۳-۳-کاربردهای اصطلاح روش

وقتی از روش و واژگان مربوط به آن استفاده می‌کنیم، باید توجه داشته باشیم که نسبت به کدام سطح از روش سخن می­گوییم. به شکل خلاصه، می‌توان گفت واژه‌ روش و مشتقّات آن ممکن است در هشت معنا یا سطح به کار رود:^[۱۶]

۱- روش معرفت : روش ‌به این معنا، ممکن است فلسفی (عقلی)، علمی (تجربی)، شهودی یا نقلی باشد.

۲- نوع استدلال: گاهی روش به معنای نوع استدلال به کار می‌رود. از این حیث روش می‌تواند قیاسی یا استقرایی، لمی یا انی یا غیر آن باشد.

۳- روش‌ها یا فنون گردآوری اطلاعات: برای جمع‌ آوری‌ اطلاعات از چهار روش عمده می‌توان بهره برد: روش مشاهده، روش پرسشنامه، روش مصاحبه، و روش کتابخانه ­ای. این روش­ها به معنای دقیق کلمه، فن تحقیق هستند نه «روش» تحقیق.^[۱۷]

۴- روش تحلیل داده ها: پس از گردآوری اطلاعات،

نوبت به تحلیل آن ها می‌رسد. روش تحلیل داده ها می‌تواند «کلاسیک» یا «آماری» باشد. به قول موریس دوورژه، روش کلاسیک از روش‌های نقد ادبی و نقد تاریخی مشتق شده‌اند و برای تحلیل درونی اسناد به کار می‌روند، در حالی که روش آماری و کمی به علومی مانند اقتصاد و جامعه‌شناسی و یا تحلیل کمّی متن اختصاص دارد.

۵- سطح تحلیل: معمولا در پژوهش­ها و پایان‌نامه­ ها از روش توصیفی ـ تحلیلی و امثال آن نام می‌برند. این معنای روش به سطح تحلیل نظر دارد. روش تحقیق ‌به این معنا در نگاه کلی خود به دو روش توصیفی و روش هنجاری تقسیم می­ شود. تحقیق هنجاری به ارائه‌ بایدها و نبایدها می ­پردازد.

۶- روش سامان دادن پژوهش: یکی از کاربردهای روش، روش تحقیق به معنای روش سامان دادن پایان‌نامه، رساله و به طور کلی پژوهش است. دانشجو در درس روش تحقیق می­آموزد که چگونه موضوعی انتخاب و منابع آن را گردآوری کند، و از طریق نقد و بررسی متون مربوطه راه را برای اثبات مدعای خود هموار سازد.

۷- نوع نگاه به موضوع: محقق علاوه بر روش‌های گردآوری و روش تحلیل داده ­ها، به معنای دیگری نیز می ­تواند از روش پژوهش خود نام ببرد. پژوهشگر به موضوع مورد مطالعه‌ خود می ­تواند با دید پدیدار‌شناسانه، ساختارگرایانه یا هرمنوتیکی و امثال آن بنگرد. در این سطح، از روش به عنوان نوع نگاه سخن می­گوییم.

۸- روش­شناسی: روش‌شناسی به عنوان دانشی درجه دوم است که از دیدگاهی بالاتر به روش‌های تحقیق به عنوان دانشی درجه اول می‌پردازد.

در عناوین قبل، به تعریف روش­شناسی و ارتباط آن با دیگر مفاهیم و دانش‌ها پرداختیم. در بین هشت سطح روش، برای سطح اول و دوم ، اصطلاح انگلیسی method، برای سطح سوم technique، برای سطح چهارم تا هفتم research method، و برای آخرین سطح methodology را به کار می‌برند. در این پژوهش سعی شده تا رشته ی حقوق بین الملل در تمام این حیطه ها بررسی شود اما محور بحث همان سطح هشتم یعنی روش شناسی به عنوان دانش درجه دومی است که از دیدی بالاتر به تحقیق می نگرد.

بندچهارم ـ رابطه روش شناسی با روش تحقیق و پژوهش

درتحقیق، مبدأ و مقصدی وجود دارد . مبدأ عبارت از متن یا موضوعی است که کاری علمی برای آن صورت نگرفته و یا مسئله ای است که هنوز حل نشده است و مقصد آن عبارت از انجام کاری نو بر روی آن متن یا موضوع و یا حل آن مسئله است؛ پس تحقیق به طور کلی دو منزل و دو مرحله اساسی دارد که عبارت است از گردآوری اطلاعات و پردازش آن ها .^[۱۸] روش‌شناسی مربوط می­ شود به گزینش شیوه تحلیل و طرح پژوهش که بنیاد و چارچوب پژوهش را تشکیل می­دهد. بلیکی در این‌باره توضیح می­دهد:

«روش‌شناسی عبارت است از بررسی این موضوع که پژوهش را چگونه باید پیش برد و چگونه پیش می­رود.

‌بنابرین‏ هر چند روش‌شناسی تعیین‌کننده‌ اصولی است که شاید راهنمای گزینش روش باشند، نباید آن را با

خود روش­ها و فنون پژوهش اشتباه گرفت. در واقع روش‌شناسان اغلب میان آن دو تمایز قائل می­شوند و بر

گستره‌ی شکاف میان آن چه اصول جاافتاده­ی روش‌شناختی و شیوه ­های عملی یا اجرایی تأکید می‌کنند».^[۱۹] پس «روش تحقیق» ذیل «روش شناسی» قرار می‌گیرد و درچهارچوب آن پیش می رود . به بیان دیگرپژوهشگر در پرتو نور روش شناسی، فنون وقواعد مورد نظر تحقیق را انتخاب ‌و به‌کار می بندد. روش ها وفنون تحقیق باید به روش شناسی آن علم عرضه شوند تا به خطا نروند وپژوهش را به بی راهه نبرند.

