۲-۲-۳- عدم ایفاء حقوق واجبه زن بمدت شش ماه

حقوق واجبه زن نیز متصف به دو شرط است: یکی اینکه حقوق ایفاء نشود و دیگری آنکه مدت زمان شش ماه از عدم ایفاء بگذرد.

۲-۲-۳-۲-ایفاء ننمودن حقوق واجبه زوجه

بند ب که به شرح آن اشاره داشتیم، متضمن ایفاء ننمودن حقوق واجبه زوجه است. این بند به نظر اطلاق و عموم دارد و هیچ حقی از حقوق حقه زوجه را نمی توان از دایره شمول آن مستثنی دانست. این حقوق می‌توانند به موجب شروط قانونی بین طرفین عهد شده باشند یا آنکه شروط قراردادی بین زن و شوهر در صورتی که مخالف اخلاق و عرف و نظم عمومی نباشد مقرر گردد.

۲-۲-۳-۲-عدم ایفاء طی مدت شش ماه

‌در مورد عدم ایفاء باز هم مدت زمان شش ماه مانند بند قبل ذکر شده است. به نظر می‌رسد مدت زمان شش ماه را می توان اماره ای بر این دانست که مرد یا توانایی ندارد یا به دلایلی نمی تواند حقوق قانونی را ایفاء نماید. این شش ماه نیز به دلایلی که در بند پیشین بدان اشاره شده قابل تاویل و تفسیر است و می‌تواند متناوب یا متوالی باشد. (محقق داماد، ۱۳۶۷،ص۸۵)

۲-۲-۲ سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج بنحوی که ادامۀ زندگی را برای زوجه غیر قابل تحمل نماید

۲-۲-۲-۱- سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج

سوء معاشرت شایع ترین سببى است که احتمال دارد زنـدگى زناشـویى را پایان دهد. زن و شوهر بر اساس تعالیم قرآن مجیـد مکلفنـد نـسبت بـه یکـدیگر حسن معاشرت داشته باشند. لوازم حسن معاشرت را نمی‌توان به دقت معـین کـرد؛ زیرا تابع عواملى مانند عادات، رسوم اجتماعى، درجـه تمـدن و اخـلاق مـذهبى در میان هر قومى است.

۲-۲-۲-۲- عدم امکان تحمل ادامۀ زندگی برای زوجه

حسن معاشرت زمانى که به عنوان شرط، در ضمن عقد نکاح گنجانده شود داراى ضمانت اجرا خواهد بود و در صورتى که بدرفتارى شوهر چنان ادامه یابد که ادامه زندگى براى زن غیر قابل تحمل شود، زن مى تواند به وکالت از همسر، خود را مطلّقه سازد. این مورد با مسئله نـشوز مـرد نیـز مـى توانـد یکـى ازموجبات طلاق به درخواست زن باشد.

۲-۲-۲-۳- بعضی از مصادیق سوء ‌رفتار یا سوء معاشرت غیر قابل تحمل

اساساٌ معنای لغوی سوءرفتار و سوءمعاشرت زوج در این است که مرد دچار بیماری‌های روانی گردد،که بر رفتار وی تاثیر به سزایی داشته باشد به حدی که حتی عرف یک اجتماع هم با درصد مشکلات روانی متوسط نیز آن رفتار را ناپسند و مذموم بداند به حدی که تکرار آن اعمال، مشخصه رفتار وی باشد، به هر حال سوءمعاشرت نیز به تاسی از همین تعبیر، مشتمل بر این است که فرد (شوهر ) در روابط اجتماعی خود با دیگران و حتی همسر خود، اعمالی را انجام می‌دهد که عموم آن را مذموم و ناپسند می‌داند. (خویی، ۱۴۱۰ ه.ق ،ص۴۸)

از مصادیق بارز و نام آشنای سوءرفتار زوج نسبت به همسرش این است که به وی توهین می‌کند، فحاشی می‌کند، وی را مورد ضرب و جرح قرار می‌دهد، وی را از منزل مشترک اخراج می کند و … و از مصادیق سوءمعاشرت این است که فرد اقدام به ارتباط نامشروع با زن دیگری می کند، با افراد ناباب در ارتباط بوده و این افراد را به دلایل مختلف به محل سکونت مشترک با زوجه اش فرا می‌خواند و در ارتباط با افراد نا باب اقدام به مزاحمت برای خانواده و یا همسایگان و حتی ارتکاب به فعل حرام می کند همانند دعوت دوستان به مصرف مشروبات الکلی و به تبع این اقدام ،ایجاد سر و صدا و هیاهوی ناشی از مستی و مزاحمت برای همسایگان ،ارتباط زناشویی با زوجه از راه غیر متعارف با اجبار و یا حتی اجبار به برقراری ارتباط زناشویی با زوجه اش در مرئی و منظر سایرین ،علی الخصوص فرزندان و غیره .

۲-۲-۳- ابتلاء زوج به امراض صعب العلاج بنحوی که دوام زناشوئی برای زوجه مخاطره آمیز باشد

ابتلاء زوج به امراض صعب العلاج، مخاطره آمیز بودن دوام زناشوئی برای زوجه و ذکر مصادیق بیماری صعب العلاج در این بخش مورد بررسی قرار می گیرند.

