۲ـ۷ـ عوامل مؤثر بر گزارشگری مالی به موقع

در تحقیقات انجام شده قبلی، مهمترین عوامل مؤثر بر گزارشگری مالی به موقع ومدت زمان اجرا وتکمیل عملیات حسابرسی به شرح زیرعنوان شده اند:

اندازه شرکت، سودآوری ، پیچیدگی عملیات و نوع صنعت ، میزان ریسک یا خطر (اهرم)، عمر شرکت، تاریخ پایان سال مالی ، میزان همکاری کارکنان صاحبکار با حسابرسان، بودجه زمانی حسابرسی، سیستم کنترل داخلی شرکت، وجود یا عدم وجود واحد حسابرسی داخلی و کمیته حسابرسی در شرکت، اندازه مؤسسه‌ حسابرسی، تکنولوژی و فناوری های مورد استفاده در شرکت و هم چنین در مؤسسه حسابرسی ، نوع و میزان خدمات ارائه شده به صاحبکار، عوامل محیطی (وضعیت اقتصادی، نرخ بهره، تورم، رقابت و ملاحظات سیاسی و قانونی) ، سطح تجربه و تخصص و شخصیت حسابرس، وجود یا عدم وجود اقلام غیر مترقبه در شرکت، نوع اظهار نظر حسابرسی ارائه شده ‌در مورد صورت‌های مالی ، وضعیت شرکت در بورس اوراق بهادار، تعداد سهام‌داران، وجود یا عدم وجود شرکت‌های فرعی و وابسته، و غیره(وردی^[۲۶]، ۲۰۰۷).

در تحقیق حاضر، از بین عوامل مختلف مؤثر بر گزارشگری مالی، رابطه بین ویژگی های زیر با مدت زمان اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی شرکت مورد بررسی قرار گرفته است:

الف: اندازه شرکت

در بیشتر پژوهش های انجام شده قبلی در خارج از کشور، وجود رابطه معنی دار بین به موقع بودن گزارشگری مالی سالیانه با اندازه شرکت مورد تأیید قرار گرفته است. بیشتر این محققین ‌معتقدند که شرکت‌های با اندازه بزرگ زودتر از شرکت‌های کوچک، عملیات حسابرسی خود را اجرا و تکمیل می‌کنند. زیرا اولاً ـ به دلیل استقرار سیستم های کنترل داخلی قوی ‌در شرکت‌های بزرگ ، احتمال وقوع اشتباه چه سهوی و چه عمدی در صورت‌های مالی کاهش پیدا می‌کند و به تبع آن حسابرسان می‌توانند اتکای بیشتری بر سیستم کنترل داخلی شرکت نموده و به نحو قابل ملاحظه ای از حجم آزمون های محتوا به کاهند .ثانیاًًـ شرکت‌های بزرگ به دلیل داشتن منابع مالی زیاد قادرند کارمندان حسابداری بیشتر با تخصص و تحصیلات بالاتر و همچنین سیستم های اطلاعاتی پیشرفته تری را به خدمت بگیرند . از طرف دیگر این شرکت‌ها با در اختیار حسابرسان گذاشتن تعدادی از پرسنل خود و انجام قسمتی از کارهای حسابرسی و به کارگیری مؤسسات حسابرسی کارآمد و پرداخت حق الزحمه حسابرسی بیشتر، عملیات حسابرسی صورت‌های مالی آن ها در مدت زمان اندکی بعد از اتمام سال مالی انجام می شود . ثالثاًـ شرکت‌های بزرگ از حساسیت بیشتری نسبت به شرکت‌های کوچک برخوردارند. شرکت‌های بزرگتر دارای هزینه های سیاسی بیشتری نسبت به شرکت‌های کوچک تر هستند. بزرگ بودن شرکت، تعداد زیاد ذینفعان را به همراه دارد که تمایل دارند ، عملیات شرکت را با دقت و حساسیت زیادی تعقیب کنند. ‌بنابرین‏ مدیران شرکت‌های بزرگ تمایل دارند، مدت زمان تأخیر در اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی و گزارشگری مالی را کاهش دهند. زیرا آن ها شدیداًً از طرف سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان، نهادهای قانونی و دیگر استفاده کنندگان برای ارائه به موقع صورت‌های مالی خود تحت فشارند . لذا، این فرض قابل تصور وجود دارد که ارتباط معنی دار آماری بین اندازه شرکت و مدت زمان اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی وجود دارد(کنچل و پین^[۲۷]، ۲۰۰۳).