روش به معنای چگونگی راه رفتن است ؛ همچنان که در راه رفتن مبدأ و مقصد و منازلی مطرح است در تحقیق نیز چنین است .

بند پنجم ـ رابطه ی روش شناسی با هستی شناسی ومعرفت شناسی

اگر قرار است در این پژوهش با روش شناسی حقوق بین الملل به معنای محوری آن یعنی دانش درجه دومی که موضوع آن نحوه کسب علم وآگاهی ما در این رشته است آشنا شویم آشنایی با هستی شناسی و معرفت شناسی به معنای محض آن ضروری است و این طفره رفتن از موضوع اصلی نمی باشد.

برای رسیدن به «روش شناسی» باید از دالان « هستی شناسی» و سپس «معرفت شناسی» گذشت ‌و موضع خود رادرقبال هریک مشخص کرد ‌تا بتوان به شناخت “روش” نائل شد.

«هستی­شناسی» و «معرفت­شناسی» و «روش­شناسی» ، با وجود داشتن ارتباط تنگاتنگ، قابل تحویل یا تقلیل به یکدیگر نیستند. امّا رابطه­ آن ها مستقیم است، ‌به این معنا که هستی­شناسی، منطقاً بر شناخت­شناسی و آن هم منطقاً بر روش­شناسی تقدّم دارد. هستی­شناسی مربوط می‌شود به ماهیّت دنیای اجتماعی و سیاسی، شناخت­شناسی مربوط می­ شود به آن چه می­توانیم درباره دنیای مورد نظر بدانیم.^[۲۰] و روش­شناسی مربوط می‌شود ‌به این‌که چگونه می­توانیم آن شناخت را کسب کنیم. البته این ادّعا که ملاحظات هستی­شناختی تقلیل‌ناپذیر به ملاحظات شناخت‌شناسانه و بر آن ها مقدّمند، ‌به این معنا نیست که آن ها ارتباطی با یکدیگر ندارند، بلکه هستی­شناسی ما شناخت­شناسی ما را شکل می­دهد. ^[۲۱]

۱-۵- هستی شناسی^[۲۲]

در فصول و بندهای بعدی به تفصیل راجع به هستی شناسی حقوق بین الملل بحث خواهد شد اما آشنایی اجمالی با هستی شناسی به عنوان دیباچه ی ورود به هستی شناسی هر علم ضروری است . هستی چیست؟ سرچشمه و منشأ وجودی«وجود» کدام است؟ گوهر بنیادین و پنهان آن چیست و از کجاست؟ این ها مسأله های هستی شناسی هستند . ‌بنابرین‏ می توان در تعریف هستی شناسی گفت : هستی شناسی یا مابعد الطبیعه همان علم به هستی وشناسایی به نحو کلی ، نه به امورجزئی است . ^[۲۳] هر فیلسوفی پاسخی ‌به این سؤالات داده که تنها برای فهم بهتر به چندنمونه اشاره می‌کنیم:

ارسطواز اصطلاح «فلسفه اولی» استفاده می کندومی گوید: علم به هستی ازآن جهت که هستی است ؛وآنچه حقیقت بنیادی وجود را شناسایی می‌کند «تفکرمتافیزیکی» است.

امه فوره فرانسوی : از اصطلاح «مابعد الطبیعه» استفاده می کندوآن را علم به آن چه حتماً است می‌داند نه آنچه واقعاً هست.

لوئی لاوِل: مابعد الطبیعه عبارت است از مطالعه امور درونی و نفسانی ، در برابرعلم که مطالعه امور محسوس است .

بوسوئه : مابعدالطبیعه، تحقیق درباره واقعیت ها و ماهیّت های غیر مادی است مثل خدا و عقول . ^[۲۴]

انگیزش الهام بخش^[۵۵] :

رهبر کارکنان را ترغیب می‌کند تا به هدف و قابل دستیابی بودن آن با تلاش، باور پیدا کنند. این افراد معمولاً نسبت به آینده و قابل دسترس بودن اهداف خوش بین هستند. برانگیختن و بالا بردن انگیزش در پیروان که با توسل به احساسات آن ها صورت می پذیرد. تأکید انگیزش الهام بخش بر احساسات و انگیزه های درونی است نه بر تبادلات روزانه بین رهبر و پیروان (امیرکبیری و همکاران،۱۳۸۵).

ترغیب ذهنی^[۵۶]:

رهبر به صورت ذهنی کارکنان را بر می‌انگیزد. این رهبران پیروانشان را تشویق می‌کنند که در حل مسائل خلاقانه برخورد کنند و فروض بدیهی را مورد سؤال قرار دهند. آن ها پیروان را ترغیب می‌کنند که مشکلات را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار دهند و فنون حل مسئله نوآورانه را پیاده کنند.

برانگیختن پیروان به وسیله رهبری به منظور کشف راه حلهای جدید و تفکر مجدد ‌در مورد حل مشکلات سازمانی توسط پیروان است. در واقع رفتار رهبر، چالشی را برای پیروان ایجاد می‌کند که دوباره ‌در مورد کاری که انجام می‌دهند، کوشش و تلاش و ‌در مورد چیزی که می‌تواند انجام یابد دوباره تفکر کنند(امیرکبیری و همکاران،۱۳۸۵).

ملاحظات فردی^[۵۷] :

رهبر نیاز های احساسی زیر دستان را برآورده می‌کند. این رهبران نیازهای افراد را تشخیص می‌دهند و به آن ها کمک می‌کنند تا مهارت­ هایی که برای رسیدن به هدف مشخص لازم دارند را پرورش دهند. این رهبران ممکن است زمان قابل ملاحظه ای را صرف پرورش دادن، آموزش و تعلیم کنند (اسپکتور و همکاران^[۵۸]، ۲۰۰۴: ۱۸-۱۹).

