تا جولای ۲۰۱۳، یکصد و چهل و نه کشور، از جمله ایران ‌به این کنوانسیون ملحق شده اند؛ به موجب ماده واحده قانون، الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون شناسایی و اجرای احکام داوری خارجی تنظیم شده در نیویورک به تاریخ ۱۰ ژوئن ۱۹۸۵ میلادی، مصوب ۱۳۸۰ به دولت ایران اجازه داده می شود با لحاظ شرایط زیر به عنوان کنوانسیون شناسایی و اجرای احکام داوری خارجی تنظیم شده در نیویورک با تاریخ ژوئن ۱۹۸۵ میلادی مشتمل بر شانزده ماده ملحق شود.

نتیجه‌گیری و پیشنهادها

موضوعی که در این پایان نامه مورد بحث و بررسی قرار گرفت، داوری در حوزه قراردادهای نفت و گاز بود. در جهان کنونی سرعت در انجام معاملات از مهمترین اصول رقابتی در حقوق تجارت حتی برای دولت‌ها است می‌باشد. همچنین دولت‌ها در عرصه تجارت به علت مشغله های گوناگون سعی در حل و فصل اختلاف خود به شیوه‌ای آسان و سریع دارند. از این رو داوری به عنوان یکی از مهمترین روش‌ها در این حوزه پیشنهاد شده است. داوری حقوق قراردادهای نفت و گاز درتمام جهان با تقاضای افراد ذی صلاح به آن ها اعطا می‌شوند. داوری اختلافهای مرتبط با این شاخه از حقوق مزایای بسیار زیادی دارد که از جمله میتوان به محرمانه بودن، مقرون به صرفه بودن، امکان انتخاب داوران متخصص و امکان اجرایی نمودن و یا عدم اجرایی نمودن (جنبه مشاوره ای) احکام اشاره کرد. داوری نفت گاز مزیت های بسیاری دارد ولازم است که درهر پروژه مورد توجّه قرارگرفته و درمورد آن توافق به عمل آمده و اقدامات لازم مبذول گردد.

مقوله اول مورد بررسی در این پایان نامه، داوری و آن هم تأکید بر داوری در حوزه نفت و گاز بود. در درجه اول باید دانست که بین داوری نفت گاز و روش های رسمی حل و فصل اختلاف تفاوت ها و مزایایی وجود دارد که برخی از این تفاوت‌ها و مزایا در بیشتر مباحث مربوط به داوری به طور مشترک وجود دارند. این مسئله که خود نهاد داوری نفت و گاز چه امتیازهایی برای طرفین دارد را می توان از دو بعد اقتصادی و اجتماعی بررسی کرد. از بعد اقتصادی هم نهادهای که صالح به رسیدگی اند و هم طرفین دعوی که زمان و مدیریت آن برای آن ها از مسائل اساسی محسوب می شود، از ذی نفعان این رابطه اند. از میان روش های جایگزین حل و فصل اختلاف آنچه بیش از سایرین نمود دارد و واجد اهمیت است داوری است چرا که بسیاری از موارد نظیر مساعی جمیله، میانجیگری، مذاکره و کارشناسی در واقع روش هایی ابتدایی برای ورود به امر نهایی که همان داوری باشد محسوب می‌شوند.

حفظ اطلاعات مربوط به محرمانگی در حوزه نفت و گاز برای کشورها نیز واجد اهمیت است. این خصوصیتی است که هم کشورها و هم نهادهای بین‌المللی بر آن ارج نهاده و در داوری های سریع بر این خصوصیت بسیار تأکید شده است. اما چالش ها در این حوزه نیز کم نبوده و به دلیل حصول اختلاف تعداد کمی از افراد ترجیح می‌دهند اختلاف خود را از طریق داوری حل و فصل نمایند. در یک بررسی که انجام شد این نتیجه به دست آمد که تنها در سال ۲۰۰۶ میلادی هشت درصد از پرونده های حوزه نفت و گاز از این طریق حل و فصل شدند و به داوری ارجاع گردید. حصول این توافق قراردادی یکی از مشکلاتی است که دولت‌ها و سازمان تجارت جهانی با آن درگیر می‌باشد، چرا که تمامی داوری ها نیازمند وجود مبنایی قراردادی است.

