ب- سنت

مقصود از سنت قول یا فعل یا تقریر معصوم (ع) در امور دینی است و نقل حکایت و سنت را روایت یا حدیث و خبر گویند.^[۸۹] یک دسته روایات در خصوص مطلق اکراه و اجبار و دسته ای دیگر ‌در مورد اکراه و امر به قتل وارد شده اند، ابتدا به ذکر روایات دسته اول می پردازیم:

۱- روایات راجع به اکراه یا اجبار به طور مطلق: روایت نبوی مشهور به حدیث رفع ‌به این عبارت «رُفَعَ عن اُمَتی تسعه اشیاء: الخطاء و النسیان و ما استکرهوا علیه و مالا یعلمون و ما یطیقون و مَا اضطرواَ علیه و الحسد و الطیره و الوسوسه فی الخلق مالم ینطقوا بشَفهٍ» یعنی از پیروان محمد(ص) (آثار یا مواخذه) نه چیز برداشته شده است: «اشتباه، فراموشی، جهل، عجز، اضطرار، رشک و حسد، فال بدزدن و وسوسه در آفرینش تا هنگامی که به زبان نیاورده باشند.» مرحوم علامه مجلسی حدیث رفع را به طریق مختلف آورده و به نقل از کتاب العقاید می‌گوید: در مکلف بودن افراد اعتقاد ما این است که خداوند تعالی بندگانش را به امری تکلیف نمی کند مگر آن چه طاقت دارند. یعنی تکلیف تا حد توانایی در تفسیر قسمت اول آیه ۲۸۶ سوره بقره می‌گوید: منظور از «… الوسعها» توانایی و قدرتی کمتر از بلایا و عقوبتی است که تحمل آن شاق است.

به عقیده مرحوم مجلسی منظور از «ما اکرهوا علیه» در حدیث رفع این است که شاید علت شمول حدیث رفع بر اکراه ‌به این خاطر است که اکراه باعث تحمیل زحمتی بزرگ به سبب مورد اکراه بر مکرهین می‌گردد، در حالی که خداوند امر را بر این امت یا گسترش دایره تقیه، توسعه داده است. در روایتی دیگر پیامبر اسلام(ص) می فرماید: «ما جعل الله علیکم فی الدین حرج یعنی خداوند تنگنا و سختی را در دین بر شما قرار نداده است». مقصود از حرج ضیق و تنگنا است.^[۹۰]

روایت سوم نیز از پیامبر (ص) است که فرمودند: «لاغلط علی مسلم فی شیء» یعنی در چیزی بر مسلمانان سخت گیری مکن.

روایت چهارم از ابوعبدالله(ع): «الناس مامورون و ینهیَون و من کان له عذر عذره الله» یعنی مردم امر شدگان و نهی شدگان هستند و هر کس عذری داشته باشد خداوند او را معذور می‌دارد.^[۹۱]

روایت پنجم از حضرت رضا(ع) است: «مَن زنا بذات محرم ضرب ضربه بالسیف محصناً کان ام غیره فان کانت نابعته ضربت ضربه بالسیف و ان استکرهها فلا شیء علیها» یعنی هر کس با محرم ذاتی خود زنا کند یک ضربه شمشیر به او زده می شود چه محصن باشد و چه نباشد و اگر زن مورد اکراه نیز در امر تبعیت کند همین مجازات را دارد و اگر بر این امر اکراه شده باشد (مجازاتی) بر او نیست.

روایت ششم را مرحوم مجلسی از معصوم (ع) نقل می‌کند: «لیس لاحدا اکراهه علی خلاف مراده» یعنی نمی توان کسی را بر خلاف مرادش (خواستش) به امری وادار نمود.^[۹۲]

روایت هفتم نیز از حضرت رضا(ع) است که فرمود: «ان الله تبارک و تعالی اسقط عن المومن مالا یعلم و ما لم یتعمد و النسیان و السهو و الغلط و ما استکرهوا علیه و ما اتقی فیه و مالا یطیق، یعنی همانا خداوند تبارک و تعالی از مؤمن آن چه را که نمی داند و آن چه را که عمد نداشته باشد و فراموشی و سهو و اشتباه و آن چه بر آن اکراه شده و آن چه را در آن تقیه نموده است را ساقط نموده است.»^[۹۳]

روایت هشتم از ابوعبدالله(ع): «کل شی امُر الناس به فهم یسعون له و کل شی لایسعون له موضوع عنهم… و سپس فرمودند لیس علی الضعفاء حرج». حضرت فرمودند: هر چیزی که مردم بر آن امر شده باشند سپس توانایی بر آن دارند و هر چیزی که توانایی بر آن ندارند از آنان برداشته شده است و سپس فرمودند: بر افراد ناتوان سختی و تنگنا نیست.^[۹۴]

روایت نهم: حضرت رضا(ع) در قبول ولایت عهدی خود می‌گوید: «خداوند از کراهت من نسبت به آن امر آگاهی داشت و من بین قبول ولایت عهدی و قتل مخیّر شده بودم و قبول ولایت عهدی را بر قتل ترجیح دادم همانند قبول تولیت خزائن مصر توسط حضرت یوسف و ‌به این ترتیب من ضرورت (سختی و فشار وارده ما را) با قبول ولایت عهدی از روی اکراه و اجبار از خود دفع نمودم.»^[۹۵]