توجه به تفاوت‌های فردی پیروان و ارتباط با تک تک آن ها و تحریک آن ها از طریق واگذاری مسئولیت‌ها برای یادگیری و تجربه آن ها است. افراد به وسیله رهبران حمایت می‌شوند و رهبران در رابطه با توجه به احساسات و نیازهای شخصی آن ها نگران هستند.

مهمترین ویژگی عصرکنونی عدم اطمینان، پیچیدگی، جهانی سازی و تغییرات فزاینده تکنولوژیکی است. موفقیت با این شرایط و موقعیت، مستلزم تغییر در فعالیت‌ها و وظایف سازمانی و چگونگی اداره و به ویژه رهبری سازمان‌ها است. مدیران برای موفقیت و ایفای نقش مؤثر در سازمان علاوه بر دارا بودن نگرش اقتضایی نسبت به متغیرهای محیطی، باید سازمان و مدیریت را به عنوان یک سیستم مدنظر قرار دهند و با این نگرش به بررسی رفتار کارکنان بپردازند و شیوه و سبک رهبری خود را بر اساس واقعیت و شرایط، ماهیت کار و وظایف و خصوصیات کارکنان انتخاب کنند.

‌بنابرین‏ سازمان‌های موفق به رهبرانی نیازمند هستند که با ژرف‌نگری، جهت مناسب و مسیر آینده سازمان را مشخص سازند، افراد را به آن مسیر هدایت کنند و انگیزه ایجاد تحول را در کارکنان به وجود آورند(گودرزوند و همکاران، ۱۳۸۹). رهبران تحول آفرین با خلق ایده ها، چشم اندازهای جدید مسیر تازه ای از رشد و شکوفایی را فرا روی سازمان ها قرار می‌دهند و نوید بهبود عملکرد سازمان ها خواهند بود.

۲-۱۳)مفهوم تعهد سازمانی

اندیشه تعهد، موضوعی اصلی در نوشته­ های مدیریت است. این اندیشه، یکی از ارزش­های اساسی است که سازماندهی بر آن متّکی است و کارکنان بر اساس ملاک تعهد، ارزشیابی می­شوند. اغلب مدیران اعتقاد دارند که این تعهد، برای اثربخشی سازمانی ضرورتی تام دارد. همچنین مطالعات مختلف در سازمان­ های مختلف نشان می­دهد برای این‌که کارکنان بتوانند کارایی بیش­تر و تمایل قوی برای ماندن در شغل خود داشته باشند از دلبستگی شغلی نیز برخوردار باشند و همچنین احساس تعهد بالایی به انجام وظایف خود نمایند؛ که این خود موجب احساس مسئولیت، درک عمیق از شغل و از خودگذشتگی می­ شود. نخستین عامل ایجادی در به دست آوردن اهداف سازمانی تعهد سازمانی است. (دیک و متکالف، ۲۰۰۱ :۱۲).

تعهد سازمانی ‌به این معنا است که کارمندان هدف ها و ارزش های سازمانی را اتخاذ کنند و با داشتن اعتقاد بالا در آن ها به طور قوی در سازمان باقی خواهند ماند و این یک موضوع جدی است. با احترام گذاشتن به استفاده مؤثر عوامل انسانی که به یک ارزش اصلی برای سازمان تبدیل می شود(کافمن و سنگه ۱۹۹۳).

تعهد سازمانی، شاخصی است از وفاداری فرد نسبت به سازمان و این که فرد سازمان را معرف خود بداند و به اصطلاح به وجود چنین سازمانی بر خود ببالد (رابینز ،۱۳۸۴ : ۴۶). تعهد سازمانی یک نگرش مهم شغلی و سازمانی است که در طول سال‌های گذشته مورد علاقه بسیاری از محققان رشته‌های رفتار سازمانی و روان‌شناسی خصوصاًً روان‌شناسی اجتماعی بوده است (رکنی نژاد، ۱۳۸۶).

این نگرش در طول سه دهه گذشته دستخوش تغییراتی شده است که شاید عمده ترین این تغییر در قلمرو مربوط به نگرش چند بعدی ‌به این مفهوم تا نگرش یک بعدی به آن بوده است(رابینز ،۲۰۰۵ : ۴۶). همچنین با توجه به تحولات اخیر در حیطه کسب و کار از جمله کوچک سازی‌ها و ادغام‌های شرکت‌ها در یک‌دیگر عده ای از صاحب‌نظران را بر آن داشته تا اظهار کنند که اثر تعهد سازمانی بر دیگر متغیرهای مهم در حوزه مدیریت از جمله ترک شغل، غیبت و عملکرد کاهش یافته است و به همین جهت بــررسی آن بی مورد است (ساقروانی ،۱۳۸۸). اما عده ای دیگر از محققان این دیدگاه را نپذیرفته و معتقدند که تعهد سازمانی اهمیت خود را از دست نداده است و همچنان می‌تواند مورد توجه قرار گیرد (فرهنگی ،۱۳۸۴)

تعهد سازمانی مانند مفاهیم دیگر رفتارسازمانی^[۵۹] به شیوه های متفاوت تعریف شده است. معمولی ترین شیوه برخورد با تعهد سازمانی آن است که تعهد سازمانی را نوعی وابستگی عاطفی به سازمان درنظر می گیرند.