ب) نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام

این امکان وجود دارد ،شرکتهایی که نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام آن ها بالا باشد؛ تمایل داشته باشند میزان و سطح ریسک خود را پنهان نمایند.آن ها ممکن است برای این منظور درصدد برآیند، صورت‌های مالی سالانه خود را با تأخیر منتشر کنند. از طرف دیگر بالا بودن نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، احتمال ناتوانی شرکت در بازپرداخت بدهی و ایفای تعهدات را افزایش می‌دهد. در چنین مواردی حسابرسان نگران کمتر از واقع نشان دادن بدهیها توسط شرکت خواهند بود. ‌بنابرین‏ حسابرسان برای کاستن میزان مسئولیت خود در مقابل دعاوی مطروحه احتمالی در آینده، رسیدگی کامل تری را برنامه ریزی کرده و روش های حسابرسی را بگونه ای طراحی و اجرا می نمایند که از کامل بودن بدهی های ثبت شده اطمینان حاصل کنند. انجام این گونه اقدامات از جانب حسابرسان ، موجب طولانی شدن زمان تکمیل عملیات حسابرسی و تأخیر در انتشار صورت‌های مالی خواهد شد(سلطانی، ۲۰۰۲).

ج) سودآوری

توان سودآوری شرکت به عنوان یکی از متغیرهای اثرگذار بر مدت زمان اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی مورد مطالعه قرار گرفته است. وجود یک رابطه منفی بین توان سودآوری شرکت با مدت زمان تأخیر در اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی شرکت قابل تصور است. بدین معنی که شرکت‌های سود ده زودتر از شرکت‌های زیان ده، عملیات حسابرسی خود را اجرا و تکمیل می‌کنند. گزارش سود یا زیان می‌تواند به عنوان یک خبر خوب یا بد ‌در مورد نتایج عملکرد سالانه شرکت مورد توجه قرارگیرد . ‌در مورد شرکت‌های زیان ده، مدیران شرکت تمایل دارند انتشار گزارش‌های مالی سالانه با تأخیر باشد تا از عواقب انتشار یک خبر بد اجتناب نمایند. ازاین رو، مدیران شرکت‌های زیان ده تمایل دارند، حسابرسان از برنامه زمانی معمول حسابرسی عقب تر باشند و عملیات حسابرسی با تأخیر بیشتری انجام شود. هم چنین ‌در مورد شرکت‌های زیان ده، حسابرسان عملیات حسابرسی را با احتیاط و اعمال مراقبت حرفه ای بیشتری انجام می‌دهند. به ویژه زمانی که احتمال بروز ناتوانی مالی، ورشکستگی یا عدم تداوم فعالیت یا تقلب مدیران در شرکت‌های زیان ده وجود داشته باشد . در نقطه مقابل، شرکت‌های سود ده به منظور انتشار یک خبر خوب تمایل به انتشار زودتر از موعد صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده دارند. از این رو نسبت به تکمیل سریع عملیات حسابرسی و جلوگیری از تأخیر در تکمیل عملیات حسابرسی علاقه نشان می‌دهند. هم چنین در شرکت‌های سود ده ، چنان چه حاشیه سود یا نرخ بازده آن ها بالاتر از متوسط صنعت باشد، با انتشار این خبر خوب، از مزایای پیش‌بینی های بازار و تصمیمات استفاده کنندگان ‌در مورد شرکت منتفع خواهند شد. عملکرد مثبت یک شرکت اثر برجسته ای بر روی ارزش سهام شرکت خواهد داشت(هاسلین^[۲۸]، ۲۰۰۶).

د) نوع اظهار نظر حسابرسی

مدت زمان تأخیر در اجرا وتکمیل عملیات حسابرسی به عنوان تابعی از نوع اظهارنظرحسابرسی ارائه شده در نظر گرفته می شود. براین اساس عنوان می شود ؛ شرکتهایی که اظهار نظر حسابرسی ارائه شده ‌در مورد صورت‌های مالی آن ها به شکل مقبول است، احتمالا زودتر از شرکتهایی که اظهار نظر غیرمقبول دریافت می‌کنند، عملیات حسابرسی خود را اجرا و تکمیل می‌کنند. به عبارت دیگر ، متوسط تأخیر در اجرا و تکمیل عملیات حسابرسی برای شرکتهایی که اظهار نظر مقبول دریافت می‌کنند، کمتر از شرکتهایی است که اظهار نظر غیر مقبول دریافت می‌کنند. اظهارنظرهای غیرمقبول به عنوان یک خبر بد در نظر گرفته شده و باعث کندی در انتشارصورتهای مالی سالانه حسابرسی شده شرکت می شود. علاوه بر آن ،اختلاف نظرهای موجود بین حسابرس وشرکت در خصوص بندهای شرط گزارش حسابرسی مطرح شده ،موجب افزایش مدت زمان تأخیر در اجرا وتکمیل عملیات حسابرسی شرکت می شود (لیوینتس و همکاران^[۲۹]، ۲۰۰۵).

۲ـ۸ـ حسابرسی در گزارشگری مالی به هنگام