روایت دهم: «از حضرت عیسی بن مریم(ع) پرسیدند: کیف اصبحت یا روح الله، قال: اصبحت و ربی تبارک و تعالی من فوقی النار امامی و الموت فی طلبی لااُملکُ ما ارجو و لااطیقُ دفع یا اکراه فأیَ فقیر افقر منی؟ یعنی: از حضرت عیسی بن مریم(ع) سوال می شود یا روح الله چگونه صبح کردی؟ فرموده: صبح نمودم در حالی که پروردگارم تبارک و تعالی فوق من و ناظرم بود آتش در مقابلم و مرگ به دنبالم، مالک چیزی که امیدوار به آن باشم نیستم و توانایی دفع آن چه را که مورد اجبار و اکراه قرار گرفته ام ندارم پس کدام نیازمندی از من فقیرترست؟…»^[۹۶]

روایت یازدهم، مرحوم مجلسی در کتاب اعمال السنین و الشهور و الایام می آورد: «اللهم انی اصبحت لک عبداً لااستطیع دفع ما اکراه. یعنی خدایا از روی بندگی شب را به صبح رساندم، توانایی دفع آن چه مورد اکراه و اجبار قرار گرفته ام را ندارم» و بالاخره در حکمت های نهج البلاغه (قصار الحکم) آمده است: «قال علیه السلام: ان للقلوب شهوهُ و اقبالاً و ادباراً، فأتوها مِن قَبل شَهوتَها و اقبالها، فَان القلب اذا اُکرِهَ عَمیِ. یعنی: حضرت امیر(ع) فرمودند: برای دلهای آدمیان علاقه و اقبال و گاهی تنفر و ادبار است هنگامی که می خواهید کاری انجام دهید از طریق علاقه اشخاص وارد شوید زیرا هنگامی که کسی را مجبور به کاری کنید، نابینا می شود.»^[۹۷] همان‌ طور که گفته شد این دسته از روایات مطلق اکراه را موجب زوال مواخذه و عقوبت می‌داند.

ج- اجماع

با وجود نصوص شرعی در اکراه و عدم ترتب آثار حقوقی و جزایی و حتی اخلاقی بر تصرفات و اقدامات مکره دیگر جایی برای استناد به اجماع باقی نمی ماند مورد و موضوع اجماع جایی است که در خصوص آن نهی شرعی وارد نشده باشد یا اگر هم وارد شده باشد، مبهم یا مجمل و یا عام بوده، شمول آن بر مورد خاص، متقین و مفروغ عنه نباشد. به عبارت ساده تر چنانچه حکم قضیه ای خاص، مستند به کتاب و سنت باشد دیگر انعقاد اجماع در خصوص آن لزومی ندارد، در صورت انعقاد، این اجماع، اجماع مستند و مدرکی است و چنانچه می‌دانیم اجماع مستند دلیل مستقلی به شمار نمی رود.^[۹۸]

د- عقل

منابع غذایی اسیدهای چرب:مرغ،ماهی،تخم کدو،گردو،روغن سویا،آفتابگردان،فندق،کنجد،نان،پسته، آب میوه ها،تخم مرغ،روغن زیتون،روغن ذرت و روغن جوانه ی گندم. (تبیان)

مبحث سوم:پروتئین ها^[۵]

کلمه پروتئین از واژه پروتئوس به معنی مقام اول یا اولویت گرفته شده است.پروتئین عامل اصلی و اولیه زندگی است و بدون آن حیات ممکن نیست.اهمیت پروتئین از اسم آن مشخص است،پروتئین به معنای اساسی، ضروری و اولیه می‌باشد. (تبیان)

پروتئین هاترکیبات آلی بزرگ وپیچیده ای هستند که ازاسیدآمینه های بسیاری،که واحد های ساختمانی پروتئین هستند به وجود آمده اند.‌بنابرین‏ این اسید آمینه،واحدهای اصلی در ساختمان پروتئین به شمار می‌روند. (گنزی،۱۳۶۸،۷۲)

کار اصلی و اولیه پروتئین هادر بدن ساختن بافت می‌باشد.پروتئین های غذایی،اسید های آمینه ضروری برای ایجاد و ترمیم بافت های بدن را تامین می‌کنند.پروتئین گاهی اوقات به عنوان منبع انرژی مورد نیاز نیز،به کار می رود.هنگامی که دریافت انرژی ازکربوهیدرات ها و چربی ها ناکافی باشد بدن از پروتئین های غذایی یا بافتی برای تامین انرژی مورد نیاز خود استفاده می‌کند. (ویلیامز،۱۳۸۳،۷-۶)

اسیدآمینه ها به دودسته ضروری(از راه غذاواردبدن شوند)و غیرضروری(دربدن ساخته می‌شوند)تقسیم می‌شوند.آنچه منظور ماست اسیدآمینه های ضروری است که ازطریق غذاخوردن ‌وارد بدن می‌شوند.اسیدآمینه های ضروری عبارتنداز:لوسین،والین،متیونین،آرژنین،لیزین،تریپتوفان وفنیل آلانین.اسیدآمینه ای که مقصودبحث ماست تریپتوفان است.تریپتوفان آمینواسید ضروری بدن است که بدن قادربه ساختن آن نیست وبه طور طبیعی ازراه غذاها تامین می شود.این آمینواسید پیش سازسروتونین،عامل ضروری برای عملکرد دستگاه عصبی و مغزی است یعنی سروتونین دربدن ازتبدیل اسیدآمینه تریپتوفان درمغزتولیدمی شود. (حیدری و همکاران،۱۳۸۷،۴۰)

وضع روحی هرکس مثل یک ارکسترسمفونی وسروتونین درحکم چوب رهبرارکستر است.سروتونین هورمون زندگی،شاه کلید بیماری های خلقی و شادی بخش طبیعی بدن است. (کارپر،۱۳۸۹،۱۲)

سروتونین مادّه شیمیایی مهمی درمغزاست که به عنوان انتقال دهنده عصبی عمل می‌کند.انتقال‌دهنده عصبی،مولکولی در مغز است که،به سلّول‌های عصبی کمک می‌کند تا با یکدیگر ارتباط شیمیایی برقرارکرده و اطلاعات خود را با هم مبادله کنند.

