۲-۱ مقدمه

در این فصل ابتدا در ارتباط با موضوع تحقیق به مبانی نظری رضایت شغلی، جو سازمانی و بهداشت روانی پرداخته و ضمن اشاره به برخی از نظریه های مهم پیرامون آن­ها، سپس نکاتی ‌در مورد سازمان­ها گفته شد. بخش دوم این فصل بررسی تحقیقات پیشین است که به نوعی با مقوله رضایت شغلی، جو سازمانی و بهداشت روانی مرتبط هستند. در پایان به جمع بندی و نتیجه گیری از این تحقیقات پرداخته شده است.

۲-۲ ادبیات تحقیق

۲-۲-۱ جو سازمانی

با توجه به اینکه جو روانشناختی مفهوم جدیدی است که ریشه در فعالیتی مانند جو سازمانی دارد، در ابتدا مفهوم جو سازمانی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

صاحب نظران رشته مدیریت، جو را با مفاهیمی نظیر محیط، فرهنگ، اقلیم، احساس و حال و هوا هم خانواده دانسته اند و معتقدند که همه این عوامل در حیات سازمان ها مؤثر هستند. بعضی تعاریف جو سازمانی عبارتند از:

– ماهیت محیط انسانی که کارکنان یک سازمان در آن مشغول به کار هستند (ساعتچی، ۱۳۸۴).

– نقطه نظرهایی که به طور مشترک و در رابطه با شیوه رفتار کارکنان، در بین بیشتر مدیران سازمان، وجود دارد (ساعتچی، ۱۳۸۴).

– کیفیت فراگیر در محیط داخلی سازمان که توسط اعضاء تجربه می شود، بر رفتار آنان اثر
می‌گذارد و نیز می‌تواند یکی از ویژگی های خاص سازمان قلمداد شود (جمشیدیان و دیگران، ۱۳۷۶).

– سطح روحیه افراد، قدرت و شدت احساس تعلق آنان، احساس مراقبت و خوب بودن در بین اعضای سازمان، عوامل تشکیل دهنده جو سازمانی هستند (سیگستروم، ۲۰۰۴).

– جو سازمانی مجموعه ای از صفات و ویژگی های سازمانی است که کارکنان آن را احساس و درک می‌کنند و ظهور آن نیز از طریق اعمال، فرایندها و ارتباطهای اعضاء با محیط، توصیف می شود. همچنین در دیگر تعاریف جو سازمانی منعکس سازنده هنجارها، ارزش ها و نگرش های غالب در فرهنگ سازمان است و در شکل دهی رفتار افراد، نقش دارد (مهاجر، ۱۳۸۲).

۲-۳ ویژگی های خاص جو سازمانی

اگر تعاریف گوناگون از جو سازمانی را با دقت مورد مطالعه قرار دهیم، متوجه خواهیم شد که در بیشتر این تعاریف چند ویژگی مشترک و کلیدی وجود دارد، که در زیر ‌به این ویژگی ها اشاره شده است (ساعتچی، ۱۳۸۴):

۱– ثبات: جو سازمانی حالتی زودگذر و آنی نیست. وقتی جو سازمانی شکل می‌گیرد، مدت‌ها در سازمان باقی می ماند و ابعاد گوناگون حیات سازمانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

۲– اثرگذاری و اثرپذیری: جو سازمانی بر ابعاد گوناگون حیات سازمانی، یعنی بر ساخت سازمان، نحوه تصمیم گیری، سبک مدیریت و نظایر آن اثر می‌گذارد و از این عوامل نیز اثر می پذیرد.

۳– تمایز: جو سازمانی از جمله عواملی است که بر اساس آن می توان سازمان های گوناگون را صرف نظر از نوع هدف­ها، مأموریت­ها، اندازه، ویژگی های کارکنان، تعداد آن ها و… از یکدیگر تمییز داد. تفاوت سازمان ها از حیث جو سازمانی تا آن میزان قابل احساس است که هم اعضای سازمان و هم افراد خارج از آن، از این تفاوت آگاه هستند.

۴– ارزشیابی: وقتی چگونگی و ماهیت جو سازمانی برای افراد سازمان و ارباب رجوع یا مشتریان سازمان آشکار شد، این تمایل در آنان شکل می‌گیرد که درباره سازمان قضاوت کنند. همین قضاوت یا ارزش گذاری باعث می شود رضایت شغلی، تمایل برای ترک کار، کارایی و بهره وری شغلی آنان کاهش یا افزایش پیدا کند.

