۲-۱۳-۲ ) آمادگی مهارت کارکنان و فرهنگ پذیرش : توسعه فناوری های نوین در سطح ملی نیازمند بستر سازی فرهنگی – اجتماعی می‌باشد. گسترش ماهواره و اینترنت، چالش های فرهنگی جدیدی را به دنبال داشته است. بدون انجام بستر سازی مناسب فرهنگی نمی توان به استفاده درست جامعه از فناوری های گوناگون بخصوص اینترنت امید داشت. از سوس دیگر عدم توجه به بستر سازی مناسب اجتماعی، شکاف دیجیتالی را میان افراد ، کسب و کارها و مناطق جغرافیای مختلف از نظر دسترسی آن ها به فناوری اطلاعاتی و ارتباطی بویژه اینترنت می دانند. (لوکس ، ظفر حیدری، ۱۳۸۳)

شامل آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات کارکنان و به روز بودن آموزش ها – آگاهی و مهارت، درجه نوآوری کارکنان – فرهنگ کارکنان در جهت به کارگیری و توسعه فاوا – وجود تیم مدیریت فناوری در سازمان و نیروهای متخصص جهت توسعه و بهبود آن – برنامه های عملیاتی اجرای آموزش های تخصصی می‌باشد . ( باقری دهنوی و همکاران، ۱۳۹۱) جدول ۸ به وضعیت عوامل فرهنگی و آموزشی در به کارگیری تجارت الکترونیکی در ایران اشاره می‌کند.

جدول (۲-۷ ) وضعیت عوامل فرهنگی و آموزشی در به کارگیری تجارت الکترونیکی در ایران
(پاریاب، معمارنژاد، ۱۳۹۰)

رتبه ۴

مرحله تکامل تجارت الکترونیکی

رتبه ۳

مرحله رشد تجارت الکترونیکی

رتبه ۲

مرحله آغازین

تجارت الکترونیکی

رتبه ۱

تجارت الکترونیکی

امکان پذیر نیست

عامل توانمندساز × آگاهی × اعتماد × توانایی مالی × قابلیت کاربرد × مهارت

۲-۱۴ ) اندازه گیری تجارت الکترونیکی در ایران

بررسی وضعیت موجود اندازه گیری تجارت الکترونیکی در ایران نشان می‌دهد که اقدام قابل توجهی در این زمینه صورت نگرفته است. تهیه داده های آماری تجارت الکترونیکی از توان یک سازمان خارج است و به علت ماهیت بین رشته ای لازم است تا آمارهای تجارت الکترونیکی با همکاری دستگاه های اجرایی مربوط و البته با محوریت مرکز آمار ایران جمع‌ آوری شود. ‌بنابرین‏ همانند بسیاری از کشور ها پیشنهاد می شود، کار گروهی متشکل از دستگاه های اجرایی ذیربط از جمله مرکز آمار ایران ، وزارت بازرگانی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای توسعه اندازه گیری تجارت الکترونیکی در ایران تشکیل شود. کمیته های تخصصی این کار گروهی را می توان در کمیته آمارهای بازرگانی نظام آماری کشور که ریاست آن بر عهده وزارت بازرگانی است، سازماندهی کرد. همچنین بخشی از داده های آماری مورد نیاز را می توان در چهارچوب نظام آماری ثبتی که پیاده سازی آن از سوی دولت و مرکز آمار ایران با جدیت دنبال می شود ، جمع‌ آوری کرد. دستگاه های اجرایی در چارچوب نظام آمارهای ثبتی داده های عملکرد خود را در ارائه خدمات ثبت ، جمع‌ آوری و در اختیار مرکز آمار ایران قرار می‌دهند تا نسبت به انتشار رسمی آن ها در چارچوب نظام آمارهای ثبتی اقدام شود. در این چارچوب داده های ثبتی بانکداری،مجوزهای الکترونیکی، صادرات و وادرات به صورت تجارت الکترونیک، بیمه الکترونیکی ،گمرک الکترونیکی و همانند آن قابل دستیابی است. ( سلمانی، نصرالله زاده، ۱۳۸۴)

