کنوانسیون میراث طبیعی و فرهنگی جهان یکی از کامل ترین اسناد بین‌المللی است که در زمینه حفاظت در دسترس است. این کنوانسیون بر پایه شناسایی این نکته است که بخش‌هایی از میراث فرهنگی و طبیعی است که ملتهای مختلف از اهمیت بسیار بالای جهانی برخوردار است و به همین دلیل نیاز است تا به عنوان بخشی از میراث جهانی بشریت به عنوان یک کل محافظت شوند. این کنوانسیون در مقدمه بیان می‌کند که میراث فرهنگی و طبیعی به طور رو به رشدی از طریق تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی جهانی به نابودی تهدید می‌شوند. کنوانسیون میراث جهانی از طریق رهنمون های عملیاتی که توسط کمیته میراث جهانی طراحی و به روز شده، تکمیل شده است. عملکرد اولیه مقررات این کنوانسیون تعریف و حفاظت از میراث جهانی از طریق ارائه فهرستی از مکانهایی است که ارزش‌های چشمگیر جهانی آن ها باید برای همه بشریت حفظ شود و حفاظت از آن ها از طریق همکاری نزدیک بین ملتها تضمین شود. ماده ۲ این کنوانسیون، میراث جهانی را به گونه ای تعریف ‌کرده‌است که شامل:

• • ویژگی‌های طبیعی تشکیل شده از سازه، یا ‌گروه‌های زیستی و فیزیکی این سازه‌ها است که از دیدگاه زیبایی شنایی و علمی ارزش چشمگیر جهانی دارد.

• • سازه‌ها زمین شناسی و ژئومورفولوژیکی و مناطقی که با دقت ترسیم شده اند از دیدگاه علمی و حفاظتی زیستگاه گونه های در معرض خطر، گیاهان و جانوران با ارزش چشمگیر جهانی را تشکیل می‌دهند

• • سایت‌های طبیعی یا مناطق طبیعی دقیق ترسیم شده از دیدگاه علمی، حفاظتی یا زیبایی طبیعی با ارزش چشمگیر جهانی.

• آثار انسانی یا آثار ترکیبی طبیعت و انسان و مناطقی از قبیل سایت‌های باستان شناسی که از دیدگاه تاریخی، زیباشناسی، قومیت شناسی و انسان شناسی دارای ارزش چشمگیر جهانی هستند.

به دلیل این واقعیت که بسیاری از سایت‌ها ترکیبی از محلهای فرهنگی و طبیعی همچون سرزمین‌های فرهنگی هستند، بررسی کوتاه در خصوص میراث فرهنگی بر اساس کنوانسیون میراث جهانی حائز اهمیت خواهد بود. میراث فرهنگی در ماده یک به اینگونه تعریف شده است: بناهای تاریخی؛ آثار معماری، نقاشی، مجسمه سازی های بیاد ماندنی، عناصر و ساختارهای یک طبیعت باستانی، کتیبه ها، محل های سکونت غار و ترکیب های اشکال، که از دید تاریخ، هنر و از نظر علمی دارای ارزش چشمگیر جهانی هستند.

۲-۲-۲-۸- کنوانسیون ۱۹۷۳ ‌در مورد تجارت بین‌المللی گونه های در خطر انقراض گیاهان و جانوران وحشی (سایتس)^[۳۴]

امروزه حدود یک سوم حیات وحش جهان در خطر انقراض قرار دارند. دلایل متعددی در خصوص این مسئله وجود دارد. نابودی زیستگاه اولین دلیل مهم است. مهمترین دلیل دیگر انقراض حیات وحش جهان تجارت و بازرگانی است. تجارت بین‌المللی در گونه های در حال انقراض یک تجارت بسیار سودآور است. پیشرفت های صورت گرفته در حوزه حمل و نقل، امکان انتقال حیوانات زنده، گیاهان و محصولات آن ها را در هر جای جهان آسان ساخته است. تجارت بین‌المللی گونه های در حال انقراض شامل تنوع وسیعی از گونه ها، هم در نمونه های زنده و هم در محصولات می‌گردد و میلیون ها گونه از حیوانات و گیاهان را هر ساله شامل می شود. تجارت شامل گیاهان و حیوانات زنده و مجموعه وسیعی از محصولات حاصل از حیات وحش که نشأت گرفته از گیاهان و جانوران می شود که می توان به محصولات غذایی، کالای چرم، آلات موسیقی چوبی، الوار، تحفه های توریستی (سوغات) و داروها اشاره کرد.

