کمیته حسابرسی عملیاتی و مدیریت انجمن حسابداران رسمی آمریکا، ارزیابی عملکرد را مقایسه نحوه هدایت و اجرای فعالیت­های سازمان با اهداف عملیاتی تعیین شده توسط مدیریت، نظیر سیاست­ها، استانداردها، مقاصد و اهداف عملیاتی سازمانی و همچنین سایر معیارهای مناسب برای سنجش و ارزیابی می‌داند (بنی فاطمی کاشی، ۱۳۸۶ : ۴۵)۲٫

شاخص های سنجش عملکرد بهره وری در هر سازمانی نمایشی از وضعیت عملکرد آن سازمان را نشان می‌دهد. این عملکرد بازخوردی از تصمیمات و اجرای برنامه های استراتژیک و عملیاتی آن سازمان است که برای شناسایی مشکلات و بهبود مستمر فعالیت‌های سازمان لازم می‌باشد .

از شاخص‌های مهم سنجش عملکرد هر شرکت و سازمانی شاخص‌های مالی هستند. اما باید توجه داشت که شاخص های مالی بیانگر نتیجه اقدامات گذشته در سازمان می‌باشند. استفاده از این شاخص ها بدون توجه به سایر وجوه سازمان نظیر ارتباط سازمان با مشتریان و بازار ، تصویر کاملی از عملکرد سازمان و پیش‌بینی بهره وری آینده ارائه نمی دهد.

در تعریف عملکرد مالی می توان بیان کرد : درجه یا میزانی که شرکت به ‌هدف‌های‌ مالی سهام‌داران در راستای افزایش ثروت نائل می‌آید. اهداف عملیاتی که مدیر عامل شرکت در راستای دستیابی به هدف اصلی یعنی افزایش ثروت سهام‌داران دنبال می‌کند دربر گیرنده شاخص‌ها و معیارهایی است که ‌بر مبنای‌ آن ‌می‌توان عملکرد مالی یک شرکت تجاری را اندازه ­گیری کرد(حسینی و دیگران،۱۳۸۵ :۶۱) معیارهای اندازه گیری عملکرد را می توان به شرح زیر طبقه بندی کر د: (مستوفی، ۱۳۸۵ :۳۰)

۱- رویکرد حسابداری

در استفاده از رویکرد حسابداری معمولاً از اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی شرکت ها استفاده می شود. معیارهای ارزیابی عملکرد در این رویکرد عبارتند از نرخ بازده دارائیها (ROA) ، نسبت بهای تمام شده کالای فروش رفته به فروش ، نسبت سود خالص به فروش ، بازده حقوق صاحبان سهام (ROE)، نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام و…..

۲- رویکرد مدیریت مالی

در این رویکرد بیشتر از تئوری‌های مدیریت مالی و مفاهیم ریسک و بازده استفاده می شود. معیارهای ارزیابی عملکرد در این رویکرد عبارتند از بازده سهام و بازده اضافی هر سهم و….

۳- رویکرد اقتصادی

عملکرد شرکت در این رویکرد با تأکید بر قدرت سودآوری دارائیهای شرکت و با توجه به نرخ بازده و نرخ هزینه سرمایه به کار گرفته شده ارزیابی می شود. معیارهای ارزیابی عملکرد در این رویکرد عبارتند از، ارزش افزوده اقتصادی (EVA)، ارزش افزوده بازار(MVA)، ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده (REVA) و….

۴- رویکرد تلفیقی (بازار)

در این رویکرد سعی شده که علاوه بر استفاده از اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی، از اطلاعات و ارزش های بازار نیز استفاده شود تا ارزیابی های انجام شده مربوط تر باشند. معیارهای ارزیابی عملکرد در این رویکرد عبارتند از نسبت Q توبین، نسبت قیمت به سود هر سهم (P/E) و…..

در مدل اسپیگل من ، معیارهای ارزیابی عملکرد شرکت‌ها به دو گروه تقسیم می شود:

۱- معیارهای مالی : این معیارها شامل داده های حسابداری، داده های مدیریت، داده های اقتصادی و داده های تلفیقی می‌باشد

۲- معیار های غیر مالی : این معیارها شامل معیارهای اجتماعی، معیارهای تولیدی و معیارهای بازاریابی می‌باشد.

یانگ در سال ۲۰۰۱ شاخص‌های ارزیابی عملکرد را به ‌گروه‌های زیر تقسیم کرد: (نوروش و کرمی ، ۱۳۸۴ :۲۲)

۱- شاخص های سود باقی مانده : شاخص هایی هستند که هزینه سرمایه در آن ها در نظر گرفته شده است. از جمله این شاخص‌ها می توان به CVA و EVA اشاره نمود.