این انتقال دهنده عصبی هرچند هورمون نیست اما به نام هورمون خلق‌وخو یا هورمون نشاط شناخته می‌شودوظاهراًکاهش سطح سروتونین مغز ازعلل اصلی افسردگی است.به طور کلی هورمون سروتونین موجب ایجاد تحرک و انرژی در بدن می گرددو احساس خوب بودن در فرد را تقویت می‌کند.این ماده بر روی بسیاری از فعالیت‌های بدن ازجمله حالات روحی مؤثر است.از اثرات عمده سروتونین در بدن،تعدیل حالت و رفتار است.سروتونین،نوعی آرام بخش و شادی بخش طبیعی بوده و در فرداحساس سرخوشی ایجاد می‌کند.در آزمایشی که توسط دکتر آلنینا انجام شد،موش هایی که دچار کمبود سروتونین شده بودند رفتارهای تهاجمی را ازخود نشان می‌دادند.به طور مثال موش هایی که،کمبود سروتونین داشتند علاوه بر رفتار بسیار خشن وتهاجمی،بچه های خودو دیگر موش ها را نیز می خوردند. (http://letsrollforums.com)

ثابت شده افرادی که به طورغیرعادی سروتونین کمی درمغز وخون خوددارند،افسرده هستند،خطرخود کشی درآن هازیاد است و دمدمی می‌باشند یعنی خلق و خوی متغیر داشته و بیشتر در معرض ارتکاب به قتل های ناخواسته و جنجال آفرینی قرار می گیرند،ولی اگر بدن شما سروتونین بیشتری داشته باشد کمتر بایددر انتظارافسردگی،دمدمی مزاجی،پرخاشگری ورفتارهای خودکشی گرانه باشید. (کارپر،۱۳۸۹،۷۲)

رابطه بین سلول های عصبی بستگی به انتقال دهندگان عصبی دارد.زمانی که سیستم های انتقال دهنده عصبی به خوبی کار نکنند چه اتفاقی خواهد افتاد؟سطوح کم سروتونین باعث خودکشی، افسردگی،خشونت و رفتارهای تهاجمی خواهد شد. (http://www.theguardian.com)

همچنین محققان دانشگاه کمبریج،بر اساس یافته های پژوهشی خود اعلام کردند،بالا و پایین رفتن میزان سروتونین،بر روی قسمتی از مغز افراد که میزان عصبانیت را کنترل می‌کند،تاثیر می‌گذارد.اسکن‌های مغزی موید آن است که گرسنگی و استرس،باعث ایجاد نوسان در میزان هورمون سروتونین مغز شده وهنگا می که افراد گرسنه می‌شوند،احتمال بروز عصبانیت و خشونت در آن ها افزایش می‌یابد.یافته های به دست آمده نشان دادکه میزان کم سروتونین باعث برقراری ارتباطات ضعیف‌تر از معمول در قسمت‌های مرکزی مغز می‌شود.محققان نتیجه گرفتند وقتی چنین اتفاقی رخ می‌دهد،برای مغزمشکل تر است که واکنش‌های عاطفی نسبت به خشم را کنترل کند.این پژوهشگران دریافتند،ارتباطات ضعیف‌تری بین قسمت‌های مرکزی مغز افراد مستعد خشونت، درزمانی که سطح سروتونین بدن آن‌ ها کم شود،برقرار می‌شود.

از طرفی محققان کانادایی و اتریشی دریافته اند، ماده شیمیایی که باعث کاهش هورمون سروتونین در بدن می‌گردد،در ماه های تاریک سال فعال تر می شود وهمین مسئله نشان دهنده این مطلب است که چرا بعضی افراد در زمستان کمتر سرحال و خوشحال بوده و از انرژی کمتری برخوردارند و یا در روزهایی که خورشید می درخشد، شاداب ترند.(www.rcnrc.com)

غذا چگونه می‌تواند خلقیات شما را بهتر کند؟به طور معمول به نظر می‌رسد که غذاها از طریق تاثیر بر روی سروتونین خون باعث بهتر شدن خلقیات شما می‌شوند.غذاهایی که باعث کاهش ترشح سروتونین از دستگاه عصبی می‌شوند می‌توانند شما را بد اخلاق،افسرده ‌و مضطرب سازند.برعکس غذاهایی که باعث ترشح سروتونین در حد نرمال می‌شوند حال شما را بهتر کرده و درست همان کاری را می‌کنند که دارو ها انجام می‌دهند.داروهای فعال کننده سروتونین برای درمان افسردگی به کار می‌روند.اگر چه همه معتقد نیستند که دقیقا این اتفاق بیفتد،ولیکن اغلب قبول دارند که کربوهیدرات ها روی خلق و خوی اثر می‌گذارد و افسردگی را از بین می‌برد.اخیراً ‌به این نتیجه رسیده اند که مواد غذایی دیگر از قبیل اسید فولیک نیز می‌تواند بر روی خلقیات اثر بگذارد ‌به این ترتیب که مقدار سروتونین را متعادل نگه می‌دارد. (کارپر،۱۳۷۹،۶۲۴)

