بی شک با تبیین شروط عمومی قراردادها و شفاف سازی آن ها، سرمایه گذاران و شرکت های خارجی، سریع تر می‌توانند در زمینه همکاری با پروژه های نفتی مهم، تصمیم گیری کنند و انجام مراحل مذاکرات قراردادی که در عمل بسیار طولانی می شوندرا به کمترین زمان ممکن کاهش داده و در مجموع، بستر حقوقی مناسب تری رادر این حوزه مهم اقتصادی فراهم آورند.امروزه صنعت نفت جهان در بخش بالادستی با چالش های متعددی از جمله نیاز به افزایش تولید نفت،دسترسی به ذخایر جدید نفتی، مدیریت سیرنزولی ذخایر میادین قدیمی،حفظ وارتقای دانش فنی با توجه به موج بازنشستگی نیروی انسانی با تجربه در مناطق عملیاتی،رو به روست. در این میان امکان بهره برداری حداکثری از امکانات موجود، تشویق،جلب وحمایت از سرمایه گذاری خارجی در فعالیت های بالادستی نفت وگاز به ویژه در میادین مشترک ‌و پروژه های اکتشافی،از اهداف ویژه دولت در حوزه نفت وگاز به شمار می رود.لذا جهت حفظ ‌و صیانت هر چه بیشتر از مخازن نفت وگاز کشور و افزایش ضریب باز یافت،انتقال و به کارگیری فن آوری های جدید در مدیریت و بهره برداری بهینه از میادین نفت وگاز،انعقاد قراردادهایی که طی آن تعادل مناسبی میان منافع مذکور برقرار سازد،حائزاهمیت است.در قراردادهای بین‌المللی نفتی،نوسانات زیادی در ماهیت شروط عمومی قراردادها مشاهده می شود و شرکت های برگزار کننده مناقصات،چهار چوب مستقل ‌و متفاوتی برای برخی از این شروط در نظرمیگیرند.از این رو ضروری است با بررسی علمی هر یک ازاین قراردادها در کنار درک جامع وصحیح از سیاست های کلان اقتصادی ‌کشور به ویژه در صنعت نفت و همچنین مقتضیات و ضرورت های اقتصاد جهانی، حرکت نمود. ‌بنابرین‏،قرارداد مطلوب،قراردادی است که به آسانی اجرا شود واین امر هنگامی حاصل می شود که قرارداد به شیوه ای متوازن ‌و متعادل،حقوق ومنافع طرفین را تامین ‌و ریسک های آن ها را توزیع کرده باشد.عوامل مؤثر در انتخاب نوع قرارداد مناسب برای طرحهای توسعه اقتصادی به ویژه در صنایع بالا دستی نفت را می توان به دو دسته عوامل داخلی وبین المللی تقسیم کرد:

الف)عوامل داخلی: از نظر عوامل داخلی باید به دو نکته اشاره کرد:

۱-محدودیت ها والزامات قانونی؛

۲-الزامات ناشی از بر نامه کلان اقتصادی وبود جه ای کشور میزبان در حوزه سرمایه گذاری خارجی؛

ب)عوامل بین‌المللی:که شامل قوانین و اصول حقوقی بین‌المللی حاکم بر قراردادها و همچنین مهم ترین تحولات نیمه اول قرن بیستم می‌باشد که،عبارت است از:

۱-پیروزی انقلاب سوسیالیستی سال۱۹۱۷ در روسیه تزاری؛

۲-ملی شدن صنعت نفت در آمریکای لاتین و کشورهای خاور میانه؛

۳-شناسایی حق دولت‌ها در ملی کردن منابع طبیعی در قطعنامه های سازمان ملل در دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰؛

فصل سوم

موضوعات تاثیرگذار بر خدمات شرکت ملی نفت ایران

۳-۱-خدمات عمومی وخدمات نفتی ملی و بین‌المللی

۳-۱-۱- خدمات عمومی

نظریه خدمات عمومی در اثر لزوم تامین خدمات عمومی در زندگی اجتماعی به وجود آمده و به مرور زمان تحولات بسیاری را پذیرفته است. نقطه مشترک این تعریف از حقوق عمومی تامین نیازهای عمومی جامعه است ‌بنابرین‏ می توان گفت خدمات عمومی فعالیت‌های هستند که نهادهای عمومی یا خصوصی زیر نظر اشخاص عمومی برای برآورده کردن نیازهای همگانی انجام می‌دهند.

