رو^[۱] (۱۹۷۶) در مقدمه کتاب خود یعنی «آناتومی ریسک» به طور مقتصر شیوه تعریف ریسک و مشکلات تحقیقات جاری را که به معرفی تعریفی از ریسک کمک می‌کند، اینگونه آورده است: «مطمئناً تحلیل یک مفهوم به ظاهر ساده زمانی که انسان‌ها اصالت به عمل می‌دهند، راه حل چشمگیری به دست نخواهد داد، موضوع ریسک واقعاً بسیار پیچیده است».

تعریف ریسک از دیدگاه نایت^[۲] (۱۹۲۱) نیز دارای چنین احساس مثبت بر عقل گرایی خوشبینانه است. او می‌گوید ریسک عبارت از موقعیتی است که در آن تصمیم گیرنده سه ویژگی دارد .

• • درک ساختار مسئله،

• • عدم درک کامل نتایج انتظار،

• توانایی ذهنی جهت تعیین احتمال وقوع هر یک از نتایج مورد انتظار.

در چنین دورانی، یعنی زمانی که عقل گرایی علمی خوشبینانه در اوج حرکت فکری خود بود و اسالت به عمل داده می شد، تعارف ریسک دارای ویژگی های زیر بود:

۱ – دیدگاه مثبتی از ریسک ارائه می شود .

در این دیدگاه، دانشمندان ریسک را ناشی از ابهام در موارد مطلوب و نا مطلوب در یک تصمیم گیری می دانند، در حقیقت ریسک از هر عاملی که موجب عدم اطمینان در تصمیم گیری می شود، ناشی می‌گردد.

۲ – قابل اندازه گیری باشد .

ریسک زمانی کاربرد علمی دارد که برای صاحب نظران قابل اندازه گیری باشد، ‌بنابرین‏ ریسک باید به گونه ای تعریف شود که قابلیت اندازه گیری به صورت کمی داشته باشد.

با مرور زمان و تغییر طرز فکر و نگرش جامعه، دیدگاه منفی تر نسبت به ریسک ارائه گردید. در این دیدگاه صاحب نظران بر عوامل نا مطلوب ایجاد کننده ریسک (خسارت و ضرر و زیان ها) بیشتر تأکید داشته و معتقدند که ریسک باید نشان دهنده تاثیر عوامل نا مطلوب در یک تصمیم گیری باشد.

رو(۱۹۷۷) در این دیدگاه ریسک را به شکل زیر تعریف می‌کند :

«پتانسیلی برای درک نتایج منفی و ناخواسته یک پدیده»

وایلت^[۳] (۱۹۰۱) نه تنها رابطه ریسک با عدم اطمینان را تشریع می‌کند، بلکه به عنوان نتیجه منفی یک تصمیم نیز می نامد، او ریسک را اینگونه تعریف می‌کند:

«عدم اطمینان عینی و کمی شده با توجه به وقوع یک حادثه ناخواسته»

و در نهایت دننبری^[۴](۱۹۷۴) با تعریف ریسک به عنوان «عدم اطمینان برای ضرر» به جنبه منفی تری از ریسک اشاره می‌کند.

شکل شماره یک نشان دهنده طیف تعاریف مختلف از ریسک است.

«دیدگاه منفی» «دیدگاه مثبت»

۱-ریسک عینی و کمی شده باشد

۲-فقط عوامل نامطلوب را در تشریح ریسک مدنظر قرار می‌دهد

۱-ریسک قابل اندازه گیری باشد

۲-هم عوامل مطلوب و هم نامطلوب را در تشریح ریسک مدنظر قرار می‌دهد

­

شکل شماره ۲-۱: طیف تعاریف ریسک(بقایی،۱۳۸۰)

در یک سوی طیف، تعاریفی که درای دیدگاه مثبت از ریسک است مطرح می شود. در این تعاریف اولا ریسک باید قابل اندازه گیری بوده و ثانیاً تمام عوامل مطلوب یا نا مطلوب، با توجه به توزیع احتمال وقوع پدیده، مورد توجه قرار گیرد . در سوی دیگر طیف تعارفی که دارای دیدگاه منفی نسبت به ریسک است مطرح می شود، در این تعاریف اولاً ریسک باید عینی و کمی باشد، ثانیاًً با توجه به توزیع احتمال وقوع پدیده فقط عوامل نامطلوب در ایجاد ریسک مد نظر قرار می‌گیرد. در میان این دو سوی نیز تعاریفی وجود دارد که از نقاط مشترک دو دیدگاه استفاده می‌کند.