۲-۲-۳-۱- ابتلاء زوج به امراض صعب العلاج

سـومین بنـد از شـرط وکالـت در طـلاق، ابتلای زوج به بیماریهایی است که دوام زناشویى براى زوجه مخاطره آمیز باشد.ممکن است به نظر رسد که این بند با اصولى مانند حسن معاشرت، معاضدت و تعاون در زندگى زناشویى در تغـایر باشـد؛ زیـرا اخـلاق در چنـین مـواردى مهـر و فداکارى بیشترى را از زوجه انتظار دارد نه آنکـه بـه محـض بیمـارى و تـداوم آن همسر خویش را رها کند؛ به‌ خصوص در موارد بیمارى روانى زوج، کـه تـرک زوجـه باعث تشدید بیمارى می‌گردد. (انصاری، ۱۳۸۸،ص۱۱۰)

۲-۲-۳-۲- مخاطره آمیز بودن دوام زناشوئی برای زوجه

با کمى تأمل در می‌یابیم که میزان، تـوان انـسان متعارف در تحمل سختی هاست. هر جا که ادامه زنـدگى دشـوار شـود قـانون بایـد دست یارى به سوى زوجه دراز کرده و او را از ورطه سختى برهانـد . عـرف نیـز در این قبیل موارد انتظار فداکارى بیش از حد را ندارد . (دارینی، ۱۳۷۷،ص۴۲۳) در خصوص این بند اولاً، بایـد مرض، مسرى باشد (برخلاف امراض قلبى، عصبى و …) در درجه دوم، باید بیمارى صعب العلاج باشد و سوم آنکه دوام زناشویى براى زن پرمخـاطره باشـد. تـشخیص اینکه بیمارى مرد، داراى این ویژگی ها هست یا نه با پزشک متخصص است.

۲-۲-۳-۳- بعضی از مصادیق ابتلاء زوج به امراض صعب العلاج

در منابع معتبر فقهی تعریفی مشخص برای بیماری صعب العلاج و ویژگی های آن وجود ندارد. گرچه تعریف در صلاحیت علم پزشکی است، ولی فقها بر حسب استنباط و اجتهاد خویش ویژگی هایی برای آن احصا نموده اند. با این وجود در خصوص اوصاف و ویژگی های آن میان فقها اختلاف نظر وجود دارد لیکن می توان از میان تعاریف گوناگون ارائه شده ویژگی هایی را برای بیماری برشمرد تا بر مبنای آن بتوان مصادیقی بیماری صعب العلاج ارائه کرد. (تبریزی، ۱۴۱۶ق،ص۹۴)

فقها عقیده دارند که مقصود از بیماری صعب العلاج، بیماری است که خطرناک بوده و احتمال مرگ انسان بواسطه آن زیاد باشد و معمولا به سهولت قابل درمان نباشد.‌بنابرین‏، بیماری هایی چون سرماخوردگی، دندان درد و چشم درد که در آن ها خوف هلاک وجود ندارد بیماری صعب العلاج محسوب نمی‌شود. همچنین است برخی بیماری هایی که اساساٌ مزمن هستند و خوف مرگ در آن ها نیست، بیماری هایی چون ذات الریه، اقسام فلج، بیماری کلیه از این قبیل هستند.زیرا بیمار در اینگونه بیماری ها احساس نزدیکی مرگ نمی کند.‌بر اساس این شرط، هرگاه بیماری مخوف و مهلک نباشد، حتی اگر به مرگ بیمار منتهی شود، صعب العلاج محسوب نمی شود (تبریزی، ۱۴۱۶ق،ص۷۶)

در واقع دنیای اینترنت، دنیای تحقق رویاها و حل مشکلات لاینحل و دیرینه آموزش و فرصت های جدید یادگیری است. با ورود اینترنت به دنیای آموزش و خلق آموزش مجازی این امکان، فراهم شد که فراگیران بتوانند در حالی که در پشت رایانه شخصی خود نشسته اند،در کمترین زمان و بیشترین سرعت،به محتوای آموزشی مورد نیاز خود دست یابند.(رحمانی ،۱۳۸۴)

امروزه وب جدیدترین فناوری های بازسازی را ارائه می‌دهد و دهکده جهانی را گسترش داده است.در یک کلام آینده در این است که چقدر بتوان ارزش اینترنت را تشریح کرد.(بست^[۶]،۲۰۰۱)

پیدایش وب جهان گستر منجر به ایجاد جدیدترین روش آموزشی یعنی آموزش مجازی و آموزش مبتنی بر وب شده است.(هاگی و ویلیام^[۷]،۲۰۰۴)

از ویژگی های آموزش های مجازی این است که بر خلاف محیط های معلم محور که شیوه های سنتی ارائه می‌کردند، تأکید بر محیط فراگیر دارند. در این نوع آموزش بیش از اینکه معلم وظیفه ارائه اطلاعات به فراگیران را داشته باشد، این فراگیران هستند که برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز ، به کندوکاو می پردازند. از دیگر ویژگی های آن، ورای دسترسی آسان به اطلاعات، ویژگی های ارتباطی و تعاملی آن است. هدف اصلی آموزش مجازی کیفی ، نهادینه نمودن تنوع و یکپارچگی در یک “اکولوژی یادگیری” پویا و چالش برانگیز ذهنی می‌باشد.

قدرت تحول و دگرگون کننده آموزش مجازی ، پایه و اساس معضل تضاد استقلال و مشارکت را مورد توجه قرار داده است، چرا که با آموزش مجازی می توان آزادی و نظارت را به طور همزمان در یک جامعه جستجوگر فعال فراهم نمود. آموزش مجازی هم جنبه‌های فردی و هم جنبه‌های عمومی یک تجربه آموزشی را به رسمیت شناخته و در جهت انسجام و یکپارچگی این جنبه ها می کوشد. آن چه در حال حاضر نیاز می‌باشد و آموزش مجازی به ما عرضه می‌دارد، روش های بهتر برای پردازش،معنا بخشی به اطلاعات و خلق مجدد آن ها‌ است.(گریسون و اندرسون،۲۰۰۳)

امروزه اغلب دانشگاه ها توجه خود را ‌به این نوع آموزش معطوف کرده‌اند .بسیاری از مؤسسات آموزش عالی ، برنامه های آموزش مجازی برگزار کرده‌اند و هم اکنون خیلی از دانشگاه ها باشتاب در حال تدارک دیدن از نوع از برنامه ها می‌باشند.(هدگارد و استوارت^[۸]،۱۹۹۷)

در چند سال اخیر در ایران هم برخی دانشگاه ها فعالیت هایی جهت برگزاری دوره های آموزش مجازی انجام داده‌اند و حتی برخی از آن ها در طی چند سال اخیر دوره هایی را برگزار کرده‌اند.

