بر همین اساس با توجه به تأکید روایات اسلامی بر ضرورت مکتوب کردن دانش، در پژوهش حاضر فرایند تبدیل دانش های غیرمکتوب (مانند تجربیات، مهارت ها و…) به دانش های مکتوب و قابل انتقال توسط افراد، مورد توجه قرار خواهد گرفت.

۲-۴٫ انواع دانش

بحث بر روی طبقه ­بندی انواع دانش، بسیار حائز اهمیت است. زیرا انواع مختلف دانش دارای کاربردهای گوناگونی در زمینه مدیریت کردن دانش و همچنین ایجاد شبکه های دانش می­باشند. با مقایسه انواع دانش می توان درک بهتری از مفهوم دانش به وجود آورد.

۲-۴-۱٫ انواع دانش از نظر نوناکا

یکی از معروف‌ترین طبقه ­بندی­ها از دانش توسط نوناکا^[۵۶] انجام گرفته­است، که این طبقه ­بندی، مبتنی بر نگرش پولانی (۱۹۶۲ میلادی) در خصوص دانش است. نوناکا در این طبقه ­بندی، دو نوع دانش را معرفی می‌کند، که عبارتند از:

۱- دانش صریح^[۵۷]( آشکار): دانشی است که به وضوح تعریف یا فرموله شده و از طریق تکنولوژی های اطلاعاتی نیز به اشتراک گذاشته می شود. دانشی که به طور کامل و مستقیم از شخصی به شخص دیگر منتقل می شود. این دانش رسمی و قابل کدگذاری است و می توان آن را در حافظه سازمان یا در هر جای دیگر ذخیره کرد و در دسترس همگان قرار داد. نمونه های دانش آشکار عبارتند از: کتاب ها، گزارشات، فیلم ها و سایر اشکال فیزیکی ارائه دانش.

۲- دانش ضمنی (نهان یا نهفته)^[۵۸]: از مدل های ذهنی باورها و اعتقادات هر فرد تشکیل می شود که آنچنان در ذهن او جا گرفته اند که بدیهی تلقی می‌شوند. دانش ضمنی ریشه در درون افراد دارد و بیان آن در قالب کلمات دشوار می‌باشد. در اکثر سازمان ها، دانش ضمنی به ندرت مبادله یا به اشتراک گذشته می شود. بنابرین، وقتی که فرد صاحب این دانش، سازمان را ترک می‌کند این نوع دانش را به همراه می‌برد. از دانشی که ریشه در فرهنگ سازمان دارد نیز به دانش ضمنی یاد می شود. در این زمینه زیباترین تعبیر را خود پولانی ارائه داده­است. وی در این خصوص می­گوید: «ما بیشتر از آنچه می­گوییم، می­دانیم». نوناکا به نقل از پولانی ‌در مورد اهمیت دانش ضمنی گفته­است که دانش صریح متکی به دانش ضمنی است و یا ریشه در آن دانش دارد.

۲-۴-۲٫ انواع دانش از نظر جورنا

رنه جورنا^[۵۹] در مقاله با عنوان «انواع دانش و اشکال مختلف سازمانی» سه نوع دانش را نام می­برد:

۱- دانش ضمنی (نهان): که قابل مشاهده نبوده و در تجارب، فرهنگ و ارزش‌های یک فرد یا سازمان نهفته است.

۲- دانش صریح: آشکار و کدگذاری شده­است.

۳- دانش نظری یا تئوریکی: دانشی است که از تخصص­های عمیق افراد سرچشمه می‌گیرد. ویژگی­های این نوع دانش، بیشتر شبیه دانش ضمنی است.

جورنا سپس به بیان کاربرد این سه نوع دانش پرداخته­است. جدول زیر کاربرد این دانش­ها را در ساختارهای پنج‌گانه مینتزبرگ نشان می­دهد.

