های روانی شامل: بی لذتی^[۵۲]، بی­احساسی^[۵۳]، از خودبیگانگی، افسردگی، ناامیدی، تنهایی، خوداگاهی منفی و خصومت هستند (فارمر و ساند برگ، ۱۹۸۶؛ احمد^[۵۴]،۱۹۹۰ به نقل از گلدبرگ ۲۰۰۸؛ سب^[۵۵] و وودانویچ، ۱۹۹۸؛ گلدبرگ،^[۵۶] ۲۰۰۸). ۳- پیش‌بینی کننده های شناختی: مشکل در حفظ توجه، مهارت‌های شناختی ناکارآمد (کزیکزنت میهالی،^[۵۷] ۱۹۷۵؛ هامیلتون^[۵۸] و همکاران، ۱۹۸۴؛ چیین،^[۵۹] کرایره^[۶۰] و سمیلک^[۶۱]، ۲۰۰۶؛ ماریون­مارتین^[۶۲] و همکاران، ۲۰۰۶؛ ایس وود^[۶۳] و همکاران؛ ۲۰۰۷؛ به نقل از گلدبرگ، ۲۰۰۸)، توانایی ذهنی بالا ( تاکرای^[۶۴]، ۱۹۸۱) ۴- پیش‌بینی کننده های شخصیتی (شامل جهت گیری انگیزشی بیرونی و جستجوی حسی^[۶۵]) زاکرمن، ۱۹۷۹ به نقل از گلدبرگ، ۲۰۰۸؛ باربالت^[۶۶]، ۲۰۰۰؛ لین و همکاران، ۲۰۰۶؛ بینما، ۲۰۰۴؛ مک دونالد، ۲۰۰۲؛ ملتون و شالن برگ، ۲۰۰۷؛ پتیفورد^[۶۷] و همکاران، ۲۰۰۷؛ کزیکزنت میهالی، ۱۹۷۵؛ هامیلتون^[۶۸] و همکاران ،۱۹۸۴ به نقل از گلدبرگ ۲۰۰۸؛ وودانویچ، ۲۰۰۳).

چنان که بیان شد صاحب­­نظران مختلف عوامل و پیش‎بینی کننده­ های متفاوتی را برای ایجاد و بروز بی­حوصلگی معرفی کرده‎اند که می‎توان آن ها را متأثر از شرایط فرهنگی و اجتماعی دانست. برای نمونه تحصیل (به عنوان یکی از پیش ­بینی کننده­ های بی­حوصلگی) در کشور ایران به لحاظ روش و شرایط با بسیاری از کشورها متفاوت است (معدن­دار آرانی، عباسی، ۱۳۸۶)، از این­ رو، انتظار می‎رود میزان تأثیر آن بر بی­حوصلگی نیز متفاوت باشد.

به طور کلی با توجه به موارد ذکر شده و نقش بی­حوصلگی در تعاملات اجتماعی و بزهکاری^[۶۹] و اعتیاد (پتیفورد، ۲۰۰۷)، پیشرفت تحصیلی (تادمن، ۲۰۰۸) و نقش کلیدی آن در اختلال­های روانشناختی (فارمر و ساندبرگ، ۱۹۸۶؛ وودانویچ، ۲۰۰۳) این مطالعه با هدف ‌پاسخ‌گویی‌ به سؤالات زیر طراحی شده­است: ۱- مؤلفه های بی­حوصلگی در دانشجویان ایرانی کدامند؟ ۲- بی حوصلگی درچه موقعیت­ها، شرایط و حالاتی بروز می­ کند؟ به عبارت دیگر پیش‌بینی­کننده­ های بی­حوصلگی در دانشجویان ایرانی کدامند؟

۱-۳ اهمیت وضرورت پژوهش

شواهد تجربی نشان می‌دهند که بی­حوصلگی امر شایعی است. منابع پژوهشی از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ نشان می‌دهند که بین ۰۱۸/۰ تا ۰۵۰/۰ افراد بی­حوصله هستند. در یک زمینه ­یابی که اخیراًً انجام شده است نشان می‌دهد که ۰۵۱/۰ از نوجوانان ۱۹-۱۲ سال به آسانی بی­حوصله می­­شوند (تادمن، ۲۰۰۸).