با توجه به افزایش تقاضای عالی در کشورمان (سالانه حدود۵/۱ میلیون نفر) و عدم توانایی نظام آموزش عالی در جلب همه این افراد، اگر راه های جدیدی برای افزایش دسترسی به آموزش عالی ، فرا روی متقاضیان قرار نگیرد، سایر افراد باید از حقوق اولیه خود یعنی آموزش چشم بپوشید. در چنین شرایطی با توجه به افزایش تقاضای آموزش عالی و پذیرش این مسئله که آموزش علاوه بر اینکه حقوق اولیه اجتماعی هر فرد است، پیش نیاز توسعه پایدار هم می‌باشد، ‌بنابرین‏ بایستی به دنبال راهکارهایی به منظور گسترش و تنوع بخشیدن به نظام آموزشی کشورمان باشیم،یکی از این راهکارها، توسعه نظام آموزش مجازی (الکترونیکی ) می‌باشد.

به نظر می‌رسد در رقابت مؤسسات آموزش عالی در پیاده سازی آموزش مجازی ، دانشگاه علامه طباطبایی که طلایه دار بزرگترین دانشگاه علوم انسانی در کشور می‌باشد از قافله عقب مانده است . لذا ضرورت دارد پژوهش های لازم و کافی در این زمینه صورت گیرد. این تحقق نیز در همین راستا، بر آن است تا پیاده سازی آموزش مجازی را در دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی ، امکان سنجی نموده و از نظرات اساتید و دانشجویان در خصوص این آموزش بهره گیرد.

‌بنابرین‏ و بر پایه نکات یاد شده ، مسئله اصلی این تحقیق این است که مشخص نماید تا چه میزان امکان راه اندازی آموزش مجازی در دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی وجود دارد و آیا آمادگی اساتید و نیز دانشجویان برای بهره گیری از امکانات آموزش مجازی از کفایت لازم برخوردار است و نیز اینکه نظرات اعضای هیئت علمی و نگرش دانشجویان کارشناسی ارشد این دانشکده پیرامون آموزش مجازی چیست. و در آخر ، بر اساس نتایج به دست آمده راهکار های مناسب در این زمینه ارائه خواهد شد.

اهمیت و ضرورت تحقیق:

برای اهمیت و ضرورت انجام این تحقیق ، دلایل متعددی را می توان برشمرد.شاید مهم ترین دلیل آن ، موضوع در خور توجه آن باشد که در واقع پیوندی است میان آموزش عالی (که در این تحقیق حیطه آن،دانشگاه علامه طباطبایی می‌باشد) و آموزش مجازی. بدیهی است آموزش عالی نقش ارزنده ای در تربیت نیروی انسانی مورد نیاز و افزایش کیفیت نیروی انسانی موجود دارد. تحقق اهداف توسعه کشور مستلزم گسترش و نوسازی آموزش عالی است. و از طرفی سیستم نوین آموزش مجازی با به کارگیری آخرین دستاورد های عصرفناوری اطلاعات، مزایای منحصر به فردی را به همراه دارد. به عنوان مثال به ما این اجازه را می‌دهد تا آموزش را متناسب با نیازها ارائه دهیم ، به دلیل اینکه از یک طرف محدودیت زمانی و مکانی را از میان برمی دارد و از طرفی اختیاراتی را به دانشجویان و اساتید می‌دهد. به دانشجویان اجازه می‌دهد تا نیازهای تحصیلی و مطالب درسی خود را در زمان مناسب دریافت نمایند و دیگر احتیاجی نیست که از محل سکونت خود دور باشند یا شغل خود را از دست بدهند و با مشکلاتی همچون، کمبود خوابگاه، رفت و آمدو…روبرو شوند . دانشگاه ها با به کارگیری سیستم آموزش مجازی، نیز قادر خواهند بود از مزایای آن که شامل تنوع ، انعطاف پذیری و سرعت در ارائه آموزش است،بهره لازم را ببرند. آموزش مجازی می‌تواند بخشی از نیاز جامعه را برآورد سازد و هزاران شیفته یادگیری را در مسیر خودسازی سوق دهد. با این نوع آموزش، دانشجویان بیشتری جذب دانشگاه می‌شوند، کمبود فضای فیزیکی از جمله کلاس درس و خوابگاه و…مرتفع می شود،دیگرعملا کمبود استاد وجود نخواهد داشت زیرا هم می توان از اساتید خود دانشگاه و هم اساتید مجرب دانشگاه های دیگر در این زمینه کمک گرفت.

1. 1. 1. برای دستیابی به توافق موقت در زمینه مسائل پیچیده.

      

   

1. 1. برای دستیابی به راه حل­های سریع هنگامی که طرفین تعارض تحت فشار زمان قرار دارند.

1. به عنوان سبک احتیاطی / پشتیبانی هنگامی که سبک­های همکاری مبتنی بر اعتماد یا رقابت ناموفق باشند.

