بر می‌آید جز در موارد بسیار نادر ، اصلاح مجرمان نیز نتوانسته است از ارتکاب مجدد جرم پس از طی مدت حبس ، ممانعت به عمل آورد . از این رو این احتمال وجود دارد که مبتلایان به ایدز پس از آزادی خود، زمینه ابتلای دیگران را فراهم می آورند. اهتمام به روابط جنسی ناایمن و استفاده مشترک از سوزن های تزریق، از جمله عوامل مهمی بشمار می‌آیند. که لبه تیز حبس و سایر مجازات ها را کند نموده است . شاید بتوان گفت که کارکرد ( اصلاح ) به عنوان یکی از اهداف اعمال مجازات ها، تنها توانسته است که مدت عدم ارتکاب مجدد جرم را اندکی بیفزاید اینکه ارعاب مجرمین نیز توانسته باشد در عمل نقش مهمی را در پیشگیری از انتقال ایدز ایفا نماید ، هنوز به طور قطع مشخص نیست، در این رابطه لازم است که به سابقه تاریخی برخی جرایم نگاهی عمیق بیندازیم . تاریخ نشان می‌دهد که ارعاب مجرمین در استفاده از مشروبات الکلی و دیگر مواد نیروزا ، روابط جنسی ، روسپیگری و … به هیچ وجه نتوانسته است چنین رفتارهایی را محدود سازد و از ارتکاب مجدد آن ها ممانعت به عمل آورد. مکافات و تلافی جویی نیز به عنوان آخرین هدف مترتب بر مجازات ها ، فقط در برخی جرایم قابل توجیه است . تلافی کردن و تشفی خاطر حاصل از مجازات مجرمین نمی تواند در پیشگیری از انتقال ایدز به دیگران مؤثر واقع شود . شاید به همین دلیل است که برخی عقوبت مجرمین را نه هدف مجازات ها بلکه نتیجه آن قلمداد نموده اند . این ها مسائلی هستند که جرم انگاری انتقال بیماری ایدز را با مشکل مواجه می‌کنند).^[۲۳]

۵)(جرم انگاری سبب می شود، برخی افراد که آلودگی های خود را به ایدز، محتمل می‌دانند، هیچگونه رغبتی در انجام آزمایش‌های تشخیص ایدز از خود نشان ندهند و یا اینکه در صورت آگاهی از وجود این بیماری به ارائه گزارشی از وضعیت خویش و اعلان آن به مراجع قانونی اهتمام نورزند چه آنکه در صورت اقدام به چنین امری، هرآن در معرض اتهام انجام جرمی در آینده ‌قرار خواهند گرفت)^[۲۴].

(اساساً جرم انگاری ، بیش از آنکه افکار عمومی جامعه را نسبت به ارتکاب چنین جرایمی تسلی بخشد ، بیشتر به پیکره مبتلایان بهHIV و یا کسانی که خود را در معرض خطر انتقال آن احساس می نامیند لرزه خواهد افکند. در چنین شرایطی شخص مبتلا به ایدز نه تنها در انظار عمومی مجرمی بالقوه به شمار آمده ، بلکه در عرصه مناسبات اجتماعی نیز فردی مطرود و ننگی بر پیشانی اجتماع محسوب خواهد شد که این خود منافی با حقوق و آزادی های افراد در جامعه می‌باشد . جرم انگاری سبب می شود که بیش از آنکه وضع سلامت و بهداشت بیمار مطرح گردد ، سخن از وضعیت حقوقی او به میان آید و بیش از آنکه سخن از درمان او باشد ، بحث از خطرات بالقوه او برای اجتماع و جداسازی ( قرنطینه نمودن ) او به میان کشیده شود) .^[۲۵]

گفتار دوم : دلایل موافقان جرم انگاری رفتارهای ناقل ایدز / HIV

۱-عمده استدلال موافقان جرم انگاری رفتارهای پرخطر ، حفظ سلامت و نظم جامعه در مقابل رفتارهایی است که بهداشت عمومی را به خطر می اندازند . ارعاب هنوز به عنوان یکی از اهداف مجازات ها کارایی بسیاری بر کنترل رفتارهای پرخطر مجرمین داشته و بیم از مجازات شدن در آینده ، بسیاری از اندیشه‌های مجرمانه را لدی الحصول منتفی می‌سازد . مجازات اگرچه نتواند همه مجرمین را از اجرای اندیشه‌های مجرمانه خویش منصرف سازد لکن در عقیم کردن بسیاری از اندیشه‌های مجرمانه مؤثر خواهد بود .

