1. ضرورت و اهمیت تحقیق

طبق نتایج تحقیقات، ۲۵ % تا ۵۰ % از تمامی کودکان و نوجوانان در آمریکا در سنین ۱۷ـ ۱۰ سالگی در معرض خطر محدودیت‌های آموزشی، عاطفی، اقتصادی و فرصت‌های اجتماعی می‌باشند که در نتیجه می‌تواند سبب سوق داده شدن آنان به سمت رفتارهای پرخطر و فعالیت‌‌هایی نظیر اعمال خشونت، خرابکاری، فعالیت‌های جنسی حفاظت ‌نشده، سوء مصرف الکل و مواد، فرار از مدرسه و ترک تحصیل گردد (کروکزک^[۴]، الکساندر^[۵]، هاریس^[۶]، ۲۰۰۵به نقل از ویلسون^[۷]،۲۰۰۹) رفتارهای پرخطر نظیر اعمال خشونت و درگیری فیزیکی با دیگران، استعمال دخانیات، مصرف الکل و مواد مخدر و داروهای نشاط ‌آور، رفتارهای پرخطر جنسی، همه از رفتارهایی هستند که می‌توانند سبب افزایش اضطراب در نوجوانان شده و زمینه را برای ابتلاء آنان به انواع بیماری‌ها و حتی مرگ زودرس فراهم آورند، به علاوه عوارض ناشی از انجام رفتارهای پرخطر شامل افزایش افسردگی و ایجاد افکار و یا اقدام به خودکشی ، مسمومیت ناشی از الکل و یا مستی‌های غیر قابل پیش‌بینی و تحریک‌پذیری، انجام رفتارهای پرخطر جنسی (آمیزش حفاظت نشده و زودهنگام، افزایش تعداد شرکای جنسی و حاملگی‌های ناخواسته، ایجاد بیماری‌های مقاربتی و عفونیHIV) افزایش اعمال خشونت و درگیری‌های فیزیکی با دیگران، افزایش احتمال صدمه دیدن و یا مرگ و میر ناشی از مصرف الکل و مواد مخدر گزارش گردیده است (هالفورز^[۸]، ۲۰۰۴).

با توجه به اثر عوامل مختلف در بروز رفتارهای پرخطر در دانشجویان و نقش و آسیب های فراوانی که به دلایل رفتار پر خطر به وجود می‌آید، بررسی متغیرهای مرتبط با آن و عواملی که در کنترل رفتارهای پرخطر و در بروز و یا کاهش آن مؤثر است نیازمند توجه و بررسی است به همین دلیل در این تحقیق سه متغیر تاب آوری، نظم جویی شناختی هیجانی بر رفتارهای پرخطر دانشجویان مورد بررسی قرار می‌گیرد. در واقع هر یک از این سه متغیر با توجه به ماهیت خویش نقش بنیادی و اساسی در بروز رفتارهای پرخطر بر عهده دارند. تاب آوری با ظرفیت تقابل با شرایط سخت و مقاومت در برابر وسوسه ها و شرایط اجتماعی ، نظم جویی شناختی هیجانی و هوش هیجانی نیز به عنوان متغیرهایی فیزیولوژیکی، روانی و اجتماعی نقش بسیار مهم در پردازش شرایط و تصمیم برای انجام کار و انتخاب موقعیت برعهده دارد.

1. اهداف پژوهش

هدف کلی

نقش تاب آوری و راهبردهای نظم جویی شناختی هیجانی در پیش‌بینی رفتارهای پر خطر دانشجویان

اهداف اختصاصی

پیش‌بینی رفتارهای پرخطر و (مؤلفه‌ های آن) بر اساس تاب آوری دانشجویان

پیش‌بینی رفتارهای پرخطر و(مؤلفه‌ های آن) بر اساس راهبردهای نظم جویی شناختی هیجانی دانشجویان

1. فرضیه های پژوهش

فرضیه های تحقیق

بین تاب آوری با رفتارهای پر خطر(مؤلفه‌ های آن) دانشجویان رابطه وجود دارد.

بین راهبردهای نظم جویی شناختی هیجانی و (مؤلفه‌ های آن) با رفتارهای پرخطر دانشجویان رابطه وجود دارد.

رفتارهای پرخطر دانشجویان را می توان بر اساس تاب آوری و راهبردهای نظم جویی شناختی هیجانی پیش‌بینی کرد.

1. تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها:

تعاریف مفهومی:

تاب آوری

یکی از عواملی که می‎تواند کارکردهای روانی اعضای خانواده در قالب تفکر، خلق و رفتار را بهبود دهد و توان مقابله با مشکلات هیجانی و روان‌شناختی را افزایش دهد تاب‌آوری می‎باشد. گارمزی و ماستن (۱۹۹۱) تاب‎آوری را یک فرایند توانایی، یا پیامد سازگاری موفقیت‎آمیز با شرایط تهدید کننده تعریف نموده‎اند. گارمرزی (۲۰۰۴) تاب‎آوری را سازگاری مثبت فرد در واکنش به شرایط ناگوار (آسیب‌آموزش‌ها و تهدیدات) می‎داند. البته تاب‌آوری، تنها پایداری در برابر آسیب‌آموزش‌ها یا شرایط تهدید کننده نیست و حالتی انفعالی در رویارویی با شرایط خطرناک نمی‎باشد بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط پیرامونی خود است. می‎توان گفت تاب‎آوری، توانمندی فرد در برقراری تعادل زیستی روانی، در شرایط خطرناک است (کانرو دیویدسون؛ ۲۰۰۳).

نظم جویی شناختی هیجانی

مفهوم کلی تنظیم شناختی هیحان دلالت بر شیوه ی شناختی دستکاری ورود اطلاعات فراخوانده ی هیجان دارد (تامپسون^[۹]، ۱۹۹۴). به عبارت دیگر، راهبردهای تنظیم شناختی هیجان، به نحوه ی تفکر افراد پس از بروز یک تجربه ی منفی یا واقعه ی آسیب زا برای آن ها اطلاق می شود. تنظیم هیجان در مدیریت هیجان ها نقش اساسی ایفا می‌کند (سارنی؛ مومه و کمپوس^[۱۰] ۱۹۹۸). نه راهبرد متفاوت تنظیم هیجان عبارتند از: ملامت خویشتن، پذیرش، نشخوارگری، تمرکز مجدد بر برنامه ریزی، تمرکز مجدد مثبت، دیدگاه پذیری، فاجعه انگاری، ارزیابی مجدد مثبت، ملامت دیگران (گارنفسکی، کرایج و اسپینهاون^[۱۱]، ۲۰۰۲، ۲۰۰۱؛ گارنفسکی و همکاران، ۲۰۰۲).

رفتارهای پرخطر

رفتارهای پر خطر به رفتارهایی اطلاق می‌شود که احتمال نتایج مخرب جسمی، روان‌شناختی و اجتماعی را برای فرد افزایش دهد. این رفتارها در نوجوانان با یکدیگر به شدت همبسته‌اند و از الگوی هم تغییری پیروی می‌کنند. زاده محمدی و احمدآبادی ( ۱۳۸۶) با ارائه اصطلاح سندروم رفتار مشکل ساز^[۱۲]، مقوله رفتارهای پر خطر را شامل سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر، الکل، رانندگی خطرناک و فعالیت جنسی زود هنگام دانسته است.

تعاریف عملیاتی

تاب‌آوری

در این پژوهش منظور از تاب‌آوری نمره‌ای است که هر آزمودنی در مقیاس تاب‌آوری کونرو و دیوید سون (۲۰۰۳) به دست می‌آورد. مقیاس اندازه‌گیری این متغیر فاصله‌ای است.

نظم جویی شناختی هیجانی

در این پژوهش منظور از تنظیم هیجانی نمره ای است که آزمودنی از پرسشنامه ی تنظیم شناختی- هیجانی گارنفسکی به دست می آورد. تنظیم هیجانی یک متغیر فاصله ای است.

رفتارهای پرخطر

در این پژوهش منظور از رفتارهای پر خطر نمره‌ای است که آزمودنی‌ها در مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی زاده محمدی و احمد آبادی (۱۳۹۰) به دست می‌آورند. مقیاس اندازه گیری در این آزمون فاصله‌ای است.

فصل دوم :

مبانی نظری

و

پیشینه پژوهش

۱-۲مقدمه

در این فصل بنیاد نظری و تجربی مسائل مورد بحث در قلمرو تحقیق حاضر (تاب آوری ، نظم جویی شناختی هیجانی، رفتارهای پرخطر) بررسی شده و همچنین یافته های پژوهش‌های داخل و خارج قبلی مرتبط با متغیرها بررسی شده اند.