در سنجش سلامت سازمانی نیز این ده ویژگی معیارهای اندازه‌گیری این پدیده قرار می‌‌گیرند که سه بعد اول آن (تمرکز بر هدف، کفایت ارتباط و توزیع بهینه قدرت) با و ظیفه سازمان ارتباط داشته، دومین گروه ابعاد سلامت سازمانی( کاربرد منافع، اتحاد و همبستگی ، روحیه) با وضع درونی نظام سازمانی و نیازهای حفظ و نگهداری اعضای آن ارتباط دارند و گروه آخر (نوآور بودن، خودمختاری، سازگاری بامحیط ، کفایت حل مشکل) با رشد و تغییر ارتباط دارند(علاقه بند،۱۳۹۱،ص ۱۸-۲۰).

عباس زاده (۱۳۶۹) ویژگی‌های سازمانی که جو سالمی دارد را به شرح زیر بیان می‌کند:

• • در مبادله اطلاعات قابل اعتماد است؛

  

• • • دارای قابلیت انعطاف و خلاقیت برای ایجاد تغییرات لازم برحسب اطلاعات به دست آمده است؛

  

• • نسبت به اهداف سازمان دارای یگانگی و تعهد است؛

• حمایت داخلی و آزادی از ترس و تهدید را فراهم می آورد، زیرا تهدید به ارتباط خوب و سالم آسیب می رساند، قابلیت انعطاف را کاهش داده و به جای علاقه به کل نظام، حفاظت از خود را تحریک می‌کند.

تعریف سلامتی از دیدگاه اداری :

نکات زیر نشان دهنده سلامت اداری در یک سازمان به شمار می‌آید:

• • احساس مسئولیت کارکنان سازمان در قبال وظایف محوله

• • وابستگی عاطفی و علاقه به سازمان و ارائه خدمت به ارباب رجوع

• • توجه مدیریت به شایسه سالاری، انتخاب و انتصاب افرادشایسته و متعهد

• • مدافع سازمان و احساس غرور به کار توسط کارکنان سازمان

• • جلوگیری از حیف و میل سرمایه و اموال

• • استفاده بهینه از زمان برای ارائه خدمت صادقانه و سعی در افزایش بهره وری

• • داشتن انگیزه مثبت در ارائه خدمت مؤثر و سازنده

• و شفافیت و ‌پاسخ‌گویی‌ توسط مدیریت و در اجرای وظایف توسط کارکنان(امیرشاهی،۱۳۸۷،ص ۱۶).

۲-۳-۲- مشخصه‌ های فضاهای کاری سالم

۱- وضوح نقش و قابلیت دسترسی آن

یکی از این مفاهیم تعارض نقش است، این تعارض هنگامی روی می‌دهد که نقشهای کاری متناوباً در یک رقابت ناشایست باشند. همچنین این تعارض یا فشار ممکن است زمانی روی دهد که کارکنان در شرایط رنج و ناراحتی کار می‌کنند مثلاً شخصی که کارش با باورها و عقاید شخصی اش در تضاد است.

ابهام در نقش زمانی روی می‌دهد که کارکنان با اطلاعات و دستورالعمل­های کاری ناکافی و اشتباه مواجه باشند. شواهد حاکی از آن است که ابهام و تعارض در نقش علاوه بر ایجاد استرس در کار با عواملی مثل نارضایتی شغلی، تنش و کشمکش زیاد، افزایش فشار خون، مرگ و میر، اضطراب، چاقی مفرط و افسردگی در ارتباطند. وجود اهداف متعارض در کار نیز مانع از سلامت روان و توسعه انسانی است. تعارض در هدف مانع از موفقیت کارکنان در کار گشته و به طور مثبت و قطعی با سلامت روحی و روانی کارکنان در ارتباط است(پول نای^[۳۵]،۲۰۰۴).

۲- الزامات کاری معقول

یکی دیگر از مسائل کاری که مانعی در راستای موفقیت ، سلامتی و رفاه کارکنان بشمار می رود، وجود نقش یا وظیفه فراتر از توان فردی است. تحقیقات انجام شده در دهه ۱۹۵۰ استدلال نمودند که استفاده فراتر از توان می‌تواند منجر به تغییرات بیوشیمی و مشخصاً افزایش میزان کلسترول خون گردد.

۳-کنترل شغل و حدود اختیارات در تصمیم گیری

کنترل شغلی کارکنان و حدود اختیارات در تصمیم گیری می‌تواند منجر به کاهش و تعدیل تنش‌های شغلی گردد.

امروزه حدود اختیارات در تصمیم گیری یا به عبارتی میزان اختیار شخص در سازمان دهی کارش، میزان قابلیت ریسک در کار و میزان به کارگیری دامنه ای از مهارت‌های افراد در شغل به ‌عنوان نقش تعیین کننده در کاهش استرس و تنش شغلی به شمار می رود.

در محیط های کاری که حدود اختیارات کارکنان در سطح بالایی قرار دارد کمتر محمتل است که سلامت روانی کارکنان به مخاطره افتد.(این پدیده در واقع به ‌عنوان “مشاغل فعال” مطرح شده که منجر به ایجاد سلامتی، یادگیری و رشد و توسعه شخص می‌گردد.) اما در محیط‌های کاری که حدود اختیارات کارکنان در سطح پایینی قرار دارد احتمال بیماری و به مخاطره افتادن سلامت کارکنان بالا است. در این زمینه اقداماتی نظیر طراحی مجدد شغل و مدیریت مشارکتی می‌تواند منجر به کاهش اثرات نامطلوب بر سلامتی گردد(پول نای،۲۰۰۴).