جدول۲-۲: کاربرد انواع مختلف دانش در ساختارهای پنج گانه مینتزبرگ

نوع دانش

نوع ساختار

نظری

صریح(آشکار)

ضمنی (نهان)

ساختار ساده

کم

کم

زیاد

بوروکراسی ماشینی

کم

زیاد

کم

ساختار بخشی

کم

زیاد

نسبتاً­ زیاد

بوروکراسی حرفه‌ای

زیاد

زیاد

نسبتاً­ زیاد

ادهوکراسی

کم

زیاد

زیاد

۲-۴-۳٫ انواع دانش از نظر ماشلوپ

ماشلوپ^[۶۰] از پنج نوع دانش نام­برده­است:

1. 1. دانش عملی^[۶۱]: که در کارها، اقدامات و تصمیم ­گیری­های انسان مورد استفاده قرار می‌گیرد. دانش سیاسی، دانش حرفه­ای، دانش مربوط به کسب و کار و دانش­های تجربی دیگر از این نوع هستند.

1. 1. دانش عقلانی^[۶۲]: که ارضا­کننده کنجکاوی­های عقلانی و منطقی است. این دانش، به عنوان بخشی از دانش­های انسان­گرایانه^[۶۳] قلمداد می شود.

1. 1. دانش تفریحی^[۶۴]: که در مقابل دانش عقلانی مطرح می شود. این نوع دانش ارضا­کننده کنجکاوی­های عقلانی انسان نیست. بلکه به خاطر جنبه تفریحی­داشتن و احساسی­بودن، مطلوب ‌می‌باشد. و شامل شایعات، اخبار حوادث و اتفاقات، داستان ها، جک، بازی ها و نظایر این ها می شود.

1. 1. دانش روحانی (مقدس)^[۶۵]: که در ارتباط با دانش مذهبی انسان است و باعث رهایی انسان از گناه می شود.

1. دانش ناخواسته^[۶۶]: دانشی است که خارج از علایق انسان است و بی­هدف نگهداری می شود.

۲-۴-۴٫ طبقه بندی بلاکلر از دانش

بلاکلر (Blacker, 1995) هم در یک طبقه ­بندی از دانش، انواع زیر را شناسایی کرده­است:

1. 1. دانش ضمنی (نهان)، که این نوع دانش به سه دسته تقسیم می شود:

      1. 1. دانش فرهنگی: به فرایند دستیابی به ادراکات مشترک اشاره می‌کند. فرآیندهایی نظیر جامعه­پذیری و فرهنگ­پذیری.
      1. 1. دانش ذهنی: دانشی است که به مهارت های مفهومی و توانایی‌های شناختی وابسته است و یک دانش انتزاعی است که در ذهن فرد نهفته است.
      1. دانش منسجم: دانشی است که وابسته به عمل و اقدام افراد است. این نوع دانش به حضور فیزیکی افراد و معاملات رو­در­رو متکی است.

1. دانش صریح (آشکار): در این طبقه دو نوع دانش قرار می­ گیرند:

   1. 1. دانش نظام­مند: دانشی نظام­مند است و می توان د به گونه ­ای نظام­مند در روابط تکنولوژی، نقش­ها و رویه ­های رسمی مورد تحلیل قرار بگیرد. همچنین این نوع دانش اشاره به دانش­های جمعی و مشترک بین انسان ها دارد.
   1. دانش منظم: که در قالب علائم و نشانه­هاست و می توان د به صورت کتاب و یا اطلاعاتی که به صورت الکترونیکی رد­و­بدل می شود، یافت شود.

۲-۴-۵٫ طبقه ­بندی لیدنر و علوی از دانش

لیدنر و علوی (Leidner & Alavi, 2000) در طبقه بندی انواع دانش به چهار نوع دانش اشاره کرده ­اند:

1. 1. دانش ضمنی(نهفته) که در زمینه اقدامات و تجارب افراد دارد و تشکیل­دهنده مدل های ذهنی افراد است.

1. 1. دانش صریح (آشکار) که در مقایسه با دانش ضمنی عمومیت بیشتری داشته و به راحتی قابل انتقال است.

1. 1. دانش فردی که در وجود فرد نهفته است و ریشه در اقدامات فردی او دارد.