بیشتر ادبیات مربوط به بی­حوصلگی و آمادگی برای بی­حوصلگی بر عوارض و پیامدهای بی­حوصلگی متمرکز شده اند (نیل، ۲۰۰۶). به عنوان مثال سامرز و وودوانویچ (۲۰۰۰) گزارش کردند که نمرات بالا در مقیاس بی­حوصلگی با پیامدهای منفی فیزیولوژیکی و روانی همراه است. هرچند پژوهش­ها بیشتر بر اثرات منفی بی­حوصلگی در محیط­های خاصی از قبیل محیط کار و تحصیل تأکید کرده ­اند (نیل،۲۰۰۶)؛ اما عوارض و پیامدهای بی­حوصلگی در زمینه‌های مختلفی وجود دارد که ‌می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: در آموزش و پرورش با افت تحصیلی و پیشرفت تحصیلی پایین (تادمن، ۲۰۰۸)، وقت گذرانی (ایروینگ و پارکر- جنکیز^[۷۰]، ۱۹۹۵؛ به نقل از کلدبرگ، ۲۰۰۸)، ترک تحصیل (رابینسون،۱۹۷۵؛ به نقل از لارسن و ریچاردز، ۱۹۹۱) نارضایتی از مدرسه (جیسن، ۱۹۷۷؛ به نقل از وات و وودانویچ، ۱۹۹۹) و نافرمانی (سرکشی) (لارسن و ریچاردز، ۱۹۹۱) ارتباط دارد. در حیطه سازمانی- صنعتی با نارضایتی شغلی (او هنلون^[۷۱]، ۱۹۸۱؛ به نقل از لارسن و ریچاردز، ۱۹۹۱) خسارت های مالی (دروری^[۷۲]، ۱۹۸۲؛ به نقل از لارسن و ریچاردز، ۱۹۹۱) و افزایش دامنه حوادث و تصادفات (برانتون،^[۷۳] ۱۹۷۰؛ به نقل از وات و وودانویچ، ۱۹۹۹) ارتباط دارد.

در زمینه‌های بالینی ارتباط مثبت و معناداری بین بی­حوصلگی با افسردگی، اضطراب، ناامیدی، تنهایی، خصومت (فارمر و ساندبرگ، ۱۹۸۶)، نارسیسم آشکار و پنهان (وینک و دوناهیو،^[۷۴]۱۹۹۷) و اختلال شخصیت مرزی (جیمز^[۷۵]، برلویز ^[۷۶]و ورکر،^[۷۷] ۱۹۹۶؛ به نقل از نیل، ۲۰۰۶) گزارش شده است. همین طور، بین بی حوصلگی و خودشکوفایی (مک لود^[۷۸] و وودانویچ، ۱۹۹۱)، داشتن هدف در زندگی (وینستین^[۷۹]، زاگی^[۸۰] ، کلین تاوز^[۸۱]، ۱۹۹۵؛ ملتون و شالن برگ، ۲۰۰۷) ارتباط منفی و معنی دار وجود دارد.

در خصوص سوء مصرف مواد، مطالعات بر نقش تعیین کننده بی­حوصلگی بر سوء مصرف مواد تأکید دارد (جانسن و او میلی، ۱۹۸۶). ارتباط مثبت بی حوصلگی و وابستگی به نیکوتین نیز تأیید شده است (مک اوین^[۸۲]، مک روبی؛^[۸۳] ۲۰۰۸). همچنین به تأثیر آن بر قمار بازی پاتولوژیک (بلاس زاکی ناسکی^[۸۴] ، مک کوناکی^[۸۵] و فران کووا^[۸۶]؛ ۱۹۹۰) اشاره شده است.

این مفهوم مانند استرس می‎تواند ارتباط مفیدی بین ویژگی­های محیطی و عوامل زمینه­ای شخصی برقرار می‌کند. با توجه به عوارض زیاد بی­حوصلگی و مطالعات اندکی که در ایران انجام گرفته است و عدم انجام این مطالعه در دانشجویان ایرانی، انجام این مطالعه می‌تواند نتایج ارزشمند نظری و درک بهتر و معتبری از این پدیده در ایران به دست دهد و به عنوان یک مفهوم جدید در حیطه روانشناسی در ایران زمینه ساز پژوهش های متعددی گردد. با شناخت این مفهوم و شناخت راه های مقابله با آن ‌می‌توان از تأثیر آن بر برخی رفتارهای نابهنجار دانشجویان نظیر گرایش به مواد مخدر، ترک تحصیل، اختلال‌های روانی آگاه شد و راه های مناسب جهت کاهش آن ارائه داد.