۴- حمایت اجتماعی محیط کار

در مجموع حمایت و ارتباطات اجتماعی خوب از عوامل مهم در تعیین سلامتی افراد هستند. به همین منوال فضاهای کاری که دارای روابط اجتماعی خوبی هستند در به وجود آوردن سلامتی نقشی تاثیرگذار دارند. برای مثال یافته ها حاکی از آن است عواملی که بر روی سلامتی محیط‌های کاری اثر منفی می‌گذارند از طریق تعامل اجتماعی بین کارکنان و سرپرستان کاهش می‌یابند.

۵- پاداش­های عادلانه و رفتارمنصفانه

شواهد زیادی در دست است که سلامت کارکنان تحت تاثیر ادراک آن ها از میزان وجود انصاف در محیط کار است. برای مثال شواهد حاکی از این است که بین سلامت روان و انتظارات قطعی فرد از داد و ستد بین او و سازمان رابطه معناداری وجود دارد. به طور مشخص عامل عدالت نیز به ‌عنوان یک عامل پیش ­بینی کننده سلامتی کارکنان در مفهوم کیفیت زندگی کاری در نظر گرفته شده است.

۶- دستمزد کافی

همان‌ طور که پاداش منصفانه و پرداخت دستمزد در کار مهم است، کفایت پرداخت آن نیز عامل مهمی ‌در رضایت شغلی است. تحقیقات نشان داده که افراد فقیر بین ۴ تا ۱۰ سال زودتر از افراد ثروتمند در جوامع صنعتی می میرند. زندگی کردن در شرایط فقر منجر به بسیاری از بیماری‌ها می­گردد, بیماریهایی مانند؛ بیماری‌های قلبی، ناتوانی، اعتیاد، انزوای اجتماعی و مرگ زود هنگام. چون در جوامع ثروتمنداحتیاجات اساسی مردم برطرف می شود، استرسهای عاطفی هم به شدت پایین است. (پول نای،۲۰۰۴).

۷- ساعات کاری رضایت بخش:

در خلال یک دهه گذشته بخوبی به موضوع ساعات کاری طولانی بخصوص در ‌گروه‌های حرفه­ای­ها و مدیران پرداخته شده است. ساعات کاری طولانی منجر به اثرات نامطلوبی بر موضوع سلامتی از زاویه جسمانی و روانی شده به نحوی که این قضیه ارتباطات خانوادگی را با مشکل مواجهه می‌سازد. کارکردن بیش از ۵۰ ساعت در هفته می‌تواند بر روی توانایی انعطاف در قبال مشکلات (که این توانایی با افزایش فشار خون و سکته قلبی در ارتباط است) اثر بگذارد. ساعات کاری غیر استاندارد اعم از ‌شیفت‌های کاری چرخشی، فشردگی حجم کار در طول هفته و ساعات نامنظم کاری می‌تواند منجر به مخاطره افتادن سلامت کارکنان گردد. هرچند که عموماً شواهد متناقضی از اثرات ساعات کاری غیراستاندارد یا منعطف بر روی سلامت کارکنان در دست است. بنظر می­رسد نکته مهم این باشد که “کارکنانی که قادر به انتخاب ساعات و برنامه کاری خویش باشند از رضایت شغلی بیشتری برخوردار خواهند بود”.

جنکینز ۱۹۷۹گزارش داد که ۳۵-۲۰ درصد از والدین تأثیر فرزندشان را در مقوله ی تعطیلات در انتخاب زمان، مقصد ، اقامت و فعالیت ها، قوی دانسته اند.جنکینز۱۹۷۹، ونگ و همکاران ۲۰۰۳).

در زمینه ی گردشگری لذت و خوشایند فرزند انگیزه ای مهم برای والدین است و همان‌ طور که ریان ^[۲۴](۱۹۹۲) و جونز و جیموتی^[۲۵](۲۰۰۲) ذکر کردند به معنی قدرت تأثیر مستقیم در فرایند های تصمیم گیری است(گرام ۲۰۰۴).

کوچک‌ترین فرزندان با حضور صرفشان و نیاز ها و محدودیت های خاصشان به طور غیر مستقیم بر تصمیمات والدینشان تآثیر دارند به طوری که تقاضا ها و و محدودیت های خاص آن ها نسبت به آن چه که خانواده می‌تواند یا نمی تواند انجام دهد مؤثر است (هارتل و گرام ۲۰۰۴).

تورنتون و همکاران می نویسند ، رضایت فرزندان به شدت توسط والدین اندازه گیری (رتبه بندی) می شود و اگر فرزندشان دوست نداشته باشد که از سایتی بازدید کند ، احتمال راضی بودن او کم است. . رایان ۱۹۹۲ نتیجه می‌گیرد ، فرزندان می‌توانند به عنوان کاتالیست هایی در ایجاد بازدید از یک جاذبه [یک مقصد تفریحی]در نظر گرفته شوند. این نشان می‌دهد که کودکان به طور غیر مستقیم قدرتمندند ، حتی اگر این قدرت کمتر از قدرت تصمیم مستقیم باشد(گرام ۲۰۰۴).تورنتون و همکاران (۱۹۹۷) می نویسند ، تصمیم گیری در زمینه ی تعطیلات یک فرایند پیچیده از مذاکره میان افراد با قدرت های نامساویِ تأثیر است (گرام ۲۰۰۴).