در بسیاری از مناطق جهان، سطح بهره برداری از گونه های خاص گیاه و جانوری بالا است و تجارت در آن ها به همراه دیگر عوامل از قبیل نابودی و از دست رفتن زیستگاه، منجر به نابودی شدید جمعیت های آن ها می شود و حتی برخی از گونه ها را به سمت انقراض می کشاند. یک مثال برجسته در این خصوص ویکونیا، (پستانداری آهو مانند از خانواده ی شتر در آمریکا) که در مناطق کوهستانی و در رشته کوه های آمریکا جنوبی زندگی می‌کند. به خاطر پشم گرم و استثنایی این حیوان، که در آمریکای شمالی و اروپا تقاضای بسیار بالایی دارد، حدود نیم میلیون از این حیوان بعد از جنگ جهانی دوم و قبل از آنکه کشور پرو حفاظت داوطلبانه ای را در دهه ۱۹۶۰ برای نجات این گونه انجام دهد، صلاخی شد. برای جلوگیری از تجارت در گیاهان و جانوران وحشی در معرض انقراض، تلاش برای قانونمند کردن و همکاری های بین‌المللی، مهم و حیاتی پنداشته می شود. «کنوانسیون منع تجارت گونه های گیاه و جانوری در معرض خطر انقراض» در سال ۱۹۷۳ برای برخی از گونه های در خطر انقراض در برابر بهره برداری بی رویه از طریق کنترل و برقراری محدودیت هایی در تجارت (صادرات و واردات ) آن ها در واشنگتن به تصویب رسید که دارای یک مقدمه، ۲۵ ماده و ۳ ضمیمه می‌باشد [۲۵].

این کنوانسیون یکی از مهم ترین کنوانسیون های بین‌المللی محیط زیست در راستای حفظ تنوع زیستی جانوران و گیاهان می‌باشد. جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۵۵ به عضویت این کنوانسیون درآمد و مرجع ملی آن سازمان حفاظت محیط زیست می‌باشد^[۳۵]. کنترل ورود و خروج گونه ها و وضعیت آن ها، اطمینان از استفاده از گونه ها به مقاصد انسانی، صدور تائیدیه، پیشنهاد برای انظمام یا خروج گونه ها از ضمائم، شرکت فعال در کمیته ها و پرداخت حق عضویت از تعهدات کشورها می‌باشد. گونه ها برحسب اهمیت و درجه قریب الوقوع بودن انقراض آن ها در یکی از فهرست های ۳ گانه ضمائم درج و تجارت آن ها طبق مقررات تحت کنترل قرار می‌گیرد:

• • ضمیمه I: تمام گونه های در معرض خطر انقراض را در برمی گیرد و تجارت این دسته از گونه ها تحت کنترل شدید قرار دارد تا بقای آن ها بیشتر به خطر نیافتد. صدور مجوز برای این گونه ها تنها در شرایط خاص انجام پذیر است.

• • ضمیمه II: گونه هایی را در بر می‌گیرد که چنانچه تجارت آن ها تحت کنترل و نظارت جهانی قرار نداشته باشد، بزودی در خطر انقراض قرار خواهند گرفت.

• ضمیمه III: دربرگیرنده گونه هایی است که هر کشور متعاهدی به علت وضعیت خاص برخی از گونه ها در قلمرو ملی علاقمند به اعمال مقررات کنوانسیون برای این گونه ها بوده و برای کنترل آن ها به همکاری های جهانی نیازمند هستند.

این کنوانسیون در سال ۱۹۷۵ لازم الاجرا گردید. امروزه کنوانسیون سایتس درجات مختلفی از حفاظت برای بیش از ۳۰ هزار گونه از گیاهان و حیوانات را اعطا ‌کرده‌است. از زمانی که این کنوانسیون لازم الاجرا شده است، هیچ یک از گونه های تحت حمایت این کنوانسیون در نتیجه تجارت آن گونه منقرض نشده اند. این کنوانسیون ۱۷۵ عضو دارد (تا سال۲۰۱۰) و یکی از بزرگترین موافقتنامه های حفاظتی موجود به حساب می‌آید. هدف از این کنوانسیون حمایت گونه های در خطر است. این هدف باید تجارت پایدار و منافع اقتصادی را برای کشورهای صادر کننده تضمین کند [۲۵].

۲-۲-۲-۹- کنوانسیون همکاری منطقه ای کویت ‌در مورد حفاظت از محیط زیست دریایی در برابر آلودگی^[۳۶]