‌بر اساس این شیوه فردی که به شدت متعهد است هویت خود را از سازمان می‌گیرد، در سازمان مشارکت دارد و با آن در می آمیزد و از عضویت در آن لذت می‌برد (ساروقی ، ۱۳۷۵). پورتر و همکارانش (۱۹۷۴) تعهد سازمانی را پذیرش ارزش‌های سازمان و درگیر شدن در سازمان تعریف می‌کنند و معیارهای اندازه گیری آن را شامل انگیزه ، تمایل برای ادامه کار و پذیرش ارزش‌های سازمان می دانند. چاتمن و اورایلی (۱۹۶۸) تعهد سازمانی را به معنی حمایت و پیوستگی عاطفی با اهداف و ارزش‌های یک سازمان، به خاطر خود سازمان و دور از ارزش‌های ابزاری آن (وسیله ای برای دست‌یابی به اهداف دیگر) تعریف می‌کنند (رنجبریان ،۱۳۷۵).

تعهد سازمانی درجه نسبی تعیین هویت فرد با یک سازمان خاص و درگیری و مشارکت او با‌ آن سازمان است و سه عامل را شامل می شود:

1. 1. اعتقاد قوی به اهداف و ارزش های سازمان

1. تمایل به ادامه رابطه فرد با سازمان و حصول اطمینان از تداوم آن است(کای و همکاران^[۶۰]، ۲۰۰۹).

۳-آرزو و خواست قوی و عمیق برای ادامه عضویت در سازمان(پورتر^[۶۱]، ۱۹۸۳).

نگاره ۴-۱ فهرست شرکت‌های برتر بورس اوراق بهادار تهران نمونه پژوهش

۱٫کنتورسازی ایران

۱۸٫تولی پرس

۲٫گل گهر

۱۹٫سر. گروه بهشهر

۳٫فولاد خوزستان

۲۰٫پتروشیمی اصفهان

۴٫چادرملو

۲۱٫نیرو محرکه(خمحرکه)

۵٫فولادخراسان

۲۲٫سیمان دورود

۶٫پتروشیمی فن آوران

۲۳٫ایران خودرو

۷٫ملی صنایع مس ایران

۲۴٫جوشکاب یزد

۸٫پتروشیمی خارک

۲۵٫فولاد امیرکبیر کاشان

۹٫دارو سبحان

۲۶٫گروه بهمن

۱۰٫آذراب

۲۷٫ماشین سازی نیرو

۱۱٫تکین کو

۲۸٫محرکه(تمحرکه)

۱۲٫باما

۲۹٫الکتریک خودرو شرق

۱۳٫نفت پارس

۳۰٫پارس خودرو

۱۴٫فولاد مبارکه اصفهان

۳۱٫فارسیت درود

۱۵٫سیمان تهران

۳۲٫مهرکام پارس

۱۶٫آلومینیوم ایران

۳۳٫سایپا آذین

۱۷٫مپنا (نیروگاهی ایران)

۴-۲ آمار توصیفی متغیر های پژوهش

در این قسمت ابتدا داده ها را توصیف نموده و سپس در مراحل بعدی به تحلیل آماری داده ها به تفکیک هر مدل پرداخته خواهد شد. جدول این بخش آمار توصیفی متغیر هایی که در مدل ها استفاده گردیده است را نشان می‌دهد در نگاره ۴-۱ (mean) نشان دهنده ی میانگین می‌باشد که اصلی ترین و مورد استفاده ترین شاخص مرکزی می‌باشد. اگر داده ها بر روی یک محور به صورت منظم ردیف شوند مقدار میانگین دقیقاً در نقطه تعادل یا مرکز ثقل قرار می‌گیرد. این محور همان الاکلنگ است که میانگین نقطه تعادل آن است.(عادل آذر ، ۱۳۸۲) همچنین میانه (median) یکی دیگر از شاخص های مرکزی است و مقداری است که ۵۰% داده های جامعه پایین تر از آن و ۵۰% بالاتر از آن قرار بگیرند به طور کلی از آن به عنوان اندازه تمایل به مرکز توزیع هایی که شکل آن ها نا متقارن است استفاده می شود (همان منبع، ص۳۹) شاخص‌های بعدی کمینه و بیشینه (maxوmin) از ساده ترین معیارهای گرایش به مرکز اند که max نشان دهنده بزرگترین مشاهده وmin نشانگر کوچک‌ترین مشاهده است. شاخص دیگر انحراف معیار از مهمترین پارامترهای پراکندگی می‌باشد که از طریق جذر گرفتن از واریانس به دست می‌آید. به عبارتی دیگر انحراف معیار نوعی سنجش پراکندگی برای یک توزیع احتمال یا متغیر تصادفی بوده و نماینده پخش‌شدگی مقادیر آن حول مقدار میانگین است. انحراف معیار را معمولاً با ( ) حرف کوچک سیگما نشان می‌دهند. پس این شاخص نشان دهنده متوسط نوسان مشاهدات از میانگین آن ها‌ است.

نگاره ۴-۲ آمار توصیفی متغیر های پژوهش

R_i-R_F(بازده اضافی سهام)

(متغیر وابسته)

R_M-R_F

(متغیر مستقل)

SMB (متغیرمستقل)

HML

(متغیرمستقل)

WML

(متغیرمستقل)

میانگین(mean)

-۰٫۱۴۶۶۱۲

۰٫۲۰۹۳۳۸

-۰٫۰۰۶۷۰۶

-۰٫۰۱۰۵۳۹

۰٫۰۷۳۱۸۰

میانه(median)

-۰٫۱۴۴۹۴۹

۰٫۲۳۸۲۶۸

-۰٫۰۱۴۹۴۸

-۰٫۰۱۱۵۱۲

۰٫۰۷۱۱۳۹

ماکزیمم(max)

۰٫۰۷۸۶۳۲

۰٫۶۶۶۷۶۵

۰٫۰۳۸۷۵۱

۰٫۰۰۸۵۸۲

۰٫۱۰۶۳۰۱

مینیمم(min)