۲-۱۴٫ شخصیت

کلمه شخصیت در انگلیسی از واژه لاتین پرسونا اقتباس شده است و در اصل اشاره به نقاب­ هایی دارد که توسط هنرپیشگان تئاتر در نمایش­های یونان باستان به صورت زده می­شد و در عین حال دربردارنده نقش آنان نیز بود. گاه کلمه شخصیت به منظور توصیف بارزترین ویژگی شخص به کار می رود مثلا گفته می­ شود فلان کس شخصیت پرخاشگر یا خجولی دارد؛ ولی روان شناسان در بحث از شخصیت بیش از هر چیز به تفاوت­های فردی توجه دارند یعنی ویژگی­هایی که یک فرد را از افراد دیگر متمایز می­ کند (محمدزاده مولایی،‏ ۱۳۸۴).

روانشناسان شخصیت را به گونه ­ای متفاوت تعریف کرده ­اند. برای مثال گوردون آلپورت^[۷۰] (۱۹۳۷) شخصیت را مجموعه ­ای از عوامل درونی­ که چگونگی سازگاری اختصاصی فرد را با محیط جهت می­دهد تلقی می‌کند. زیگموند فروید^[۷۱] (۱۹۴۳) معتقد بود که شخصیت از نهاد، خود و فراخود ساخته شده است. کارل راجرز^[۷۲](۱۹۶۳) شخصیت را به عنوان خویشتن سازمان یافته دائمی می­داند که محور تمام تجربه ­های وجودی انسان است. جورج کلی^[۷۳] (۱۹۶۳) شخصیت را به عنوان مسیر خاص هر فرد در جستجو برای تفسیر معانی زندگی تعریف می­ کند (پروین و جان‏^[۷۴]، ۲۰۰۱؛ به نقل از جوادی و کدیور،۱۳۸۱).

کلی^[۷۵](۱۹۶۳) شخصیت را به عنوان مسیر منحصر به فرد معنا سازی فرد،‏ خارج از تجربیات زندگی تعریف می­ کند.

راجرز (۱۹۶۴) شخصیت را به عنوان خویشتن سازمان یافته دائمی و ماهیت ادراک شده از نظر ذهنی در نظر ‌می‌گیرد که در مرکز تمام تجربه ­های ما قرار دارد.

۲-۱۵٫ نظریه­ های شخصیت

نظریه پردازان شخصیت به طور مکرر موضوع­های مشخصی را مورد توجه قرار داده ­اند. راه حل­های ارائه شده برای این موضوع­ها نیز انعکاسی از تجارب زندگی آن­ها و از روند­های اجتماعی و عملی هم­ زمان است. مواضع نظری روانشناسان درباره شخصیت ‌به این بستگی دارد که کدام جنبه از عملکرد انسان برای مطالعه انتخاب می­ شود و چگونه این کارکردها مورد بررسی قرار می­ گیرند (سیاسی، ۱۳۷۷).

نظریه روانکاوی

نظریه شخصیت بیش از هر فرد دیگری، تحت تأثیر زیگموند فروید قرار داشته است. نظام روان­کاوی او اولین نظریه رسمی شخصیت بود و در حال حاضر مشهورترین آن است. در واقع نفوذ فروید به قدری عمیق بوده است که به رغم ماهیت بحث ­برانگیز بودن آن،‏ کار وی برای بیش از یک قرن بعد گسترده‌ترین سبک پذیرفته شده برای بحث درباره شخصیت باقی خواهد ماند (شولتز و شولتز^[۷۶]، ۱۹۹۸؛ به نقل از سید محمدی، ۱۳۷۸).

به نظر فروید، تعیین­کننده اصلی رفتارهای بشر همین عوامل ناخودآگاه هستند و از سه قسمت عمده ساخته شده است که عبارتند از نهاد، خود و فراخود. این سه عنصر اساسی شخصیت به نحو مداوم و متقابلی بر یکدیگر تأثیر می­گذارند و تأثیر می­پذیرند. در حالی که علی­الاصول از لحاظ ساختاری و کنش و عناصر تشکیل دهنده و پویایی با یکدیگر به طرز مشخصی متفاوتند. از نظر فروید رفتار یا روان یا شخصیت انسان همیشه محصول ارتباط متقابل تعامل یا تمامی این سه دسته از عوامل ‌می‌باشد (شاملو‏، ۱۳۶۳).

رویکرد نوروانکاوی

نظریه­پردازان نوروانکاوی‏‏ تصویر خوش­بینانه­تر و دلنشین­تر از ماهیت انسان ارائه می­ دهند. کار آن­ها نشان می­دهد که حوزه شخصیت با چه سرعتی در یک دهه پس از شروع رسمی آن متنوع شد. یونگ^[۷۷]، تبیین جدید و مبسوطی را از ماهیت انسان به بار آورد که کاملاً بی شباهت به تبیین­های دیگر بود و آن را روانشناسی تحلیلی نامید (شولتز و شولتز‏، ۱۹۹۸؛ به نقل از سید محمدی، ۱۳۷۸).

یونگ، کل شخصیت یا روان را شامل مجموعه ­ای از ساختارها یا نظام­های جداگانه­ ای می­دانست که اگرچه کاملا˝ از یکدیگر تفاوت دارند ولی با وجود این می ­توانند بر هم تأثیر بگذارند. این نظام­های عمده عبارتند از خود، ناهشیار شخصی، ناهشیار جمعی. یونگ بعد از مدت کوتاه که مفاهیم درونگرایی و برونگرایی را گسترش داد دریافت که این دو نگرش متضاد بر خلاف تصور قبلی وی به طور کامل تمام تفاوت­های موجود میان افراد را تبیین نمی­کنند. او به تدریج متوجه شد که انواع مختلفی از درونگراها و برونگراها وجود دارند و به همین دلیل سطح دیگری از طبقه ­بندی را در ارتباط با چیزی که آن را کارکردهای روانشناختی نامید گسترش داد (شولتز‏‏ ۱۹۹۰ به نقل از کریمی و همکاران ۱۳۷۷).