۲- شاخص های مربوط به اجزای سود باقی مانده : این شاخص‌ها همان اجزای سود هستند که هزینه سرمایه در آن ها لحاظ نشده است.

۳- شاخص های مبتنی بر بازار : شاخص هایی هستند که از بازار سرمایه به دست می‌آیند و از میان این شاخص ها می توان به بازده کل سهام‌داران، بازده مازاد و بازده نقدی سرمایه گذاریها اشاره نمود.

۴- شاخص های مبتنی بر نقد : این شاخص ها مبتنی بر مبنای نقد هستند. ازجمله این شاخص ها، می توان به جریان‌های نقدی عملیاتی و بازده نقدی سرمایه گذاریها اشاره نمود.

۵- شاخص های سنتی : طرفداران نظریه تاریخی (سنتی) در حسابداری اعتقاد به مطلوبیت اطلاعات تاریخی دارند و بر این باورند که این اطلاعات بهتر می‌تواند گویای بستر تاریخی واحد تجاری باشد. پرفسور لاوسون و پرفسور لی (۱۹۷۲) بیان می دارند که گزارش جریان‌های نقدی برای ارزیابی عملکرد بنگاه ها ضروری است . لی به طور صریح بیان نموده است که جریان‌های نقدی ، نتیجه نهائی فعالیت بنگاه است و نه سود، سود یک مفهوم مجازی است در حالی که وجه نقد یک منبع فیزیکی است. این دو محقق ‌در مورد اینکه گزارشگری ‌بر مبنای‌ جریان‌های نقدی بهتر از صورت‌های مالی تعهدی است یا اینکه باید به ‌عنوان یکی از اجزای مهم صورت‌های مالی تعهدی تلقی شود، هیچگاه نظر صریحی بیان نکرده اند. اگر به متون مدیریت مالی و اقتصاد نیز مراجعه شود، مدل ارزیابی جریان‌های نقدی مبنای تعیین ارزش بنگاه ها شناخته شده است نه سود بر مبنای حسابداری تعهدی(فرقاندوست حقیقی، وفادار، ۱۳۷۶ : ۵۵)

۲-۲-۷-۱- محدودیت های داده های حسابداری

‏ پرداختن به محدودیت ها و ضعفهای اطلاعات حسابداری، به منزله نادیده گرفتن اهمیت داده های ‏حسابداری نبوده، بلکه هدف، شناسایی محدودیتهای این معیار ارزیابی عملکرد شرکت‌ها می‌باشد. چند ‏نمونه از محدودیتهای داده های حسابداری به شرح زیر می‌باشد: (افشاری،۱۳۷۸)

‏۱- واحد غیر ثابت پول

‏جدی ترین محدودیت صورت‌های مالی، ناشی از این واقعیت است که این صورتها، فقط می‌توانند ‏اطلاعاتی را که جنبه کمی دارند، ارائه دهند. برای مثال صورت‌های مالی اطلاعاتی را که در رابطه با میزان ‏انگیزه ‏کارکنان و مدیران، توزیع سنی منابع انسانی، کیفیت تلاش‌های تحقیق و توسعه، کارایی ماشین آلات، ‏در اختیار استفاده کنندگان قرار نمی دهد. با وجود این، بدون داشتن یک مقیاس مشترک، اندازه گیری صورت‌های مالی غیرممکن است. اما نکته مهمی که ‌در مورد واحد پولی وجود دارد، تغییر ارزش پول و ‏قدرت خرید آن است. این تغییر ارزش نیز باعث ایجاد محدودیت در استفاده از صورت‌های مالی می شود.

۲- ‏استفاده ‏از قضاوت ها و اعمال نظرهای شخصی

‏در حسابداری الزاماًً ناگزیر به استفاده از قضاوت ها و اعمال نظرهای شخصی هستیم. تفاوت‌های موجود بین شرکت‌ها، در به کارگیری اصول پذیرفته شده حسابداری، می‌تواند قابلیت مقایسه، قابلیت اعتماد ‏و کیفیت صورت‌های مالی را تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال، شرکتی برای ارزشیابی موجودیهایش از روش FIFO ‏و شرکت د‏یگری در همان صنعت، از روش LIFO استفاده می‌کند. د‏ر صورتی که ارزش ‏موجودیها در هر دو شرکت، با اهمیت باشد، نسبت جاری دو شرکت، تقریبأ غیر قابل مقایسه خواهد بود‏و ممکن است بر قابلیت مقایسه نسبت‌های دیگر نیز تأثیر بگذارد. مثال‌های دیگر عبارتند از انتخاب ‏روش های استهلاک، تفکیک مخارج جاری و سرمایه ای و تحقیق و توسعه.

۳- قبول دوره ‏مالی و نیاز برای برآورد