-۰٫۷۴۱۵۴۹

-۰٫۳۰۵۹۵۰

-۰٫۰۳۵۰۴۴

-۰٫۰۲۷۶۵۱

۰٫۰۴۵۰۲۱

انحراف معیار(std.dev)

۰٫۰۷۱۶۱۳

۰٫۳۸۰۵۷۲

۰٫۰۲۸۱۹۲

۰٫۰۱۱۸۷۴

۰٫۰۲۴۶۰۳

نگاره ۴-۲ ارقام توصیفی را درباره ی سطح متوسط بازده سهام برای هر طبقه از متغیرها نشان می‌دهد. میانگین بازده اضافی سهام برای کل پرتفوی منفی (-۰٫۱۴۶۶۱۲) است، مقدار منفی آن نشان دهنده این است که تعداد مشاهدات منفی نمونه بیشتر از تعداد مشاهدات مثبت بوده است و انحراف معیار بازده مورد انتظار سهام ( بازده اضافی سهام) ۰٫۰۷۱۶۱۳است، در حالی که حداکثر و حداقل بازده سهام ۰٫۰۷۸۶۳۲ و -۰٫۷۴۱۵۴۹ می‌باشد. میانگین بازده اضافی بازار، عامل اندازه (SMB)، عامل نسبت ارزش دفتری به بازار (HML) و عامل گشتاوری (WML) به ترتیب ۰٫۲۰۹۳۳۸، -۰٫۰۰۶۷۰۶،-۰٫۰۱۰۵۳۹ ، ۰٫۰۷۳۱۸۰ است و انحراف معیار متغیرهای مستقل MKT، SBM، HML، WML به ترتیب ۰٫۳۸۰۵۷۲، ۰٫۰۲۸۱۹۲ ، ۰٫۰۱۱۸۷۴، ۰٫۰۲۴۶۰۳می باشد. حداکثر و حداقل متغیر های مستقل MKT، SBM، HML، WML همان‌ طور که نگاره۴-۲ نشان می‌دهد به ترتیب ( ۰٫۶۶۶۷۶۵، -۰٫۳۰۵۹۵۰)، ( ۰٫۰۳۸۷۵۱،-۰٫۰۳۵۰۴۴)، ( ۰٫۰۰۸۵۸۲،-۰٫۰۲۷۶۵۱)، ( ۰٫۱۰۶۳۰۱،۰٫۰۴۵۰۲۱) است.

1. نمودار پراکندگی مشاهدات

شاخص های پراکندگی میزان پراکندگی یا تغییراتی را که در بین داده های یک توزیع (نتایج تحقیق) وجود دارد، نشان می‌ دهند. دامنه تغییرات، انحراف چارکی^[۲۳]، واریانس^[۲۴] و انحراف استاندارد^[۲۵] شاخص هایی هستند که به همین منظور در تحقیقات مورد استفاده قرار می ‌گیرند. در نمودارهای پراکندگی زیر نیز حداقل و حداکثر مشاهدات متغیر های ( R_i-R_F، R_m-R_F ،SMB، HML ،WML ) همان طوری که در نگاره ۴-۲ آمده بود را نشان می‌دهد. به عنوان مثال حداکثر بازده مورد انتظار سهام( R_i-R_F ) در نمودار ۴-۱ نشان دهنده ۰٫۰۷ و حداقل آن -۰٫۷ است.

نمودار ۴-۱پراکندگی متغیر بازده اضافی سهام

در نمودار ۴-۲ حداکثر بازده اضافی بازار (R_m-R_F) 0.66 و حداقل آن-۰٫۳۰ است.

نمودار ۴-۲ پراکندگی متغیر بازده اضافی بازار(بتا)

در نمودار ۴-۳ همان طوری که مشاهده می‌گردد حداکثر SMB 80.03و حداقل آن-۰٫۰۳۵ است.

نمودار۴-۳ پراکندگی متغیر عامل اندازه

در نمودار ۴-۴ حداکثر متغیر مستقل عامل نسبت ارزش دفتری به بازار(اHML ) ۰٫۰۰۸ و حداقل آن -۰٫۰۲۷ است.

نمودار۴-۴ پراکندگی متغیر عامل ارزش

در نمودار۴-۵ حداکثر متغیر مستقل عامل گشتاوری(WML) 0.10و حداقل این متغیر۰٫۰۴ است.

نمودار۴-۵ پراکندگی عامل گشتاوری

1. نمودار توزیع فراوانی مشاهدات

هیستوگرام متداول ترین نموداری است که برای داده های کمی رسم می شود. برای رسم هیستوگرام ابتدا حدود طبقات جدول توزیع فراوانی را روی محور افقی به صورت پیوسته نشان داده و محور عمودی را بر اساس فراوانی مطلق، فراوانی نسبی و یا درصد مدرج می نماییم. در همین نمودار همان‌ طور که مشخص است علاوه بر هیستوگرام، نمودار چند ضلعی هم ترسیم شده است. نمودار چند ضلعی نموداری است که نقطه ی میانی هر طبقه روی محور افقی و فراوانی نسبی یا مطلق هر یک از نقاط میانی روی محور عمودی ان نشان داده می شود. متناظر با هر نماینده ی طبقه و فراوانی آن یک نقطه در صفحه مشخص می شود که طول آن نماینده طبقه و عرض آن برابر با فراوانی آن طبقه است (عادل آذر۸۵). نمودار های هیستوگرام متغیر وابسته بازده اضافی سهام (R_i-R_F) و متغیر های مستقل بازده اضافی بازار (R_m-R_F)، عامل اندازه (SMB) و عامل ارزش (HML) و عامل گشتاوری (WML) در نمودار ۴-۶ مشاهده می شود.