رویکرد پویایی روانی اجتماعی، رفتار انسان

از بین افرادی که در نظریات فروید تأثیر بسزایی داشتند، آلفرد آدلر^[۷۸] بود که بر رویکرد روانشناسی فرد نگر تأکید داشت. از نظر آدلر هر فرد در درجه اول موجودی اجتماعی است. شخصیت توسط محیط اجتماعی و تعامل­های بی­نظیر ما شکل ‌می‌گیرد و نه به وسیله تلاش­هایی برای ارضای نیازهای زیستی. برای آدلر هشیار و ناهشیار قسمت اصلی شخصیت است. به جای اینکه توسط نیروهایی که نمی­توانیم آن‌ ها را ببینیم و کنترل کنیم تحریک شویم، به طور فعال در آفریدن خود و هدایت کردن آینده مان درگیر هستیم (شولتز، ۱۹۹۸؛ به نقل از سید محمدی، ۱۳۷۸).

اساس نظریه آدلر بر این است که انسان در اصل، به وسیله عوامل اجتماعی برانگیخته می­ شود و نه عوامل بیولوژیک. آدلر معتقد شد که انگیزه اساسی رفتار بشر جستجو برای قدرت است. او اعتقاد داشت که ” در هر انسانی حقارت وجود دارد. زیرا که فرد انسان هنگام تولد موجودی کاملا ضعیف و بیچاره است و در تمام دوران طولانی کودکی متکی به دیگران است. یکی از طرق برگزیده برای جبران این احساس ضعف رفتن به سوی کسب قدرت بوده و طریق دیگر انکار و عقب نشینی از واقعیت است. این نوع برخورد­ها با احساس حقارت به نظر آدلر سبب می­ شود که سبک زندگی فرد که منحصر به خود اوست و تعیین­کننده الگوی رفتارهای بعدی او در تمام عمر ‌می‌باشد پدیدار گردد و شکل گیرد (شاملو، ۱۳۶۳).

رویکرد انسان­گرایی

این رویکرد، تصویری زیبا و خوش­بینانه از ماهیت انسان به دست می­دهد و مردم را به عنوان موجوداتی فعال و خلاق ترسیم می­ کند که بر خود شکوفایی، رشد و پیشرفت توجه دارند (شولتز، ۱۹۹۰؛ به نقل از کریمی و همکاران، ۱۳۷۷).

به طور خلاصه ‌می‌توان گفت نظریه انسان­گرایی مزلو که بر کل وجود و منحصر به فرد بودن شخصیت هر فرد، ارزش­ها و معیارهای انسانی و ظرفیت او برای ‌خودکفایی، رشد، خلاقیت و خودشکوفایی و گرایش به سالم بودن تکیه می­ کند، نفوذ و تأثیر زیادی بر نظریه­ های مربوط به انسان در قرن معاصر داشته است (مزلو، ۱۹۷۲؛ به نقل از شاملو، ۱۳۶۳).

دیدگاه شخصیت مزلو، دیدگاهی انسان­گرا و خوش­بینانه است. اگرچه نیازهای موجود در سلسله مراتب‌های مزلو فطری هستند، رفتارهایی که با آن­ها این نیازها را ارضا می­کنیم آموخته می­شوند. ‌بنابرین‏، شخصیت به وسیله تعامل طبیعت و تربیت، وراثت و محیط، متغیرهای شخصی و موقعیتی تعیین می­ شود ( شولتز و شولتز‏، ۱۹۹۸؛ به نقل از سید محمدی، ۱۳۷۸).

رویکرد یادگیری اجتماعی

۲-۲-۲-۸ کارآفرینی فناورانه^[۲۹] :فرآیندی است که در آن ، فرد کارآفرین با خلق فناوری های پیشرفته اقدام به کارآفرینی می‌کند .

۲-۲-۲-۹ : کارآفرینی زنان^[۳۰] :چنانچه زنان مستقلاً و به تنهایی اقدام به کارآفرینی کنند ، نام این عمل را کارآفرینی زنان می‌گذارند . ( فرهنگی ، ۱۳۸۴ ) زنان در کشورهای درحال توسعه ، امید اول برای ارتقاء خانواده ها و رشد و توسعه کشورهای خود هستند . موفقیت زنان کارآفرین در این جوامع نه تنها سبب سود اقتصادی می شود بلکه منافع اجتماعی و فرهنگی هم ایجاد می‌کنند . ( گلرد ، ۱۳۸۴ )