۱-این افراد معتقدند که جرم انگاری و اعمال مجازات های نقدی و بر ناقلین ایدز که عامداً و عالماً این بیماری را به دیگران منتقل می‌کنند می‌توانند منبع درآمد مهمی برای انجام تحقیقات ، آموزش و درمان در این زمینه محسوب گردد.^[۲۶]

اعمال جزای نقدی مجازات مناسبی به نظر می‌رسد ، ولی دایره اجرایی آن در کشور ما بسیار محدود است چرا که آمار نشان می‌دهد ، قسمت اعظمی از مبتلایان به ایدز ، در کشور ما ، معتادان تزریقی از طبقات محروم جامعه می‌باشند که حتی خود این معتادان نمی دانند که بیماری را از چه کسی گرفته اند تا بخواهند علیه آن طرح شکایت کنند و صرف نظر از اثبات آن که بسیار مشکل می‌باشد ، این طبقه از افراد جامعه اصولا از نظر اقتصادی در وضعیتی نمی باشند که بتوانند از عهده مجازات های نقدی برآیند و این افراد باید در نهایت بعلت نپرداختن جریمه نقدی در قبال جرم انگاری ایدز ، در حبس به سر ببرند . که علاوه بر تقبل هزینه نگهداری و درمان معتادین مبتلا به ایدز در حبس ، می بینیم که مجازات حبس این افراد ، چه تالی فاسدهای بی شماری را به دنبال خواهد داشت .

اگرچه مجازات حبس دارای تالی فاسدهای بی شماری می‌باشد ولی می توان با ارائه خدمات برای زندانیان از جمله گرفتن تست ها و آزمایش های مختلف از آن ها جهت مبتلا بودن به بیماری ایدز و هپاتیت و …. و جداسازی معتادان سالم از معتادان مبتلا به بیماری های واگیردار و با قرار دادن سورنگهای یکبار مصرف به طور رایگان و دادن آموزش های لازم جهت پیشگیری و درمان و مراقبت و حمایت های دریافتی، زمینه‌های لازم جهت پیشگیری از ابتلا ‌به این بیماری را در زندانها فراهم ساخت. همچنین اعمال مجازات های نقدی ‌در مورد روسپی هایی که برای گذران زندگی دست به اعمال روسپیگری می‌زنند نیز ضمانت اجرای کیفری مناسبی به نظر نمی آید .

مبحث دوم : مسئولیت کیفری و بررسی مصادیق قابل بحث در باب انطباق عناوین قانونی با انتقال HIV / ایدز

قبل از هر چیز لازم می بینیم که در ابتدا به صورت مختصر به تعریف مسئولیت کیفری ، عناصر تشکیل دهنده و شرایط احراز آن بپردازیم و بعد از آن ‌به این بپردازیم که آیا در زمینه جرم انگاری رفتارهای پرخطر ناقل ایدز ، در کشور ما قوانین خاصی وجود دارد ، یا همچنان باید متوسل به قواعد عمومی مجازات اسلامی شد ؟ در صورت تطبیق رفتارهای ناقل ایدز ، با مواد قانونی موجود ، این جرم انگاری مصداق کدامیک از مواد قانونی می‌تواند باشد ؟

گفتار اول : مفهوم مسئوولیت

هر فردی در قبال آنچه که به عنوان یک وظیفه عهده دار است ، باید نسبت به کسانی که بر اعمال اول نظارت دارند پاسخگوی باشد ، و چنانچه ‌در مورد یکی از اعمال و رفتاری مورد بازخواست قرار گرفت ، بتواند توضیح مناسب ادا کند و شبهات موجود را رفع نماید.

« مسئوول » اسم مفعول از مصدر ثلاثی مجرد ( سؤال ) است به معنای خواستن و پرسیدن است و مسئوولیت به معنای آنچه که انسان بر عهده دارد و مسئوول آن باشد از وظایف و اعمال و افعال.^[۲۷] در قرآن مجید نیز به همین معنا آیه ای وجود دارد :

« لا یسأل عما یفعل و هم یسئلون » خداوند از آنچه انجام می‌دهد مورد سوال قرار نمی گیرد ولی شما مورد سوال قرار می گیرید.^[۲۸]