پس تحقیقات اخیر پذیرفته اند که کودکان هم به طور مستقیم و هم غیرمستقیم در تصمیم گیری خانواده مشارکت دارند(هارتل و گرام ۲۰۰۴) و بلیچفلد و همکاران^[۲۶] (۲۰۱۰) و تحقیقات بسیاری از جمله کار ۲۰۰۵، گرام ۲۰۰۵ و ۲۰۰۷، بین تأثیرات مستقیم و غیر مستقیم فرزندان در طول فرایند تصمیم گیری تمایز قائل شدند(بلیچفلد و همکاران ۲۰۱۰).

مطالعاتی که کودکان را و نقشی که از لحاظ تصمیم گیری تعطیلات بازی می‌کنند ، بررسی کرده‌اند، در کل نشان می‌دهند، که کودکان بخشی از فرایند های تصمیم گیری هستند . پس بر آن شدیم که در تحقیق پی رو ما نیز تأثیر فرزندان را در فرایند تصمیم گیری برای سفر های تفریحی بررسی کنیم ، زیرا این موضوع در زمینه ی گردشگری موضوعی نادیده گرفته شده ، در کشورمان است و نتایج حاصل از آن می‌تواند راهگشایی برای بازاریابان و برنامه ریزان گردشگری باشد تا از این منظر برای پیشرفت گردشگری و طرح های خود بهره برند.

۱٫۴گزاره های تحقیق

۱٫۴٫۱ پرسش های اصلی و فرعی

پرسش اصلی:

• آیا فرزندان درشهر کرج بر فرایند تصمیم انتخاب مقصد تأثیر دارند؟

پرسش های فرعی:

• • تأثیر فرزندان بیشتر مستقیم است یا غیر مستقیم ؟

• • تأثیر فرزندان در کدامیک از مراحل چهارگانه ی تصمیم گیری بیشتر است؟

• • کدام گروه سنی بیشترین تأثیر را اعمال می‌کند؟

• از میان فرزندان دختر و پسر کدامیک تأثیر گذارترند؟

۱٫۴٫۲فرضیه های تحقیق

1. 1. فرزندان بر فرایند تصمیم گیری انتخاب مقصد تأثیر دارند.

1. 1. در صورت وجود تأثیر ، بیشترین تآثیر فرزندان به صورت غیر مستقیم است.

1. 1. در صورت وجود تأثیر ، مرحله ی اول تصمیم گیری در فرایند تصمیم گیری تأثیر پذیرترین مرحله می‌باشد.

1. 1. در صورت وجود تأثیر ، فرزندان بزرگتر( گروه سنی ۱۵ تا ۱۸ ساله ها یعنی دبیرستانی ها) نسبت به فرزندان کوچکتر ( ۱۲تا ۱۴ ساله ها راهنمایی ها) تأثیر بیشتری بر فرایند تصمیم گیری دارند.

1. در صورت وجود تأثیر فرزندان دختر نسبت به فرزندان پسر تأثیر بیشتری بر فرایند تصمیم گیری دارند.

۱٫۴٫۳هدف های تحقیق یا نتایج مورد انتظار

هدف از این تحقیق پاسخ ‌به این پرسش است که آیا فرزندان در فرایند تصمیم انتخاب مقصد تأثیر دارند یا خیر . اهداف دیگر این تحقیق شامل موارد زیر است :

• • شناخت نوع تأثیر از نظر مستقیم یا غیر مستقیم بودن آن

• • شناخت تأثیر پذیرترین مرحله در مراحل چهار گانه ی تصمیم گیری انتخاب مقصد

• • شناخت موثرترین گروه سنی در مراحل فرایند تصمیم گیری انتخاب مقصد

• شناخت مؤثر ترین جنس در فرایند تصمیم گیری انتخاب مقصد

۱٫۴٫۴شرح واژه ها و اصطلاحات تحقیق

تأثیر: زمانی که فردی به روشی عمل می‌کند به طوری که رفتار دیگری را به روشی مطلوب تغییر دهد(مارتنسن ۲۰۰۸^[۲۷]) تأثیر، شامل اقداماتی است که توسط یکی از اعضای خانواده باعث تفاوت در طول فرایند تصمیم گیری می شود. اکستروم ^[۲۸]مفهوم تأثیر را به عنوان تغییر در گرایشات فرد ، در نتیجه ی تعامل بین والدین و فرزندان تعریف می‌کنند کرونهوج ^[۲۹](۲۰۰۲) تأثیر را به عنوان توانایی یک عضو خانواده برای دستیابی به نتیجه ای خاص با تأثیر بر احساسات و عقاید و رفتار والدین تعریف می‌کند. ( میکلسن و نورگارد ^[۳۰]۲۰۰۷). در این مطالعه مفهوم تأثیر چنین تعریف می شود :

تلاش های فعال و منفعل فرزندان برای دستیابی به پذیرش والدین برای مشارکت در تصمیم گیری و گرفتن نتیجه ی مورد نظر .

دو نوع اصلی تأثیر تشخیص داده شده اند:

اول ، تأثیرمستقیم یا فعال که “به طور مستقیم بر اساس نیازهای شخص تصمیم گیرنده ” است. ( بتی و تالپید ^[۳۱]۱۹۹۴، روحانی ۱۳۹۰) در این نوع تأثیر فرزند از طریق استراتژی های تأثیر گوناگون تعامل می‌کند تا آن چه را که می‌خواهد به دست آورد(سواندیناتا ^[۳۲]۲۰۱۱ ،میکلسن و نورگارد ۲۰۰۷).تأثیر مستقیم هم چنین به تصمیم گیری مشترک بر می‌گردد ( سواندیناتا ۲۰۱۱).