۲-۲-۳ تعریف فرد کارآفرین

کارآفرین ، فردی نوآور یا توسعه گر است که فرصت ها را تشخیص می‌دهد و آن ها را به چنگ می آورد ، آن فرصت ها را به ایده های عملی و قابل فروش تبدیل می‌کند ؛ از طریق پول ، زمان و مهارت و از افزودن ارزش ، بهره گیری از این فرصت ها را تحقق می بخشد . کارآفرین شتاب دهنده تغییرات در جهان است . او عنصری مستقل است که جرئت می‌کند در محیطی از رویدادهای متداول متفاوت باشد . ( ملک پور ، ۱۳۹۰ ، ۲۲ ) کارآفرین بودن ، یعنی در هم آمیختن ویژگی های شخصی ، ابزار مالی و منابع موجود در محیط کار که بسیاری از این ویژگی های شخصیتی را می توان پرورش داد و به کمک آن در کسب و کار به موفقیت دست یافت ( محمدی ، ۱۳۹۰ ) به طور معمول طیف وسیعی از فعالیت ها برای شروع یک سرمایه گذاری و کسب و کار مورد نیاز است . (ترولیان^[۳۱] ، ۲۰۱۱)مارکمن^[۳۲] استدلال می‌کند کارآفرینان دارای دانش ، مهارت و توانایی به عنوان یک رهبر استراتژیک برای سرمایه گذاریشان هستند ، که در آن اقداماتشان بر موفقیت سرمایه گذاری اثر می‌گذارد ( احمد^[۳۳] ، ۲۰۱۰ ) وقتی یک کارآفرین کسب و کاری را شروع می‌کند ، مجموعه ای بی نظیر از افراد منحصر به فرد را همراه با تجربیات ، مهارت ها و شخصیتشان به عنوان بخشی از منابع موهبتی به کسب و کار خودش می آورد . (دی ژانگ^[۳۴] ، ۲۰۱۱ ) ماسون^[۳۵] توصیف می‌کند ، کارآفرینان فرهیخته و فارغ التحصیل در بخش هایی چون اساس شرکت ، خدمات کسب و کار مخالف غیر فارغ التحصیلان شروع به تعیین عوامل ، کارگاه یا واحدهای کسب و کار می‌کنند ( هوسین^[۳۶] ، ۲۰۱۰ ) کارآفرین همواره باید تفکر خیلی دقیقی ‌در مورد فعالیتی که باید انجام دهد ، داشته باشد زیرا او در انجام کاری که کاملا جدید است ، درگیراست . این تأکید بر روی تازگی در اطلاعاتی به کار می رود که اساس یک فرصت کارآفرینی است (سیگل ، ۲۰۱۲ ) مک کلند^[۳۷] کارآفرینان را به عنوان کسانی که نسبت به دیگران تعهد دارند توصیف می‌کنند ، ایشان برخی اوقات به عنوان کسانی که همرنگ جماعت نیستند یا “گرگهای تنها” ئی فرض می‌شوند که به خوبی با سازمان های سنتی منطبق نمیشوند . علاوه بر این ، کارآفرینان به عنوان کسانی که داراری “حس تخریب” هستند پنداشته می‌شوند (دکر^[۳۸] ،۲۰۱۲ ) استوارت میل^[۳۹] وظایف کارآفرین را شامل هدایت، نظارت و خطرپذیری می­دانست و عامل اخیر را به منزله عامل متمایزکننده مدیر و کارآفرین در نظر گرفت . ( کاظمی ، ۱۳۸۹)

۲-۲-۴ویژگی ها و خصوصیات شخصیتی(روان شناختی ) فرد کارآفرین :

یکی از رویکردها برای مطالعه کارآفرینی و شناسایی کارآفرینان ، استناد به خصایص رفتاری آن ها‌ است که از آن با عنوان رویکرد ویژگی ها یا خصایص نام برده می شود . از این منظر ، افراد کارآفرین از ویژگی های شخصیتی خاصی برخوردارند که مخاطره پذیری^[۴۰] (اعتدال) ، نوآوری و خلاقیت ، مسئولیت پذیری ، داشتن عزت و اعتماد به نفس ، خواهان احترام ، منزلت و شهرت اجتماعی ، خواهان آزادی و ابتکار عمل ، توانایی برقراری ارتباطات قوی با دیگران ، واقع گرایی ، هدف گرایی ، آرزومندی ، توفیق طلبی و رشدگرایی ، قدرت طلبی ، تهاجمی بودن ( اندیشه و رفتار آوانگارد گونه ) ، ظرفیت راهبردی ، تحمل ابهام و عدم قطعیت ، توانایی واکنش به مسائل و مشکلات ، پر انرژی ، انگیزه مندی ، خوش بینی ، نوع دوستی ، متعهد بودن ، استقلال طلبی و گرایش به ارزش‌های شخصی ، خواهان شناخت و کسب مهارت و دانش فنی و داشتن مرکز کنترل درونی بخشی از ویژگی های این افراد است . ( شریف زاده ، ۱۳۹۱ ) همچنین به عقیده مک کلند کارآفرینان دارای ویژگی هایی از قبیل اصالت و نوآوری ، ریسک گریزی متوسط ، پذیرش مسئولیت فردی ، آگاهی از نتیجه روش خود و برنامه ریزی بلند مدت می‌باشند ( سانچز کانیزار^[۴۱] ، ۲۰۱۰ ) همچنین بروکهاس و هوروپتز^[۴۲] معتقدند که علاوه بر ویژگی های شخصیتی ، ویژگی های تجربی و سابقه ( پذیرش الگوی نقش ، نارضایتی شغل ) و جمعیت شناختی ( سن ، تحصیلات ، خانواده و کودکی ) نیز مورد توجه است . ( تجاری ، ۱۳۸۵ ) یک فرض کلیدی این است که کارآفرین موفق دارای برخی ویژگی های منحصر بفردشخصیتی و قابلیت هایی هستند که می‌توانند حمایت ارائه دهندگان منابع را جلب نمایند . (ان جی^[۴۳] ، ۲۰۱۰ ) به طور سنتی کارآفرین به عنوان یک فرد که رفتارهایش ‌بر اساس ویژگی های ذاتی و نه عوامل خارجی تعیین می شود ، در نظر گرفته می شود (کارمن^[۴۴] ، ۲۰۱۱ ) نیت تنها پیش‌بینی کننده رفتار است . نیت کارآفرینی برای فهم کارآفرینی پویا ضروری است زیرا نیت ها اولین کلید تأسيس سازمان های جدید است .( دیوونیش^[۴۵] ، ۲۰۱۰) کارآفرینان توانایی مقابله مؤثر با شرایط و یا اطلاعات مبهم ، ناقص ، بدون ساختار ، نامشخص و یا پنهان را دارند ، بدون آنکه به لحاظ روانی احساس ناراحتی نمایند .(علائی ، ۱۳۹۰ )

چهار خصیصه توفیق طلبی ، قدرت طلبی ، رقابت مندی ، ریسک پذیری توجه بیشتری را به خود معطوف داشته است:

۲-۲-۴-۱ توفیق طلبی^[۴۶] :نیاز و تمایل به پیشرفت و سبقت جستن ، توفیق طلبی نامیده می شود . افراد توفیق طلب افرادی مسئولیت پذیر بوده که به دنبال اهداف واقع گرایانه و منتظر بازخورد دیگران درباره عملکرد خود می‌باشند .