مهمترین ویژگی سازمانی در مفهوم خدمات عمومی دخالت دولت و انجام خدمات به وسیله و یا با نظارت او می‌باشد نقش دولت ها در این رابطه غیرقابل انکار است زیرا دولت با بهره مندی از اختیارات قانونی خود سعی در تثبیت و سازماندهی روابط اجتماعی دارند این خدمات می‌تواند گستره قابل توجهی از خدمات عمومی از جمله کشف و توسعه معادن و مخازن نفت و گاز باشد.

در حقوق ایران، نظریه خدمات عمومی یکی از اصلی ترین مبانی وجود دستگاه های اداری دولت محسوب می- شود و فلسفه وجودی دولت ارائه خدمات عمومی است.

اصول حاکم بر خدمات عمومی به اعتقاد برخی، پایه و اساس حقوق اداری محسوب می شود. هدف خدمات عمومی تامین نیازهای همگانی و حفظ منافع عمومی است لذا خدمات عمومی بر اصولی استوار است که اصول پایه و اساس حقوق اداری را تشکیل می‌دهند.

۳-۱-۲- شرکت ملی نفت ایران و خدمات مرتبط

شرکت ملی نفت ایران از سال ۱۳۳۰ تا کنون عهده دار سامان بخشیدن و سیاست گذاری فعالیت های صنعت نفت اعم از اکتشاف، حفاری، تولید، پژوهش و توسعه ، پالایش و توزیع نفت، گاز و فرآورده های نفتی و صادرات آن بوده است.

این شرکت با در اختیار داشتن ذخیره های عظیم هیدروکربوری، یکی از بزرگترین شرکت های نفتی جهان بشمار می‌آید. با پیشرفت دانش و فناوری صنعت نفت و پیچیده تر شدن مناسبت های اقتصادی و سیاسی جایگاه شرکت ملی نفت ایران نیز ارتقاء یافته است از این رو سیاست‌های ملی، منطقه ای و همکاری با کشورهای مهم صنعتی در زمینه تامین انرژی و ایجاد ثبات در بازارهای جهانی نفت در دستور کار این شرکت قرار دارد.

شرکت ملی نفت ایران ‌بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی با تفویض اختیار به بخش های گوناگون، همچنین نظارت عالی برفعالیت صنعت نفت، اقدام مؤثر در زمینه تأسيس بنگاه های اقتصادی به انجام رسانده است.

همچنین با تامین منابع مالی و اقلام مورد نیاز توسعه و رشد در راستای به روز رسانی دانش و فناوری در زمینه اکتشاف، حفاری و بهره برداری با اعتماد به متخصصان و کارکنان ایرانی، گام های بلندی در توسعه صنایع بالادستی برداشته است.

شرکت ملی نفت ایران دارای شرکت‌های خدمات فنی زیادی شامل، شرکت ملی حفاری ایران، شرکت مهندسی و توسعه نفت، مدیریت پشتیبانی ساخت و تهیه کالای نفت، شرکت پایانه های نفتی ایران و سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در بخش خدمات می‌باشد.

خدمات نفت شامل محدوده وسیعی است که از خدمات مرتبط با اکتشاف و استخراج نفت تا خدمات توزیع محصولات نهایی را شامل می شود.فعالیت‌های مرتبط با اکتشاف، حفاری، پالایش، حمل و نقل و مدیریت را می توان هسته اصلی خدمات مربوط به نفت برشمرد. سایر خدمات را می توان خدمات مشاوره ای، طراحی و مهندسی، انبارداری، فروش و غیره دانست که در مجموع نقش قابل توجهی در تجارت جهانی نفت ایفا می‌کند.

این فعالیت‌های خدماتی به شدت تحت تاثیر ساختار بازار نفت است در این ساختار تمامی فعالیت های مرتبط با نفت در کنترل دولت است و این امر موجب شده که رقابت در این فعالیت‌ها به حداقل سطح خود برسد.

۳-۱-۳- شرکت‌های خدمات نفتی بین الملل

این شرکت‌های خدماتی مانند اکتشاف میادین نفتی و حفاری چاه های نفت را، به ‌عنوان یک شرکت پیمانکاری به کمپانی های نفتی ارائه می‌کنند و معمولاً در پروسه تولید نفت خام، به طور مستقیم وارد نمی شوند که مهمترین آن ها شلومبرگر، خدمات نفتی آمک فاسترویل، موننکو، بیکرهیوز، کامرون، اینترنشنال، خدمات نفتی چین، سینتک، انسکو، جی ای انرجی، هالیبرتون می‌باشند. که این شرکت‌ها خدمات فنی و مهندسی ارائه می نمایند و در اکتشاف و حفاری و بهره برداری و پالایش فعالیت می نمایند.