دوم ، تأثیر غیر مستقیم یا منفعل که ” در آن تصمیم گیرنده نیازهای یک عضو دیگر خانواده را به طور غیر مستقیم مورد توجه قرار می‌دهد”. بتی و تالپید ۱۹۹۴، روحانی ۱۳۹۰)در این نوع تأثیر والدین از آن چه که فرزند می‌خواهد آگاهند و تلاش می‌کنند بدون تعامل مستقیم با او، ازآن تبعیت کنند(سواندیناتا ۲۰۱۱ ،میکلسن و نورگارد ۲۰۰۷).

فرایند تصمیم گیری :اتفاق نظر کمی ‌در تعداد مراحل فرایند تصمیم گیری وجود دارد، قبل از این که مدل لی و مارشال در سال ۱۹۹۸ به عنوان انتخاب نهایی شود، مدل سه مرحله ای دیویس و ریگواکس در سال ۱۹۷۴، چهار مرحله ای موشچیز و میشل ^[۳۳]در سال ۱۹۸۶ و فرایند نه مرحله ای وود ساید و متز^[۳۴] در سال ۱۹۷۹ وجود داشت (لی و مارشال^[۳۵] ۱۹۹۸,).

در این مطالعه مدل چهار مرحله ای مورد استفاده قرار گرفته است.

چهار مرحله عبارتند از تشخیص مشکل، جستجو، ارزیابی گزینه ها و انتخاب نهایی. مرحله تشخیص مشکل وقتی است که عضو یا اعضای خانواده تشخیص می‌دهند که مشکلی وجود دارد و نیاز باید برطرف شود.(روحانی ۱۳۹۰).

سفر تفریحی : سفر تفریحی ، به مسافرت هایی اطلاق می شود که با هدفی ویژه برای گذراندن روزهای تعطیل انجام می شود و معمولاً در نقاط خاص برای گردش در مکان های خاص صورت می گیرند.(پارساییان و اعرابی۱۳۷۸ )

شایسته این است که قاضی با علم خویش قضاوت کند برای اینکه اگر بر آنچه که مفید ظن است حکم کند یعنی با دو شاهد یا یک شاهد و سوگند پس حکم با علم اولی تر است مگر اینکه آن چیزی که مورد فسق و مورد قضاوت مشهود باشد در این صورت قضاوت به علم قاضی مکروه است ( کتاب الام، امام شافعی ،ج ۷ ، ص ۹۸ )

دلیل دیگری که مذهب شافعی علم قاضی را حجت می دانند سخن خداوند است که می‌گوید : (( حکم کن بین مردم با آنچه که تو را کمک می‌کند )) علم قاضی ارجح تر از شهادت شهود است زیرا هر کس که به علمش قضاوت کند در حقیقت به آنچه خداوند حکم می‌کند حکم کرده .

‌در مورد سرقت هم قاضی از نظر شافعی می‌تواند به علمش قضاوت کند جنبهٴ حق الناسی اش بخاطر مالی بودن آن نه ‌در مورد آن چیزهایی که حد بر آن ها واجب است یعنی ‌در مورد غیر مالی ها قاضی نمی تواند به علم خویش قضاوت کند بجز در قصاص و حد قذف ، دلیلش سخن ابوبکر است که دید مردی را بخاطر انجام عملی حد بر او واجب شده بود به او حد نزد تا اینکه بر این عمل شاهدی اقامه شهادت دهند و انکار واقع نشود . ( شرح الزهار ، الامام احمد المرتضی ، ج ۴ ص ۳۲۰ )

شافعی گفته است : بهتر است که قاضی قضاوت کند با علمش قبل از اینکه ولایت پیدا کند یا در حین ولایتش یا در غیر از محل ولایتش فرقی نمی کند که در واقعه بینه باشد یا نباشد مگر در حدود خداوند به هر حال خایز است برای قاضی که قضاوت با علمش در امور مالی به طور قطعی و در قصاص و حد قذف به طریق اولی (شربینی، محمد جواد، مغنی المحتاج ؛ ج ۴ ص ۳۹۸ )

برای اینکه بتواند مفید ظن حکم کند آن در جائیکه دو شاهد باشد اینجا قضاوت با علمش اولی تر است اما در حدود مخصوص خداوند مانند زنا ، سرقت ، محاربه و شرب خمر با علم خود قضاوت نمی کند برای اینکه ظن شبهه را دفع می‌کند و مستحب است آن را بپوشاند (شربینی ،محمد جواد، مغنی المحتاج ؛ ج ۴ ص ۳۹۹ ).

‌بنابرین‏ اگر انسان در مجلس حکم به موجب حد اعتراف کند پس در اینجا قاضی باید به علم خودش قضاوت کند برای اینکه رسول خدا فرمود اگر زن به موجب حد اعتراف کند او را رجم کن .

گاهی ( حقیت قضایی ) از ( حقیقت واقعی خارجی ) دور می افتد و حتی گاهی مخالف با آن است زیرا حقیقت تنها از راه آئین و دادرسی که توسط قانون ترسیم شده است ثابت می‌گردد در حالی که ممکن است قاضی خودش از زمره کسانی باشد که به حقیقت واقعی مورد قضاوت و مخالفت با حقیقت قضایی یقین داشته باشد . قانون در کمک به (( حقیقت قضایی )) منهای (( حقیقت واقعی )) میان دو اعتبار توازن برقرار می‌سازد.