رویکرد سازمان همکاری و توسعه اقتصادی یک مدل مناسب برای اندازه گیری تجارت الکترونیکی است که مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. همچنین معیارهای سازمان آماری اتحادیه اروپا از جامعیت مناسب برخوردار است. ‌بنابرین‏ پیشنهاد می شود از رویکرد و معیارهای یاد شده در توسعه نظام جمع‌ آوری داده های تجارت الکترونیک کشور استفاده شود بر اساس تجربیات کشورهای برگزیده و اقدامات سازمان های بین‌المللی بهتر است، در ابتدا مطالعه پیشگام یا اولیه تهیه آمارهای تجارت الکترونیکی برای ارزیابی اولیه و امکان سنجی طراحی نظام آماری مناسب در دستور کار قرار گیرد. البته هزینه مطالعه پیشگام زیاد است و لازم است دولت اعتبار مورد نیاز را برای سال مورد بررسی در قانون بودجه پیش‌بینی کند. ( سلمانی، نصرالله زاده، ۱۳۸۴)

پس از اجرای مطالعه پیشگام شایسته است ، همسو با تجربیات سایر کشورها بررسی سالانه به مورد اجرا گذاشته است. بهتر است ، جمع‌ آوری داده ها در سه گروه برای بنگاه های اقتصادی، دولت و خانوار ها انجام شود. البته تجربه کشور های برگزیده بر دو مورد اول تأکید دارد ولی با توجه به شرایط اقتصاد ایران و تسلط دولت در اقتصاد ایران تهیه داده های آماری تجارت الکترونیکی در بخش دولتی نیز مفید است. در این راستا طراحی پرسشنامه جدید به دلیل نو بودن و پیچیدگی موضوع صلاح نیست و اجرای آن بسیار پر هزینه است . پس از طراحی معیارهای مناسب به تدریج برخی سئوال ها وارد بررسی های موجود آماری شود. برای مثال
می توان این معیار ها را در بررسی های مختلف مربوط به بنگاه های اقتصادی و بررسی در آمد و هزینه خانوار مرکز آمار ایران گنجاند. به همین ترتیب لازم نیست در ابتدای همه بخش ها مورد بررسی قرار گیرد. بهتر است بخش های پیشرو کشور در توسعه کاربردی الکترونیکی در اولویت قرار گیرند. ( سلمانی، نصرالله زاده، ۱۳۸۴)

در تهیه آمارهای مورد نیاز باید از تعاریف مورد قبول بین‌المللی استفاده شود تا ضمن تحلیل درست داده ها، امکان مقایسه بین‌المللی آمارهای تجارت الکترونیکی نیز مهیا شود. در ابتدا بهتر است از تعریف محدوده تجارت الکترونیکی یعنی تجارت مبتنی بر اینترنت استفاده شودو برای جمع‌ آوری داده ها بر اساس تعریف گسترده یعنی تجارت از طریق ^[۴۰] EDI و سایر شبکه های اختصاصی برنامه ریزی شود به همین ترتیب در طراحی اندازه گیری تجارت الکترونیکی و بر اساس رویکرد سازمان همکاری و توسعه اقتصادی بهتر است در ابتدا بر اندازه گیری معیار های آمادگی توجه شود و سپس اجرای مراحل دوم و سوم یعنی اندازه گیری معیار های شدت کاربرد و تأثیر بستر سازی شود.

۲-۱۵ ) پیـشـینه تـحقـیق

تحقیقات انجام شده در داخل کشور

۱-علی دستجردی و فرشاد برزگر ، تحقیقی با عنوان ” ارتقا سازمان به وسیله مدل های آمادگی الکترونیکی ” در سال ۱۳۹۰ انجام دادند. در این تحقیق به بررسی مدل های مختلف سازمان ها پرداخته شد و در نهایت عوامل مؤثر در انتخاب مدلی مناسب جهت ارتقاء سازمان معرفی شده است.