۱-۴ اهداف کلی و اختصاصی پژوهش

۱-۴-۱ هدف کلی

چگونگی اجرای این امر از کشوری با کشوری دیگر متفاوت می‌باشد، ولی ‌بر اساس این میثاق تمام کشورها موظفند اقدامات لازم را برای تضمین رهایی همه مردم از گرسنگی و تحقق هر چه سریع تر «حق بر غذا برای همه » به انجام رسانند. این امر مستلزم تصویب استراتژی ملی تضمین امنیت غذایی و تغذیه است. این استراتژی باید ‌بر اساس اصول حقوق بشر باشد و اهداف، سیاست ها و معیارهای لازم را برای سنجش پیشرفت تبیین و تعیین کند. علاوه بر این، تامین منابع لازم برای دستیابی به اهداف و انتخاب بهترین شیوه عمل نیز باید جزئی از این استراتژی باشد.

تبیین و اجرای استراتژی ملی حق بر غذا باید با اصول اعتماد، شفافیت، مشارکت مردمی، تمرکز زدایی، ظرفیت های قانونی و استقلال قوه قضاییه کاملاً انطباق داشته باشد. از سوی دیگر این استراتژی نه تنها باید به نکات بحرانی و موضوعات مهم در تمامی فرایند نظام غذایی از جمله تولید، فرآوری، توزیع، به بازار رسانی و مصرف غذا توجه داشته باشد، بلکه باید به موازات آن به مسائل دیگر از جمله بهداشت و درمان، آموزش، اشتغال و بیمه های اجتماعی نیز بپردازد.

از جمله نکات کلیدی این استراتژی باید تلاش در پیشگیری از بروز تبعیض در دسترسی به غذا یا منابع غذایی باشد که می توان به مواردی چون تضمین دسترسی کامل و برابر به منابع اقتصادی، به ویژه برای زنان ( مثلاٌ وراثت و مالکیت زمین و سایر دارایی ها) اعتبار، منابع طبیعی، فن آوری مناسب، مشاغل و حرفه های آبرومند اشاره کرد. از جمله اقداماتی که دولت باید برای حفاظت از حقوق افراد در تامین منابع اصلی غذا صورت دهد، تضمین این نکته است که فعالیت های بخش خصوصی و جوامع مدنی باید در انطباق با حق غذا برای همه افراد باشد. حتی در مواردی چون تعدیل اقتصادی، رکود، شرایط نامساعد جوی و موارد مشابه باید اقداماتی صورت گیرد که حق بر غذا به ویژه برای ‌گروه‌های آسیب پذیر خدشه دار نشود.

بند اول – حق برخورداری از معیارهای کافی برای زندگی

حیات انسان نیازمند بهره مند از حداقل استانداردهای زندگانی است، این استانداردها می باید در دو سطح فردی و اجتماعی مدنظر قرار گیرد. به طوری که حیات و تداوم رو به رشد آن، مستلزم تأمین استانداردهای فردی زندگی برای هر انسان است و ارتقاء استانداردهای زندگی مستلزم تأمین استانداردهای اجتماعی زندگی است‌. از جمله استانداردها و عوامل ضروری برای زندگی، برخورداری از امکانات لازم جهت حفظ سلامت نظیر غذا، مسکن، بهداشت و … می‌باشد که در این میان غذا مهم‌ترین عامل تداوم حیات، باید با معیار کافی و معین برای زندگی تأمین شود. این مهم در ماده ۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر ^[۶۶] تصریح شده است:

«هر کس حق دارد که سطح زندگی او، سلامتی و رفاه خود و خانواده اش را از حیث خوراک و … تامین کند»

بند ۱ ماده ۱۱ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ^[۶۷] نیز ناظر بر اذعان و شناسایی این حق از طرف کشورهای عضو میثاق برای مردم کشورشان و نیز تأمین آن می‌باشد:

«کشورهای طرف این میثاق حق هر کس را به داشتن سطح زندگی کافی برای خود و خانواده اش شامل خوراک و … به رسمیت می شناسند»

بند دوم – رهایی از گرسنگی و حق حیات

بند ۲ ماده ۱۱ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی «حق اساسی هر کس به اینکه از گرسنگی فارغ باشد» را مورد شناسایی قرار می‌دهد. این حق شامل سطحی از حداقل تغذیه است که برای تضمین ادامه بقاء لازم می‌باشد.