بر اساس مطالب مطروحه الگوهای فکری که می توان بر اساس آن ریسک را تعریف، ارزیابی و تخمین زد، عبارتند از:

الف-تغییر پذیری در اندازه شاخص

در این الگوی فکری، ریسک به منزله ی تغییر پذیری در کل محدوده شاخص مورد نظر (محدوده مطلوب یا نا مطلوب) است. به طور مثال، زمانی که از بازده صحبت می‌کنیم، تغییر پذیری در بازده ( ناحیه مثبت و منفی ) تشریح کننده ریسک است. معیارهای مورد استفاده در مدل هایی که از این الگوی فکری استفاده می‌کنند عبارتند از:

• • واریانس

• • انحراف استاندارد

• حدود اطمینان

ب- تغییر پذیری در ناحیه نامطلوب شاخص

شاید این الگوی فکری زاویه واقع بینانه تری از ریسک مطرح کند. در این الگوی فکری احتمال وقوع نتایج منفی یک سرمایه گذاری، عامل تشریح کننده ریسک به شمار می رود. معیار های مورد استفاده در مدل هایی که از این الگوی فکری تبعیت می‌کنند عبارتند از:

• • نیم واریانس

• • توزیع احتمال ضرر

• حداقل کردن احتمال ضرر

ج-تغییر پذیری نسبت به اندازه آرمان هر شاخص

در این الگوی فکری، ابتدا تصمیم گیرنده باید اندازه آرمان شاخص را تعیین و سپس تغییر نا پذیری شاخص نسبت به اندازه مشخص شده را به عنوان اساسی برای تعریف، ارزیابی و تخمین ریسک مد نظر قرار دهد. معیار های مورد استفاده در مدل هایی که از این الگو تبعیت می‌کنند عبارتند از:

• • ماکزیمم کردن احتمال بازده آرمان

• • نیم واریانس بازده آرمان

• توزیع احتمال بازده های زیر آرمان

(بقایی،۱۳۸۰)

۲-۱-۳)ریسک^[۵] وانواع آن

زیان بالقوه قابل اندازه گیری یک سرمایه گذاری را ریسک می‌نامند. در فرهنگ و بستر ریسک به معنی شانس و احتمال آسیب و یا زیان و ضرر تعریف شده، و تعریف مالی و مقداری ریسک، توزیع احتمال بازده هر سرمایه گذاری می‌باشد. در فرهنگ مدیریت رهنما ، در تعریف ریسک آمده است:« ریسک عبارت است از هر چیزی که حال یا آینده دارایی یا توان کسب درآمد شرکت ، مؤسسه‌ یا سازمانی را تهدید می‌کند.» وستون وبریگام در تعریف ریسک یک دارایی می نویسند: ریسک یک دارایی عبارت است از تغییر احتمالی بازده آتی ناشی از آن دارایی. «نیکلز» مفهوم ریسک را از ابعاد مختلف مدنظر قرار داده وآن را از نظر مفهومی به دو دسته تقسیم می‌کند. وی معتقد است واژه ریسک به احتمال ضرر، درجه احتمال ضرر، و میزان احتمال ضرر اشاره دارد. در این راستا ریسک احتمال خطر هم احتمال سود و هم احتمال زیان را در بر می‌گیرد. در حالی که ریسک خالص صرفاً احتمال زیان را در بر می‌گیرد و شامل احتمال سود نمی شود، مانند احتمال وقوع سیل.