1. واکنش اضطرابی موقت

این واکنش ها مانند بحران های اضطرابی حاد هستند، با این تفاوت که جنبه موقت دارند و در خلال بیماری ها، جراحی ها و نظایر این ها ظاهر می شود. معمولاً در اوج بیماری ها بروز می‌کند و پس از پایان بیماری ها و پیش از آن از بین می‌روند.

۳-۲-۱-۲ انواع اضطراب از نظر ویژگی های فردی

تقریباً مثل همه مواردمربوط به حیطه شخصیت در اضطراب نیز تفاوت های فردی وجود دارد بر این اساس، اضطراب به دو دسته تقسیم می شود( رأس، ۱۹۹۲؛ ترجمه جمال فر، ۱۳۸۲).

اضطراب موقعیتی

این عکسل العمل هیجانی و موقعیتی و لحظه ای است که به عنوان یک وضعیت ناپایدار تعریف شده است و هم از نظر شدت و هم از نظر نوسان در زمان‌های مختلف می‌باشد.

اضطراب خصلتی

این نوع اضطراب به عنوان خصوصیت دیرپای فرد معرفی می شود. همانند سایرصفات، این ویژگی مهم از فرد به فرد دیگرمتفاوت است. بعضی از افراد دارای اضطراب خصلتی در سطح پایین و بعضی دیگر در سطحی بالا هستند.

۴-۲-۱-۲ دیدگاه های نظری اضطراب

۱-۴-۲-۱-۲ دیدگاه فرهنگی- اجتماعی

پژوهش ها و بررسی های زیادی نشان داده‌اند که فراوانی هراس ها و اختلال های اضطرابی تعمیم یافته، بیشتر در کسانی شیوع دارد که با فشارها و موقعیت های خطرناک اجتماعی مواجه هستند. نتیجه این مطالعات نشان می‌دهد که در محیط های تهدیدآمیز، افراد احساس تنش گسترده، نگرانی، برانگیختگی و بی قراری می‌کنند و حتی در این محیط ها، اختلال های خواب که مشخص کننده اضطراب تعمیم یافته است، بیشتر دیده می شود( بوم و فلمینگ به نقل از دادستان، ۱۳۸۹).

همچنین بررسی هایی که در کشورهایی نظیر ژاپن، انگلستان، کانادا، لهستان، هندوستان و تایلند شده، نشان می‌دهد که جنگ، اختناق، دگرگونی های سیاسی و صنعتی و نیز رخدادهای ملی و امثال آن، افزایش اضطراب در بین مردم را پی دارد(کمپتول و همکاران به نقل از دادستان، ۱۳۸۹).

۲-۴-۲-۱ -۲ دیدگاه زیست شناختی

گرچه هیچ علت مشخصی برای اختلالات اضطرابی ساخته نشده است. اما به نظر می‌رسد علل زیستی در ایجاد آن ها نقش داشته باشد. محققان درصدد کشف چگونگی تأثیر این داروها در بعضی قسمت های مغز هستند. موضع دیگری که بر اهمیت عوامل زیستی اشاره دارد وجود شواهدی است که نقش وراثت را در اختلالات اضطرابی تأیید می‌کنند. مثلاً هماهنگی بالایی که بین دوقلوهای یک تخمکی از نظر ابتلا به اختلالات ملاحظه می شود، ممکن است حاکی از یک ترکیب ژنتیکی به عنوان علت اختلاتل باشد. همچنین دستگاه عصبی افراد مبتلابه اختلالات اضطرابی به ویژه نسبت به محرک ها حساس تر است. این موضوع ممکن است ناشی از یک آمادگی ژنتیکی خاص باشد( آزاد، ۱۳۸۴).

۳-۴-۲-۱-۲ دیدگاه شناختی نگر

بیشتر نظریه پردازان شناختی نگر« باورهای سازش نایافته» را ریشه اختلال های اضطرابی می دانند. بِک و الیس نظریه های شناختی را به قلمرو روان شناختی گسترش دادند.(بک، ۱۹۶۷؛ الیس، ۱۹۶۲)این نظریه ها، فرایندهای شناختی را به منزله محور اصلی رفتار، فکر و هیجان تلقی کردند. الیس معتقد بود پاره ای از افراد باورهای بنیادی غیر منطقی دارند که بر چگونگی تفسیر آن ها از رویدادها مؤثر است و واکنش های هیجانی نامتناسبی را در پی دارد. به نظر او، بیشتر کسانی که از اختلال اضطرابی تعمیم یافته رنج می‌برند، چنین باورهایی دارند(دادستان، ۱۳۸۹).

در نظریه شناختی مشابهی،«بک» اظهار می‌کند که افراد مبتلا به اختلال اضطرابی تعمیم یافته، باورهای غیر واقع نگر پنهان یا نهفته ای دارند که احساس خطر قریب الوقوع را در آن ها پدید می آورد.