این مقرره باید در پرتو ارتباط با حق حیات که در ماده ۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر^[۶۸]، ماده ۶^[۶۹]میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی ^[۷۰] و ماده ۶^[۷۱] کنوانسیون حقوق کودک ^[۷۲] مورد شناسایی قرار گرفته است، مورد مطالعه قرار گیرد. اگر چه در سطح جهانی تفسیر مضیقی از حق حیات وجود دارد که صرفاً آن را حمایت در برابر کشتار خودسرانه می‌داند، لیکن کمیته حقوق بشر چنین تفسیری را مردود دانست و از کشورهای خواسته است « اقدامات عملی» برای حمایت از حق حیات در مفهوم موسع آن، شامل «‌اقدامات در زمنیه محو سوء تغذیه و بیماری های واگیردار » به عمل آوردند.^[۷۳]

بند سوم – حمایت از ‌گروه‌های خاص بشری

علاوه بر حمایت های عمومی در اسناد حقوقی و مقررات خاص، برخی اسناد برای حمایت ویژه از ‌گروه‌های خاصی از آحاد بشر از جمله از جمله کودکان و زنان برای برخورداری از برخی نیازهای اساسی از جمله حق بر غذا و تأکید دارند. از جمله کنوانسیون حقوق کودک « حق تمام کودکان را نسبت به برخورداری از سطح مناسب زندگی برای توسعه جسمانی، ذهنی، روحی، اخلاقی و اجتماعی »^[۷۴] به رسمیت می شناسد و کشورهای طرف کنوانسیون را موظف به اجرای « اقدامات مقتضی » به منظور کمک به والدین در جهت مسئولیت اولیه خود در اعمال این حق « به ویژه در خصوص تغذیه»، می‌کند.^[۷۵] همچنین این کنوانسیون کشورها را به مبارزه با «سوء تغذیه کودکان» متعهد می کند.^[۷۶]

کنوانسیون رفع کلیه تبعیضات علیه زنان ^[۷۷]نیز قواعد و مقررات مشابهی را در خصوص برخورداری این قشر از آحاد بشر به برخی از حقوق از جمله حق بر غذا وضع نموده است، مطابق این کنوانسیون، دولت‌ها باید «تغذیه کافی زنان در دوران بارداری و شیر دهی » را تضمین نمایند.^[۷۸]

بند چهارم – عدم محرومیت از غذا و ابزار معاش

وسایل و امکانات مادی از الزامات زندگی انسان می‌باشد، این وسایل به عنوان ابزار معاش برای استمرار حیات ضروری است‌. اگر چه امروزه دامنه این وسایل و امکانات مادی زندگی به میزان زمینه‌های کسب و کار گسترده شده است و مردمان از طریق آن ها به امرار معاش می پردازند، لیکن قدیمی ترین وسیله معاش انسان، کشاورزی و تولید غذا بوده است و این عامل در کنار سایر عوامل مادی مورد حمایت نظام اجتماعی قرار گرفته است و همزمان با پیشرفت های زندگی بشر بر دامنه حمایت های آن از طریق نظام حقوقی افزوده شده است‌. در همین ارتباط می توان به بند ۲ ماده ۱ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در ارتباط با تضمین حق بهره برداری ملل از منابع و ثروت های طبیعی برای زندگی اشاره نمود که مقرر می‌دارد:« در هیچ مورد نمی توان ملتی را از ابزار معاش خود محروم کرد». ^[۷۹]

بند پنجم – ممنوعیت استفاده ابزاری از غذا برای مقاصد نظامی

هم زمان با تقبیح جنگ در تشکیل سازمان ملل متحد- از جمله عوامل اصلی موفقیت سازمان ملل متحد در مقایسه با جامعه ملل در جلوگیری از بروز جنگ های جهانی می توان به عدم مشروعیت جنگ در منشور سازمان ملل متحد نسبت به جامع ملل اشاره نمود- جامعه جهانی تمام تلاش خود را برای محدود نمودن و به حداقل رساندن آثار و عواقب ناشی از مخاصمات مسلحانه احتمالی به کار بسته است، این اراده در کنوانسیون های چهارگانه ژنو و پروتکل های الحاقی آن به روشنی بروز و ظهور یافته است. در همین راستا و به منظور محدود نمودن آثار جنگ ها محدودیت هایی را در صورت وقوع احتمالی جنگ در شیوه و چگونگی آن ایجاد نموده است از جمله آن می توان به گرسنگی دادن غیر نظامیان به عنوان یک روش جنگی و ممنوعیت استفاده از غذا به عنوان ابزار جنگی بر علیه غیر نظامیان در هنگام جنگ اشاره نمود.^[۸۰]

بند ششم – تقبیح استفاده ابزاری از غذا برای مقاصد اقتصادی و سیاسی