همچنین در اصلاح گیاهان دارویی به دست آوردن کولتیوارهای مورد نظر، نه تنها باید خصوصیات کمی و کیفی مواد موثره از نظر نیازهای خاص صنایع دارویی مورد توجه قرار گیرد، بلکه کولیتوارهای اصلاح شده باید از مشخصات زیر نیز برخوردار باشند:
مقاومت به آفات و بیماریها، سرعت رشد و نمو اندام محتوی ماده موثره، دوام کافی اندام مذکور از نظر استحصال، هماهنگی و همزمانی رشد و نمو اندامهای مورد استحصال، قابل جمعآوری بودن محصول با ماشین، فقدان اعضای مزاحم استحصال چون خارهای موجود در ساقه، برگ، میوه و غیره.
علاوه بر اینها در کشت گیاهان دارویی، میتوان به تولید انبوه محصول اندامی که محتوی مقادیر بسیار کم از ماده موثره خاصی است، یا(به عکس) به تولید «کمتر از انبوه» اندامی که همان ماده موثره را بیشتر تراوش میدهد توجه نمود.
بنابراین اصلاح گونه های مختلف گیاهان دارویی بیش از همه باید در جهت تامین نیازهای صنایع دارویی باشد و نظر اصلاح کنندگان گیاهان دارویی نیز امروزه بیش از پیش به نیازهای مذکور معطوف شده و با تغییرات هدفمندی که در چرخه های متابولیکی گیاهان به وجود میآورند، علاوه بر اینکه سرعت و مقدار سنتز مواد موثره مورد بحث را افزایش میدهند باعث کاهش یا از بین رفتن مواد زاید و غیر مفید موجود در مواد موثره نیز میگردند.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اصلاح کنندگان گیاهان دارویی، باید شناخت کاملی نسبت به کمیت و کیفیت مواد موثره آنها داشته باشند؛ در غیر این صورت، عمل اصلاح با مشکل رو به رو خواهد شد.
برای اصلاح گیاهان دارویی از روش های تحقیقی جدید همانند کشت بافت و سلول گیاهی نیز استفاده میکنند. دلایل استفاده از روش مذکور، عبارت است از: به دست آوردن گیاهان همانند و همگن، ایجاد گیاهان غیر همانند و ناهمگن، ایجاد جهش، ویروسزدایی و باکتریزدایی از گیاه، اصلاح گیاهان از نظر مقاومت به بیماری و آفات و امثال این موارد است(امیدبیگی، ۱۳۸۶).
۱-۲- بارهنگ
۱-۲-۱- ردهبندی علمی بارهنگ
Kingdom: plantae
Division : Magnoliophyta
Class: magnolipsida
Order : Lamiales
Family: plantaginaceae
Jenusp : antogo
Pecies: P.major
۱-۲-۲- تاریخچه بارهنگ
بارهنگ از دیرباز در دسترس بشر بوده و در کشارورزی مصرف میشده است. رویش گونه های خاصی از بارهنگ، همراه با سکنی گزیدن انسان در مناطق مختلف (به ویژه در مستعمرات اروپایی) افزایش یافته است.سرخپوستان آمریکای‌شمالی و مائورهای‌نیوزیلند، بارهنگ را ردپای مرد انگلیسی English man s foot مینامند؛ زیرا رویش آن از نواحی مربوط به مستعمرههای انگلیسی آغاز شد.
گونه های بارهنگ در درمانهای گیاهی کاربرد داشت و گاهی نیز به همین منظور به مستعمرهها برده میشد. دانه بارهنگ در تفاله مالت (که قبلاً به عنوان کود مصرف میشد) و پشم صادر شده به انگلیس دیده شده و کاربرد آن در خوراک طیور متداول بود.
۱-۲-۳- خصوصیات گیاهشناسی بارهنگ
۱-۲-۳-۱- اختصاصات ظاهری گونه
گیاه بارهنگ با نام علمی Plantago majorl. جزء خانواده Plantaginaceae میباشد. بارهنگ گیاهی است چند ساله، ساقه آن بطول ۱۰-۷۰ سانتیمتر، برگهای بارهنگ بیضی شکل و تماماً طوقهای است، دارای دمبرگهای بلند هستند که از این گیاه خارج میشوند.
در پهنگ این برگها ۳ تا ۱۱ رگبرگ سراسری در طول برگ به خوبی نمایان است. گلهایش کوچک و به صورت اجتماع سنبله استوانهای، در انتهای ساقه قرار گرفتهاند و به رنگ سبز متمایل به قهوهای هستند. که سپس به میوه و دانههایی که بر روی همین محور قرار دارند تبدیل میشوند (امین، ۱۳۸۴).
موسم گلدهی گیاه اردیبهشت تا شهریور است. قسمت مورد استفاده گیاه، برگ و دانه و ریشه آن است ودانههای آن کوچک، تخم مرغی و به رنگ قهوهای تیره هستند و در میوهای پوستینه که به صورت کپسول تخممرغی بوده و دارای دو خانه و محتوی ۸-۴ دانه است قرار دارند.
دانه ها را از اواسط فصل بهار به بعد جمعآوری مینمایند. این گونه بارهنگ دارای برگهای پهن و بزرگ است که بر روی سطح زمین قرار گرفتهاند.