۶-۲-۲- نظریه­ های مخاطب

‌در مورد نظریه­ های مربوط به مخاطب همچون دسته‌بندی مخاطبان در منابع مختلف انسجام و یکدستی وجود ندارد مثلاً در کتاب «مقدمه‌ای بر نظریات و مفاهیم ارتباط جمعی» که بر گرفته از کتاب نظریه های “مک کوایل” است از چهار نظریه نام می‌برد که عبارتند از:

1. 1. مخاطب به عنوان مجموعه‌ای از تماشاچیان، خوانندگان و شنوندگان: تأکید عمده این نظریه بر تعداد و خصوصیات جمعیت شناختی مردم است و مخاطب چیزی فراتر از موضوع دریافت و یا توجه کردن مخاطب به پیام نیست.

   

1. 1. مخاطب به معنای توده: در این نظریه تأکید بر کثرت زیاد عناصر، و عدم تجانس و پراکندگی، و گمنامی، فقدان سازماندهی و احساس اجتماعی بین اجزاء تشکیل دهنده مخاطب است.

1. 1. مخاطب به معنی همگان یا گروه اجتماعی: در این نظریه یک گروه اجتماعی فعال، متعامل و مستقل مخاطب وجود دارد که خدماتی را از طرف بعضی رسانه ها دریافت می­ کند ولی موجودیت آن متکی به رسانه ­ها نیست.

1. 1. مخاطب به معنای بازار: توسعه اقتصادی در قرن نوزدهم سبب توسعه نظریه «مخاطب به معنای بازار» گردید. این نظریه رابطه بین مخاطب و رسانه را به صورت رابطه مصرف ­کننده- کالا در نظر می‌گیرد روابط اجتماعی درون مخاطبان را نادیده می‌گیرد و بیشتر به معیارهای اقتصادی- اجتماعی مخاطب توجه دارد(مهرداد،۱۳۸۰،ص۱۴۳-۱۴۴).

۷-۲-۲- فعالیت مخاطب(فعال و منفعل)

یک نوع دسته‌بندی مهم مخاطبان در واقع تفکیکی آن به مخاطب فعال و مخاطب منفعل است، چیزی که بیشتر از هر نوع دسته بندی دیگری قابل بحث و چالش برانگیز است و شناسایی آن نیز دشوار است اما به طور ضمنی می‌توان گفت که مخاطب در پیوستاری از منفعل بودن تا فعال بودن قرار ‌می‌گیرد. در چند منبع ارتباطی به موضوع مخاطب فعال ومنفعل اشاره شده است (لیتل جان، ۱۳۸۴، نیکو و همکاران ۱۳۸۱، مک کوایل۱۳۸۰ ). در اینجا بیشتر از کتاب «مخاطب شناسی» دنیس مک کوایل استفاده می‌شود.

فرانک بیوکا پنج ویژگی را برای شناسایی مخاطب فعال و منفعل مشخص ‌کرده‌است:

1. 1. گزینش‌گری: مخاطبانی که دست به انتخاب می‌زنند و ‌در مورد رسانه ها و محتواهای آن دارای تشخیص‌اند و در استفاده از رسانه ها برنامه‌ریزی شده عمل می‌کنند و دارای الگوی انتخاب قابل مشاهده هستند مخاطبان فعال هستند در غیر این صورت مخاطبان منفعلی هستند بویژه اگر بیش از حد از تلویزیون استفاده کنند.

1. 1. نفع‌گرایان: در اینجا مخاطب فعال کسی است که کاربردهای مورد انتظار برای بعد از استفاده از رسانه ها را در نظر دارد و از گزینشی عقلانی و متکی بر تجربه استفاده می‌کند.

1. 1. قصد مندی: در این نوع فعالیت که همزمان با بهره گرفتن از رسانه انجام می‌شود فردی که به طور فعالانه به پردازش اطلاعات و تجارب دریافت شده می‌پردازد، مخاطب فعالی است و در غیر این صورت مخاطب منفعلی است.

1. 1. مقاومت در برابر تاثیر: در اینجا وقتی که اعضای یک گروه از مخاطبان دربرابر اثرات یا آموزش‌های ناخواسته قرار می‌گیرند مخاطب فعال به سادگی تحت تاثیر قرار نمی‎گیرد و دارای اختیار است.

1. درگیری: هر قدر مخاطبان بیشتر در تجربه رسانه‌ای خود درگیر شده باشند، به همان نسبت می‎توان از درگیری آن ها حرف زد. درگیری را همچنین در گفتگوی با دیگرتماشاگران درباره برنامه درحال مشاهده نشان داد(مک کوایل،۱۳۸۰،صص۹۱-۸۹).

بحث از مخاطب فعال و منفعل به طور نظری از رویکرد تحقیق اثرات و نیز رویکرد استفاده‌آموزش‌ها و رضامندی‌ها به بعد مطرح شد و در این اواخر بواسطه فناوری‌های جدید ارتباطی همچون ویدئو، تلویزیون کابلی و اینترنت است که موضوع مخاطب فعال مطرح شده است.