۴-۴-۲-۱-۲ دیدگاه رفتاری نگر

به نظر رفتاری نگرها، تمامی رفتارها از جمله رفتارهای اضطرابی، اکتسابی هستند؛ یعنی از راه شرطی شدن کلاسیک، شرطی سازی کنشی- ابزاری، مشاهده، تقلید یا الگوبرداری و یادگیری اجتنابی فرا گرفته می‌شوند. ‌بنابرین‏، اضطراب واکنش شرطی در برابر محیطی خاص است که برای مثال ممکن است شخص با تقلید واکنش های اضطرابی والدین خود، واکنش درونی اضطراب را یاد بگیرد( کاپلان و همکاران به نقل از رضایی، ۱۳۸۸).

۵-۴-۲-۱ -۲ دیدگاه های انسانی نگر و هستی نگر

نظریه پردازان انسانی نگر و هستی نگر بر این باورند که هراس و اختلال های اضطرابی تعمیم یافته مانند هر اختلال روانی دیگر، هنگامی بروز می‌کنند که افراد خود را صادقانه موردنظر و پذیرش قرار نمی دهند و در عوض به انکار و تغییر افکار، هیجان ها و رفتار خود می پردازند. این موضع گیری های دفاعی، در نهایت آن ها را به اضطراب مفرط می اندازد. راجرز عقیده دارد که اگر افراد نتوانند در خلال کودکی «توجه مثبت بی قید و شرط» را از افرادی که برای آن ها معنادار هستند دریافت کنند، یک شیوه کنش وری دفاعی در ایشان گسترش می‌یابد و دیدگاهی انتقادی راجع به خود در پیش می گیرند. به کار بردن این گونه مکانیزم های دفاعی، موجب می شود که آن ها فقط جزئاً به احساسات مثبت درباره خویشتن برسند و به اغتشاش فکری و اضطراب گسترده ای دچار شوند که از احساس تهدیدشدگی همیشگی ناشی می‌گردد(دادستان، ۱۳۸۹).

۶-۴-۲-۱-۲ دیدگاه روان پویایی

نظریه پردازان روان پویایی معتقدند که تعیین کننده های عمده اضطراب درون فردی انگیزه های ناخوداگاه است. آن ها بر این باورند که وقتی ایگو در معرض خواسته های محیطی افراطی قرار می‌گیرد، یا وقتی در نظام اید، ایگو و سوپر ایگو تنش وجود دارد، اضطراب تجربه می شود. اضطراب واکنش هشدار دهنده ای تعبیر می شود و وقتی بروز می‌کند که شخص مورد تهدید قرار می‌گیرد. در این که فرد چگونه با هشدار اضطراب انطباق حاصل می‌کند به شدت آن جریانی آن جریانی که آن را ایجاد می‌کند و شخصیت فردی که به هشدار پاسخ می‌دهند، بستگی دارد. ویژگی های متمایز کننده اضطراب آن است که در غیاب منبع خطر شناخته شده، به طور مرتب هشداری به صدا در می‌آید، خطری وجود دارد اما احساس مبهم از نظر پنهان است( ساراسون، ۱۹۸۷؛ به نقل از نجاریان و همکاران، ۱۳۸۴).

۵-۲-۱ -۲ نشانه های اضطراب در سطوح مختلف

اضطراب در سطوح مختلف رفتاری، بدنی، ارتباطی و شناختی، می‌تواند نشانه های مختلفی داشته باشد که در جدول زیر به آن ها اشاره می‌کنیم( دادستان، ۱۳۸۹).

برخی نشانه های بالینی اضطراب در سطوح مختلف

نشانه های بالینی

سطوح اضطراب

الف)خشم ب) تخریب گری ج) فزون کنشی و اختلال توجه
د)اختلال های حرکتی

۱٫اضطراب در سطح رفتار

الف) شاخص های فیزیولوژیکی: تغییر ضربان قلب، افزایش فشارخون، بحران های تنفسی، خشک شدن دهان، پریدگی رنگ، انقباض های مری، فزون تنودی مثانه و…
ب) تظاهرات جسمانی: سردرد و دل درد، اختلال هاضمه، ادرار یا مدفوع بی اختیاری، روان بی اشتهایی، اختلال های خواب، وحشت زدگی، شبانگاهی و…
ج) هستیری تبدیل
د)خودبیمار پنداری

۲٫ اضطراب در سطح بدنی

الف) بازداری ارتباطی ب) اجتناب ج) وابستگی اضطراب آمیز

۳٫ اضطراب در سطح ارتباطی

الف) اختلال تمرکز و حافظه ب) بازداری عقلی

۴٫اضطراب در سطح شناختی

۱-۳-۱-۲ تعریف سلامت روان