اول : اعتبار عدالت خواهی قاضی را وادار می‌کند تا از هر راهی در پی حقیقت باشد تا حقیقت قضایی با آن مطابق گردد .

دوم : اعتبار وحدت اولیه استقرار عمل بر طبق قانون که قاضی را وادار می‌کند تا به آئین دادرسی مقید بوده و در احراز حقیقت واقع امر و طرق اثبات دعاوی به ادله قانونی محدود باشد تا از هر گونه تحکم و ظلم در صدور حکم مامون باشد و یا اینکه دادرس ها به آنچه از ادله قانونی جهت کشف حقیقت می‌رسند و نیز ارزش گذاری آن ها در قضایای همگون و مشابه اختلاف نظر داشته باشند !

و مطلب دیگر اینکه حقوق ‌دانان به طرح مسئله ای تحت عنوان (( مبنای خصم )) پرداخته‌اند که ضمن یکی از ادله توضیح آن خواهد آمد و لذا آن ها طرق اثبات دعاوی را عمدتاًً در شش امر قرار داده‌اند.

۱- شهادت یا بینه ۲- اقرار ۳- سوگند ۴- سند ۵- قرائن ۶- معاینه ۷- نکول ۸- خط ۹- قسامه ۱۰ – ذکاوت و تیز یابی ۱۱- اثر شناسی ( قافه ) ۱۲- قرعه ۱۳- علم قاضی . که ما چون پیرامون تفصیل این مطلب قبلاً بحث کرده ایم به همین مختصر در این حا بسنده می‌کنیم .

. ترجمه بر گرفته از 🙁 هاشمی شاهرودی ، سید محمود ، بایسته های فقه و جزا ص۹ ).

شاما همچنان که دانستید اهل سنت در خصوص عمل به علم قاضی نظر و دیدگاه واحد و هماهنگی ندارند بلکه فرقه ای از آن ها نظر و دیدگاه خاص خود را دارد و چون فرق مختلف آن ها به تفاصیل دامنه داری پرداخته‌اند ادعای اجماعی هم در این خصوص وجود ندارد . بنده نیز در این بخش اشاره اجمالی و مختصر به سایر فرق و مذاهب خواهم پرداخت ولی چون موضوع و بخشی از پایان نامه من به فقه شافعی مربوط می شود قسمت شافعی را به صورت گسترده در این بخش مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد

۲-۶ : دو دیدگاه عمده اهل سنت

شایان ذکر است که بدانیم به طور کلی و عمده دو دیدگاه و اظهار نظر کلی از ناحیه اهل سنت در خصوص علم قاضی وجود دارد که یک گروه نظر جواز داده‌اند و گروه دیگر نظر به عدم جواز داده‌اند قائلین به جواز قضاوت بر طبق علمش عبارتند از :

۱ – شافعیه ( در حقوق الناس دون حقوق الله )

۲- حنفیه ( مثل شافعیه در حقوق الناس )

و دو مذهب دیگر یعنی مذهب حنبلی و مالکی قائل به حجت علم قاضی نیستند .

۲-۷ استنادات قائلین به جواز اعتبار علم قاضی:

مبحث اول : ادله و اما قبل از ورود به شرح وبسط نظرات و دیدگاه ها و تفاصیل هر یک خوب است که به طور خلاصه و دسته بندی شده اشاره ای داشته باشیم به ادله و استنادات قائلین به جواز

۲-۷-۱ ادله قائلین به جواز :

ادله و استنادات قائلین به جواز قضاوت بر طبق علم به قرار زیر می‌باشد :

۲-۷-۱-۱ دلالت آیاتی از قرآن کریم مبنی بر اینکه :

(( فاحکم بین الناس بالحق )) پس حکم کن مردم را به حق (القرآن الکریم سوره نساء الایه ۲۶)

و نیز (( انا انزلنا الیک الکتاب بالحق لتحکیم بین الناس بما اریک الله و لا تکن للخائنین خصیما )) (همان سوره نساء آلایه ۱۰۵)

( همانا فرستادیم کتاب را به سوی تو به حق تا حکم کنی میان مردم بدآنچه آشکار است تو را خداوند ، و نباش برای خائنان ستیزه گر . )

گفته شده (ابن مرتضی ، احمد بن یحیی ، شرح الازهار ، ج ۴ ص ۳۲۰) این آیات به عمومشان دلالت می‌کنند بر جواز عمل قاضی بر طبق علمش .

و لذا چون یکی از طرق رسیدن به حق و واقع علم است و آن اینکه بواسطه علم ما یقینی تر و مطمئن تر واقع و حق را در می بابیم پس جائز است که قاضی بر طبق علمش حس النزاع نماید و به دادرسی بپردازد و متداعیین همه ملزم به رعایت حکم صادره بر این اساس هستند و حق طرح دعوی مجدد ندارد یعنی اینکه علم قاضی در این مقام حجیت و دلیل قاطع است .

اما اشکالی که در اینجا مطرح می شود این است که {نین چیزی از آیات فوق استظهار نمی شو.د و آیات بالعموم ظهور دارند در حکم ‌بر اساس حق و عدل و قسط و انصراف به چنین چیزی ( علم قاضی ) که شما ادعا می کنید نیازمند به قرینه و دلیل زاید است که شما هم دلیل و قرینه ای ندارید .

پس چه چیزی توجیه شما را مبنی بر حمل آیات بر علم قاضی می کند ؟ و این وجهی که شما بیان نمو.دید لاوجه له و لا مجال له