• • 1. مخاطب رادیو

صنعت رادیو در زمینه تحقیق درباره مخاطبانش روزبه‌روز فعال‌تر می‌شود حداقل به خاطر آنکه توانایی هر ایستگاهی برای فروش فرصت‌های پخش آگهی‌اش به تعیین میزان دقیق و ترکیب مخاطبانش بستگی دارد. ‌بنابرین‏، تحقیق در زمینه مخاطب قابل اندازه‌گیری است و نتایج آن نه روزانه بلکه ساعتی به ایستگاه می‌رسد. در آمریکا مؤسسه آربیترون در زمینه اندازه‌گیری و سنجش مخاطبان مقام اول را دارد و با هزاران ایستگاه قرارداد دارد. در BBC بریتانیا راجار مخاطبان رادیو را اندازه گیری می‌کند که تحت مالکیت و چند شرکت دیگر قرار دارد. در اروپا مؤسساتی مانند ایپسوس ۱ و گالوپ ۲ با منافع گسترده ای در زمینه سنجش افکار عمومی و تبلیغات نقش‌های اصلی را به عهده دارند. اطلاعات ارائه شده از سوی این شرکت‌ها و مؤسسات به ایستگاه‌های عضو، مبنای اعتماد آنان بوده و ابزاری تاکتیکی جهت رقابت با رقبا به حساب می‌آید؛ اما در اینجا یک بحث اصلی باقی می­ماند: با این تفاسیر پس لازم است که اطلاعاتی درباره سبک‌شناسی در زمینه سنجش مخاطبان و نه درباره چگونگی جمع‌ آوری اطلاعات، داشته باشیم و همینطور در خصوص سؤالاتی که پرسیده خواهد شد. تمامی این سازمان­ها اطلاعاتشان را بر پایه نمونه هایی از کل مخاطبان قرار می­ دهند که خود با یک جمعیت سنی و جنسی به طور تصادفی در گروه مخاطب کلی قرار دارند. اما، آنچه این سنجش‌ها را متفاوت می‌سازد، چگونگی جمع‌ آوری نمونه است. رایج‌ترین روش‌های جمع‌ آوری مصاحبه های خیابانی، مصاحبه های(تلفنی و پرسشنامه‌ای) است ^[۳](تایلر و لیینگ، ۱۹۹۸ ). (هندی، ۱۳۸۷، ص۱۶۲).

در سال‌های اخیر سازمان‌های تحقیقاتی که پیرامون سنجش مخاطب فعالیت می‌کنند روش کار خود را تغییر داده‌اند، زیرا نسبت به انتقادات جاری حساس شده اند؛ بیشتر این سازمان‌ها ترکیبی از روش‌های مختلف جمع‌ آوری اطلاعات را به کار ‌اند.

راجار در بریتانیا روش فعالیت خود را در سال ۱۹۹۹ به طور کلی تغییر داده، به گونه‌ای که در هر خانه یک نفر را مسئول پرکردن فرم‌های نظرسنجی کرد و نظارت دقیق و مستمری نیز بر این امر داشت. به دنبال انتشار اولین گزارش‌ها پس از تغییر سیستم، آشکار شد که شنوندگان رادیو بیش از آن تعدادی هستند که قبلاً تصور می شد و با جذب کودکان و نوجوانان و به کارگیری دیدگاه و نظرات آنان شاهد افزایش چشمگیر تعداد شنوندگان رادیو شدیم.

اندازه گیری میزان مخاطبان هر ایستگاه به کمک چهار روش زیر صورت می‌گیرد:

۱- میانگین مخاطبان: ‌بر اساس این روش میزان مخاطبان یک ایستگاه از طریق سنجش تعداد مخاطبان برنامه های آن ایستگاه مدت زمانی مشخص مثلاً پانزده دقیقه تخمین زده می شود.

۲- روش محاسبه تجمعی: در این روش مجموع کسانی که در یک موقعیت زمانی خاص مثلاً ۵ دقیقه یا یک روز یا یک هفته به برنامه ­های یک شبکه گوش داده‌اند، محاسبه می‌گردد.

ستایش و همکاران (۱۳۹۲) در پژوهشی به بررسی رابطه بین کیفیت اطلاعات حسابداری و محدودیت در تأمین مالی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج پژوهش آنان نشان داد که بین کیفیت اقلام تعهدی و رشد در کیفیت اقلام تعهدی با محدودیت در تأمین مالی رابطه منفی معناداری وجود دارد اما بین کیفیت افشای شرکت­ها و رشد در میزان کیفیت افشا با محدودیت در تأمین مالی آن­ها رابطه معناداری وجود ندارد. هم­چنین، نتایج پژوهش نشان­دهنده آن است که بین تمرکز مالکیت با محدودیت در تأمین مالی رابطه مثبت معناداری وجود دارد در حالی که بین اندازه شرکت­ها و محدودیت ‌در تامین مالی آن­ها رابطه منفی معناداری وجود دارد. اما بین عمر شرکت­ها و محدودیت در تأمین مالی آن­ها رابطه معناداری وجود ندارد.

خواجوی و گرگانی­فیروزجاه (۱۳۹۲) در پژوهشی به بررسی رابطه بین ویژگی­های هیئت مدیره و روش­های تأمین مالی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج پژوهش آنان نشان داد که بین اندازه هیئت مدیره و تأمین مالی داخلی رابطه منفی و معناداری وجود دارد. هم­چنین، بین استقلال هیئت مدیره و درصد مالکیت اعضای هیئت مدیره با تأمین مالی خارجی رابطه منفی و معناداری وجود دارد.

۲-۳-۲-۲- کیفیت گزارشگری مالی

نوروش (۱۳۷۷) در پژوهشی به بررسی رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و تعداد حسابداران آموزش دیده در واحدهای تجاری پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. وی با بررسی رابطه بین استخدام تعداد بیشتر حسابداران آموزش دیده و کیفیت گزارشگری مالی نشان داد که شواهدی دال بر کیفیت برتر سیستم گزارشگری مالی در شرکت­هایی که از حسابداران آموزش دیده بیشتری استفاده ‌می‌کنند، نسبت به سایر شرکت­ها، وجود ندارد.

خواجوی و ناظمی (۱۳۸۴) طی پژوهشی به بررسی ارتباط بین کیفیت سود و بازده سهام با تأکید بر نقش ارقام تعهدی پرداختند و ‌به این نتیجه رسیدند که میانگین بازده سهام شرکت­ها، تحت تأثیر میزان ارقام تعهدی و اجزای مربوط به آن قرار نمی­گیرد.