۵– ادراک: جو سازمانی کیفیتی است که اعضای سازمان آن را شناسایی و ادراک می‌کنند و
واکنش های آنان نیز تحت تأثیر همین ادراک قرار می‌گیرد.

۲-۴ عوامل مؤثر بر جو سازمانی:

جو سازمانی تحت تأثیر عوامل گوناگون درون و برون سازمانی قرار می‌گیرد. در زیر به بعضی از این عوامل، اشاره شده است (همان منبع):

۱- نظام ارزشی مدیران: نظام ارزشی مدیران، بر فرایند تصمیم گیری آنان اثر می‌گذارد و جو سازمانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. یکی از منابع اصلی شکل گیری ارزش های اصلی سازمان، نظام آموزشی مدیران است، که بر جو سازمانی و شکل گیری آن نیز اثر می‌گذارد.

۲- سبک رهبری[۲]: در شرایطی که مدیران به افراد تحت نظارت خود اعتماد نشان می‌دهند و آنان را در تصمیم گیری سهیم می‌سازند، جو سازمانی حاصل از این رفتار با جو سازمانی حاصل از رهبری آمرانه، و بدتر از آن، استبدادی، متفاوت است.

۳- شرایط اقتصادی[۳]: وقتی شرایط اقتصادی سازمان در حال رشد و شکوفایی است، مدیران تمایل بیشتری برای خطرپذیری نشان می‌دهند. اما در دوران رکود اقتصادی سازمان، بودجه کاهش پیدا
می‌کند و مدیران در تصمیم گیری ها محافظه کارتر می‌شوند. در این شرایط، خلاقیت و نوآوری کاهش پیدا می‌کند، پیشنهادات جدید ارائه نمی شود و در صورت ارائه پیشهادات، مورد توجه قرار نمی گیرد.

۴- ساختار سازمانی[۴]: ساختار سازمانی می‌تواند اثرات قابل توجهی بر جو سازمانی داشته باشد. برای مثال، سازمانی که در آن روابط و شیوه گزارش دهی ثابت و قواعد و مقررات در آن خشک است، در آن صورت سازمانی بوروکراتیک و به صورت نه چندان مشخص، “سرد” احساس می شود.

۵- منش اعضاء[۵]: صفات نسبتاًٌ ثابت و پایدار شخصیت یا ابعاد اخلاقی و معنوی شخصیت کارکنان، در شکل گیری و تغییر جو سازمانی، مؤثر است. منش اعضای سازمانی که اکثریت کارکنان آن مسن و تحصیلات آنان نیز پایین است، با منش سازمان دیگری که کارکنان آن بیشتر جوان هستند، سطح تحصـیلات آنان بالا است و فرهیـخته و خواهـان رشد و موفقیـت می‌باشند، تفاوت هایی دارد و می توان انتظار داشت که و سازمانی در این دو سازمان نیز متفاوت باشد.

۶- نقش اتحادیه ها[۶]: وجود یا فقدان اتحادیه ها می‌تواند نقش قابل توجهی بر سازمان داشته باشد. در شرایطی که کارکنان سازمان خواهان تشکیل اتحادیه ها هستند و برای این منظور با مدیریت سازمان به مذاکره می نشینند، روابط طرفین رسمی تر و تعارض در آن بیشتر است و ‌بنابرین‏، جو سازمانی با شرایط قبل از این رویداد، متفاوت خواهد بود.

۷- اندازه سازمان[۷]: هر چه سازمان­ها بزرگتر شوند، احتمال اینکه خشک تر، بوروکراتیک تر و ساختارگراتر باشند، بیشتر است. در سازمان های کوچک، تلاش مدیریت برای ایجاد جو سازمانی خلاق، نوآور و منسجم زودتر به نتیجه می‌رسد و اکثر نوآوری ها و اکتشاف های خلاق نیز مربوط به سازمان های کوچک است.

۸- ماهیت کار[۸]: انواع، ماهیت و تنوع مشاغل سازمان در ایجاد جو سازمانی مطلوب یا نامطلوب، اثر می‌گذارد.

عوامل مؤثر بر جو سازمانی متعدد و متنوع هستند. علاوه بر عوامل فوق، می توان ویژگی های دیگر را در جو سازمانی مؤثر دانست. بعضی از این ویژگی ها عبارتند از: فن آوری، هدف های رسمی سازمان، نگرش­ها، نظام ارزشی کارکنان، میزان رضایت شغلی کارکنان از کار خود، میزان آزادی عمل کارکنان و… در اندازه گیری جو سازمانی نیز، همه عوامل مؤثر در پیدایش جو سازمانی مورد توجه قرار می گیرند.

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...