۲-۲-۴-۲ قدرت طلبی^[۴۷] :قدرت طلبی به مفهوم تمایل به اعمال نفوذ در دیگران و تسلط یافتن بر سایر افراد می‌باشد.

۲-۲-۴-۳ رقابت مندی^[۴۸] :رقابت مندی شامل رفتار ادراکات فردی است که به طور قدرتمندی تحت تاثیر حضور یا عدم حضور دیگران می‌باشد .

۲-۲-۴-۴ ریسک پذیری^[۴۹] :در واقع ریسک به مفهوم احتمال وقوع پدیده ای خاص در یک زمان مشخص است و دال بر وجود عدم حتمیت و پیامدهای منفی برخاسته از موقعیتی خاص می‌باشد . ( زمانی ، ۱۳۸۵ ) دیس و لومپکین^[۵۰] ریسک پذیری را تصمیم گیری و انجام فعالیت ها بدون اتکا به دانش مشخص و کامل راجع به نتایج احتمالی تعریف کرده‌اند . ( هادیزاده ، ۱۳۸۸ )

برخی از برجسته ترین خصوصیات فرد کارآفرین ‌بر اساس دیدگاه ماریسون^[۵۱] در جدول زیر آمده است :

جدول ۲-۱ : خصوصیات فرد کارآفرین از دیدگاه ماریسون (جواهری ، ۱۳۸۳ )

ویژگی ها
گرایش و رفتار

تعهد و عزم راسخ

سر سخت و مصمم بودن ، توانایی به سرعت متعهد و غیر متعهد شدن ، انضباط ، اصرار بر حل مسئله ، آماده برای از دست دادن منافع ، غرق شدن کامل در کار

قدرت رهبری

خود آغازگر ، دارای معیارهای بالا (اما) نه کمال گرا ، تشکیل دهنده ی گروه و قهرمان ساز ، مشوق دیگران ، رفتار مساوات طلبانه با دیگران ، تقسیم ثروت میان افرادی که در ایجاد آن سهیم بوده اند ، نهراسیدن از تنهایی ، شکیبا ، متعلم و معلمی فراگیر

مسأله فوق یعنی انتخاب بهترین گزینه گازرسانی ‌به این پروژه، یکی از مهمترین چالش های موجود در خصوص پروژه فوق می‌باشد. لذا بررسی توانایی و فرصت ها و چالش های گازرسانی از هر کدام از کشورهای ایران، آذربایجان، عراق و ترکمنستان که گزینه‌های اصلی گازرسانی ‌به این منطقه هستند، مسأله بسیار خطیر و مهمی است.

۱-۳- وضعیت گزینه‌های تأمین کننده

ایران، ترکمنستان، آذربایجان و عراق به عنوان گزینه‌های مورد نظر این پروژه مطرح می‌باشند.

۱-۳-۱- عراق

کشور عراق دارای سیزدهمین منبع ذخیره گازی در جهان محسوب می شود، اما این منابع تا حد زیادی بلا استفاده باقی مانده است. در این راستا دولت عراق در سال‌های اخیر با انجام مناقصه‌های بین‌المللی و واگذاری میدان‌های گازی به شرکت‌های بین‌المللی، گامی در زمینه تولید و صادرات گازی برداشته است، اما همچنان با مشکل گاز روبرو است. اکنون نیز عراق جدا از افزایش تقاضای داخلی برای مصرف گاز به مسأله ای چون حق ترانزیت گاز ایران به غرب آسیا و حتی اروپا، رقابت با ترکیه در زمینه نقش ترانزیتی گاز و همچنین شراکت آینده خود در صدور گاز از این خط لوله به غرب آسیا و حتی اروپا می نگرد.

بر اساس آمار منتشره، ذخایر اثبات شده گاز طبیعی عراق بیش از ۳٫۴ تریلیون مترمکعب و حجم ذخایر نفت خام اثبات شده این کشور نیز حدود ۱۵۰ ‌میلیارد بشکه برآورد شده است. ظرفیت تولید برق نصب شده عراق در سال ۲۰۱۲ حدود ۱۰٫۱۱ میلیون کیلووات در ساعت و واردات برق آن در این سال ۱۲٫۲۸ میلیارد کلووات ساعت گزارش شده است. از مجموع برق تولیدی، حدود ۶۹ درصد به وسیله سوخت های فسیلی و ۳۱ درصد از طریق نیروگاه‌های برقی آبی تولید می شود. تولید نفت خام عراق در سال ۲۰۱۲ حدود ۳٫۱ میلیون بشکه در روز و صادرات نفت خام این کشور نیز ۲٫۶ میلیون بشکه در روز گزارش شده است. عراق در سال ۲۰۱۲ درمجموع ۰٫۸ میلیارد متر مکعب تولید گاز طبیعی داشته و به همین میزان هم مصرف ‌کرده‌است^[۱]. انتظار می رود تقاضای گاز این کشور طی چند سال آینده افزایش قابل ملاحظه ای داشته باشد. همچنین کشور عراق در نظر دارد میزان استفاده از گاز برای تولید برق را توسعه دهد که نیازمندی این کشور به گاز را بیش از پیش افزایش خواهد داد. با این حال، با توجه به اجرایی شدن قراردادهای میادین نفت و گاز عراق در سال‌های آتی، انتظار می رود تولید گاز این کشور، به شدت رشد کند.