قائمی و وطن پرست (۱۳۸۴) نقش اطلاعات حسابداری در کاهش عدم تقارن اطلاعاتی را با بهره گرفتن از داده ­های مربوط به ۱۲۱ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۳ مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصل از پژوهش آنان نشان داد که عدم تقارن اطلاعاتی در بورس اوراق بهادار تهران بین سرمایه ­گذاران وجود داشته و این امر در دوره ­های قبل از اعلان سود به مراتب بیشتر از دوره ­های پس از اعلان سود است. همچنین، مشخص شد که عدم تقارن اطلاعاتی با حجم مبادلات و قیمت سهام مرتبط بوده است؛ به طوری که در دوره قبل از اعلان سود حجم مبادلات افزایش یافته و قیمت سهام شرکت­ها نیز دچار نوسان شدند.

کرمی و همکاران (۱۳۸۵) در پژوهشی به بررسی رابطه بین کیفیت سود و افزایش سرمایه از محل مطالبات سهام‌داران در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج پژوهش آنان نشان داد که هیچ رابطه معناداری بین کیفیت سود و افزایش سرمایه از محل مطالبات سهام‌داران وجود ندارد.

احمدپور و احمدی (۱۳۸۷) در پژوهش خود از ویژگی­های کیفی اطلاعات مالی برای ارزیابی کیفیت سود استفاده کردند و ‌به این نتیجه دست یافتند که ضریب واکنش سود و همچنین قدرت توضیحی رگرسیون قیمت- سود، در پرتفوی شرکت­های با کیفیت سود بالا نسبت به شرکت­های با کیفیت سود پایین به طور معناداری بیشتر است.

سجادی و همکاران (۱۳۸۸) به بررسی ارتباط بین پنج ویژگی غیرمالی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با کیفیت گزارشگری مالی با بهره گرفتن از اطلاعات مربوط به ۴۰ شرکت در طی سال های ۱۳۸۵-۱۳۸۶ پرداختند. نتایج پژوهش آنان نشان داد که اندازه شرکت، عمر شرکت و نوع صنعت رابطه مثبت معنادار و ساختار مالکیت رابطه منفی با کیفیت گزارشگری مالی دارد اما رابطه نوع مؤسسه‌ حسابرسی با کیفیت گزارشگری مالی از لحاظ آماری معنادار نبود.

عرب­مازار­یزدی و طالبیان (۱۳۸۸) در پژوهشی به بررسی کیفیت گزاررشگری مالی، خطر اطلاعاتی و هزینه سرمایه با بهره گرفتن از داده ­های ۹۷ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی سال­های ۱۳۸۰ الی ۱۳۸۴ پرداختند. نتایج پژوهش آنان بیانگر آن است که هزینه سرمایه (هزینه بدهی و هزینه حقوق صاحبان سهام) شرکت­های با کیفیت اقلام تعهدی بالا، بیشتر است. هم­چنین، بر اساس یافته ­های این پژوهش تأثیر کیفیت اقلام تعهدی اختیاری بر هزینه سرمایه بیشتر از تأثیر کیفیت اقلام تعهدی غیراختیاری بر هزینه سرمایه شرکت­ها است.

مجتهدزاده و احمدی (۱۳۸۸) در پژوهشی به بررسی تأثیر کیفیت اطلاعات حسابداری بر تصمیم ­گیری­های مدیران با بهره گرفتن از داده ­های مربوط به ۶۳ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی سال­های ۱۳۷۹ الی ۱۳۸۳ پرداختند. نتایج پژوهش آنان نشان داد که با افزایش کیفیت سود، حساسیت مخارج سرمایه­ای آینده به سود حسابداری جاری افزایش می­یابد و افزایش این حساسیت به بخش تعهدی سود بیشتر از بخش نقدی است.

اعتمادی و همکاران (۱۳۸۸) در پژوهش خود به بررسی تأثیر فرهنگ سازمانی، تمرکز مالکیت و ساختار مالکیت بر کیفیت اطلاعات مالی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج پژوهش آنان با بهره گرفتن از داده ­های مربوط به ۱۰۵ شرکت در بازه زمانی ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۶ نشان داد که سه عامل فرهنگ سازمانی، تمرکز مالکیت و ساختار مالکیت بر کیفیت اطلاعات مالی (شامل مربوط بودن و قابلیت اتکای اطلاعات) شرکت­ها اثر گذار است.

ثقفی و عرب­مازار یزدی (۱۳۸۹) به بررسی کیفیت گزارشگری مالی و ناکارایی سرمایه ­گذاری با بهره گرفتن از داده ­های ۱۵۲ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی سال­های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۷ پرداختند. نتایج پژوهش آنان حاکی از این است که بین کیفیت گزارشگری مالی و ناکارایی سرمایه ­گذاری هیچ گونه همبستگی معناداری وجود ندارد.

ستایش و همکاران (۱۳۸۹) به بررسی تأثیر کیفیت افشا بر نقدشوندگی و هزینه سرمایه سهام عادی جاری و آینده شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. یافته ­های بررسی ۱۰۵ شرکت در بازه زمانی ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۷ بیانگر آن است که بین اندازه شرکت و نقدشوندگی جاری و آینده آن رابطه مثبت معناداری وجود دارد اما رابطه معناداری بین کیفیت افشا و نقدشوندگی جاری و آینده شرکت وجود ندارد. افزون بر این، نتایج پژوهش آنان نشان داد که بین کیفیت افشا و هزینه سرمایه سهام عادی جاری و آینده شرکت رابطه منفی معناداری وجود دارد.