گیاهان تیره بارهنگ وضع پراکنده‌ای در نقاط مختلف کره زمین دارند و از سه جنس
Plantago Psyllium
Plantago coronopas.L .
Plantago Major L.
و متجاوز از ۲۰۰ گونه تشکیل شده‌اند.
تعداد بیشتر گونه های بارهنگ نیز به جنسPlantago تعلق دارد. گیاهان این گونه عموماً علفی و به ندرت دارای اعضای کم و بیش چوبی شده میباشند.
در بین آنها انواعی که تعلق به جنس Plantago دارند نیز کم و بیش استفادههای درمانی به عمل میآید به صورت کاملاً متمایز از یکدیگر دیده میشوند گلهای آنها منظم مرکب از قطعات ۴ تایی نر – ماده یا دارای یکی از اجزای اصلی گل (پرچم یا مادگی) به رنگهای مختلف مجتمع بصورت سنبلههای فشرده یا استوانهای شکل است.
مادگی آنها از ۲ برچه (بندرت یک برچه) تشکیل مییابد که مجموعاً تخمدانی ۲ خانه یا یک خانه و محتوی یک یا تعداد زیادی تخمک غیرواژگون با تمکن محوری بوجود میآورند در بعضی از این گیاهان نیز پیدایش جدارهای فرعی در داخل تخمدان سبب ازدیاد خانه های آن میشود.
گیاهان متعلق به این خانواده، علفی، خشبی، یک ساله یا چند ساله میباشند از مهمترین صفت آنها، وجود رگبرگهای موازی (نظیر تکلپهایها) در طول برگهاست. گلها دارای چهار پرچم هستند. در میان گیاهان این تیره، گیاهان دارویی و همچنین علفهای هرز مشاهده میشود (امیدبیگی، ۱۳۸۴).
۱-۲-۴- چند گونه از خانواده های بارهنگ
Plantago Lanceolata : این گونه در کتب طب سنتی با نام «لسانالحمل صغیر» ذکر میشود و فارسی آن «بارهنگ نیزهای » است این گیاه چند ساله است و بدون ساقه میباشد. برگهای آن دراز و نیزهای نوک تیز که دارای ۵-۳ رگبرگ مشخص است میوه آن به شکل کپسول و کمی دراز است در آن ۲ دانه قرار دارد.
Plantago medial : گیاهی است چند ساله بدون ساقه برگها همه از ریشه خارج شدهاند و در هر دو سطح پوشیده از کرک، تخممرغی و دارای ۹-۵ رگبرگ مشخص هستند.
Plantago coronopusl : گیاهی است یک ساله و دو ساله و در برخی مناطق چند ساله بدون ساقه و کم و بیش پوشید از کرک، برگهای دراز، مثلثی با بریدگی که همه از ناحیه یقه ریشه بیرون آمدهاند.
Plantago crassiflia Forsk: از نظر شکل کم و بیش شبیه سایر گونههاست. این گیاه بیشتر در سواحل شنزار میروید.
۱-۲-۵- محل رویش و پراکندگی طبیعی بارهنگ
بارهنگ معمولاً در ارتفاعات بکر، زمینهای کشت نشده، چمنزارها، بستر رودخانهها، حاشیهی جادهها و زمینهای بایر پیدا میشود.
بارهنگ گیاه بومی اروپاست که از آنجا به دیگر مناطق معتدل جهان از جمله آمریکای شمالی نیز برده شده است. در منطقه وسیعی از دو قاره اروپا و آسیا و همچنین شمال آفریقا و آمریکای شمالی میروید. در ایران تقریباً در تمام نقاط میروید ازجمله: اطراف تهران – کرج- لاهیجان – رشت – گرگان- مازندران- کندوان- آذربایجانشرقی – ارومیه – کرمانشاه – خرمآباد – همدان – بروجرد – کرمان – شیراز – خراسان – بجنورد – کاشان – اصفهان – بلوچستان و کردستان .
۱-۲-۶- نیازهای اکولوژیکی بارهنگ
بارهنگ خاکهای شنی لومی را ترجیح میدهد و نیازمند خاکهای زهکشی شده است. این گیاه در خاکهای مرطوب و مناطق آفتابگیر به خوبی رشد میکند. بارهنگ به سرمازدگی حساس نبوده و تا دمای ۵ درجه سانتیگراد را به خوبی تحمل می کند.
این گیاه از طریق بذر تکثیر میشود. بخاطر این که این گیاه یک گیاه خودرو است مقدار بذر و فواصل کاشت و سیستم کاشت این گیاه طبیعی است.
روش کاشت
بارهنگ را در هوای سرد(اوایل بهار) کشت میکنند و زمانی که به اندازه کافی رشد کرد (اوایل تابستان) به زمین اصلی منتقل میکنند. در صورتی که بذر به اندازه کافی در دسترس باشد میتوان این گیاه را در اواخر بهار یا اوایل تابستان کشت نمود. کشت این گیاه در زمینهای کمی حاصلخیز و نواحی آفتابگیر موفقیتآمیز است.
اندام مورد استفاده : برگ، دانه و ریشه است.
دوره آبیاری: این گیاه یک گیاه دیمی محسوب میشود و با بارندگی آبیاری میشود.
طول مدت جوانهزنی: بذر این گیاه در ۱۰ تا ۱۵روز جوانه میزند. pH خاک مناسب با بافت سبک با ۶-۷ بهترین رشد و نمو را دارد.