نمودار ۱-۱: جایگاه ذخایر گاز عراق در جهان(تریلیون متر مکعب)

Source: BP statistical review, 2014

قسمت اعظم ذخایر گاز در کشور عراق در میادین همراه با نفت^[۲] هستند، ‌به این صورت که میزان ذخایر اثبات شده گاز طبیعی این کشور برابر با ۳٫۴ تریلیون متر مکعب (حدود ۱۲۷ تریلیون فوت مکعب) بوده و رتبه دوازدهم ذخایر اثبات شده گاز طبیعی جهان را به خود اختصاص داده است^[۳]. از این میزان حدود ۵۵۸/۲ تریلیون متر مکعب مربوط به ذخایر گاز طبیعی همراه با نفت می‌باشد. ‌به این صورت که از میادین نفتی، گاز طبیعی به صورت یک محصول همراه با نفت، استخراج می‌شود. مابقی یعنی ۸۷۶/۰ تریلیون متر مکعب گاز طبیعی غیر همراه می‌باشد. همان طور که مشاهده می‌شود، بیشتر ذخایر گاز طبیعی عراق، یعنی ۷۵ درصد، در میادین نفتی می‌باشند و برای استخراج آن ها، باید میادین نفتی، توسعه یابند. ‌بنابرین‏، استخراج و تولید گاز طبیعی در این کشور، وابستگی زیادی به توسعه میادین نفتی دارد.

نمودار۱-۲: ذخایر گاز عراق به تفکیک نوع میدان (تریلیون متر مکعب)

Source: World Energy Outlook 2013, EIA

وزارت نفت عراق تلاش ‌کرده‌است تا با سامان دهی به فعالیت‌های شرکت های دولتی نفت عراق و استفاده از مدیریت، سرمایه و تکنولوژی های شرکت های خارجی، جایگاه صنعت نفت این کشور را در جهان بهبود بخشیده و بدین طریق وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور را ارتقاء بخشد. در همین راستا، وزارت نفت عراق تاکنون چهار مناقصه برای توسعه میادین هیدروکربوری، برنامه‌ریزی و برگزار ‌کرده‌است.

در این مناقصه‌ها، درمجموع ۱۶ میدان نفتی با ذخیره ای بالغ بر ۸۳ میلیارد بشکه نفت خام و ۴ میدان گازی با ذخیره ۵٫۶ تریلیون فوت مکعب برای توسعه شرکت های مختلف عرضه شده است. این میزان معادل ۷۲ درصد از کل ذخایر نفتی اکتشاف شده عراق می‌باشد. در واقع این امر، نشان دهنده حجم بسیار بالای میادین به مناقصه گذاشته شده و همچنین پتانسیل بالای این کشور برای افزایش ظرفیت تولید نفت خود در آینده است.

نمودار۱-۴: عرضه گاز طبیعی عراق (میلیارد متر مکعب)

Sources: OPEC Annual Statistical Bulletin 2010

تا قبل از دهه ۱۹۶۰، گاز همراه با نفت در عراق، یک کالای ناخواسته محسوب و سوزانده می‌شد. اما از دهه ۱۹۶۰ به بعد، مقداری از گاز برای مصارف داخل کشور، استخراج می‌شده است. همان طور که مشاهده می‌شود، مقدار تولید شده گاز طبیعی در عراق، در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ بسیار کم بود و همواره کمتر از مرز ۲ میلیارد متر مکعب در سال بود . اما در اوایل دهه ۱۹۸۰ مقدار تولید خالص گاز طبیعی از مرز ۱۰ میلیارد نیز رد شده است که البته بیشتر آن سوزانده می‌شده و در نهایت مقدار گاز عرضه شده به بازار، تا اواسط این دهه، در حد همان ۱ میلیارد متر مکعب بود. اما در اوایل دهه ۱۹۸۰، مقدار گاز بیشتری استخراج و روانه بازار شد. به نحوی که عراق از سال ۱۹۸۶، صادرات گاز به کشور کویت را آغاز کرد. این صادرات تا سال ۱۹۹۱ ادامه داشت^[۴]. نهایتاًً به دلیل وجود تحریم های نفتی عراق توسط سازمان ملل به دلیل حمله عراق به کویت، فعالیت‌های تولیدی گاز عراق به شدت نزول کرد تا اینکه تولید خالص گاز این کشور، در دهه ۱۹۹۰ کمتر از ۵ میلیارد متر مکعب در سال شد. وجود تحریم های گسترده صنعت نفت عراق توسط سازمان ملل و برنامه نفت در برابر غذا، از عوامل اصلی کاهش تولید گاز در دهه ۱۹۹۰ بوده است. در اوایل دهه ۲۰۰۰ و بعد از جنگ آمریکا به عراق، از سال ۲۰۰۳ تولید گاز طبیعی عراق افزایش پیدا کرد و از کمتر از ۴ میلیارد متر مکعب در سال، به میزان بیش از ۱۷ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۱۳ رسیده است. البته هنوز به دلیل میزان زیاد گاز سوزانده شده و تلف شده، هنوز تولید گاز طبیعی عرضه شده به بازار، بسیار کم بوده و کمتر از ۱ میلیارد متر مکعب در سال می‌باشد.

نمودار ۱-۵: عرضه و تقاضای گاز عراق (میلیارد مترمکعب)

Source: World Energy Outlook, 2014