ممکن است به دلیل نسبی گرایی که یکی از عوامل عدم توسعه موازین بین‌المللی است نتوان در سطح جهانی به اجماعی عام دست یافت؛ اما توسعه منطقه ای معاهدات و قوانین مربوط به داوری نفت و گاز برای کشورهای مربوط می‌تواند آغازگر رفتن به سمت حرکتی جهانی باشد. در این میان مدلی که توسط کشورهای آمریکای جنوبی پیشنهاد شده و در این پایان نامه بدان پرداختیم در اولویت قرار دارد و از این راه می توان به اجماعی جهانی دست یافت. در پایان باید اشاره کرد که با توجه به مطالب ارائه شده، فرضیه های این تحقیق مورد تأیید واقع می‌شود. در واقع داوری در حوزه نفت و گاز می‌تواند نقش مهمی را در حل و فصل اختلاف های بین‌المللی بازی کرده، اما به دلیل مشکلاتی که این نهاد در حوزه عمل دارد نتوانسیته هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نماید.

یکی از چالشهایی که در نظام حقوقی ایران در حوزه صنایع بزرگ تولیدی و بهره برداری از آن ها وجود دارند، نبود منابع علمی دقیق در حوزه تئوریک و عدم استفاده از متخصصان در این حوزه می‌باشد. از این رو پیشنهاد می شود در حوزه مطالعات تطبیقی تحقیق های گسترده تری در حوزه نفت و گاز صورت گیرد. این پژوهش ها می‌تواند در دو حوزه عمده صورت گیرد. یک حوزه مربوط به نظام حقوقی کشورهای مادر و حوزه دیگر می‌تواند مربوط به اسناد تجاری بین‌المللی در این راستا باشد.

همچنین پیشنهاد دیگر این است که قانون جامعه در حوزه نفت و گاز تدوین و تصویب شود و این قانون مباحث شکلی و ماهوی را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار دهد. در این راستا می توان اقدام به تصویب قانون جامع شکلی دادرسی مدنی در حوزه نفت گاز زد و مباحث مربوط به داوری در حوزه نفت و گاز را به صورت تخصصی در این حوزه تعریف و تبیین نمود.

همچنین پیشنهاد می شود که نهادهای خصوصی مانند اتاق داوری و بازرگانی ایران با تعامل با بخش دولتی، چالش‌های عملی حل و فصل اختلافات و داوری در حوزه نفت و گاز را در قالب گزارش های سالیانه و چند ساله ارائه دهند تا در تعامل دو بخش یعنی دولتی و خصوصی و همچنین در تعامل بخش تئوریک و عملی مشکلات داوری در حوزه نفت و گاز با شفافیت و عقلانیت بیشتری حل و فصل گردد.

فهرست منابع

منابع فارسی

اصلانی، ح، ۱۳۸۹، حقوق ‌مالکیت صنعتی در فضای سایبر، تهران: نشر میزان، چاپ اول.

توسلی جهرمی، م، ۱۳۸۰ و ۱۳۸۱، نگاهی به شیوه های جایگزین حل اختلاف در مقررات جدید اتاق بازرگانی، مجله حقوقی، نشریه دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، شماره ۲۶ و ۲۷٫

جعفری لنگرودی، م، ۱۳۸۶، ترمینولوژی حقوق، تهران: نشر گنج دانش، چاپ شانزدهم.

حسینی، س،۱۳۷۸، نقش میانجیگری در فصل دعاوی و پاسخ دهی به نقض هنجارها، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره ۴۵٫

دهخدا، ع، ۱۳۷۲، لغت نامه، تهران: نشر دانشگاه تهران، چاپ هشتم.

رهبری، ا، ۱۳۸۸، حقوق اسرار تجاری، تهران: نشر سمت، چاپ اول.

زهر،ه،۱۳۸۳، کتاب کوچک عدالت ترمیمی،ترجمه حسین غلامی، تهران: نشر مجد،چاپ اول.

السان، م، ۱۳۹۱، حقوق تجارت الکترونیک، تهران: نشر سمت، چاپ اول.

شیروی، ع، ۱۳۹۲، داوری تجاری بین‌المللی، تهران: نشر سمت، چاپ اول.

صابری انصاری، ب، ۱۳۸۱، نظام حل و فصل اختلافات بین‌المللی در حوزه ‌مالکیت معنوی، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق بین الملل، دانشگاه تهران.

ضیایی بیگدلی، م، ۱۳۸۶، حقوق بین الملل عمومی، تهران: نشر گنج دانش، چاپ سی و یکم.

عمید، م، ۱۳۶۳، فرهنگ عمید، جلد سوم، تهران: نشر ققنوس، چاپ اول.

غلامی،ح،۱۳۸۴، عدالت ترمیمی، تهران: نشر سمت،چاپ اول.

فضایلی،م،۱۳۸۷، دادرسی عادلانه محاکمات کیفری بین‌المللی، تهران: نشر شهر دانش،چاپ اول.

گرشاسبی، ا، ۱۳۸۸، هنر و فن میانجی گری، تهران: نشر مهاجر، چاپ اول.