۲-۱۵- بررسی نقش اقتصادی فوتبال

امروزه ورزش از انجام فعالیت بدنی صرف فراتر رفته و خود را به عنوان یک صنعت در کنار سایر صنایع مطرح ساخته است.صنعت ورزش با ایفای نقش در اقتصاد کشورها از اهمیت زیادی برخوردار گشته است.تاثیرات کلان اقتصادی ورزش نظیر سهم ورزش در تولید ناخالص داخلی (GDP ) و ملی (GNP ) یا سهم آن در ایجاد اشتغال ، کشورها را برآن داشته تا هر ساله به صورت دقیق و منظم تاثیر ورزش را بر روی اقتصاد کشور خود ارزیابی و تعیین نمایند.از آن جمله می توان به کشورهایی چون اسکاتلند، انگلستان، ایالات متحده آمریکا، کانادا و هنگ گنک اشاره نمود که سهم صنعت ورزش از کل تولید ناخالص داخلی آن ها به ترتیب برابر با ۸/۱ ، ۷/۱ ، ۱/۲ ، ۲/۱ ، ۵/۱ درصد بوده است (نانا^[۱۵]،۲۰۰۲: ۲۳)

ورزش فوتبال نیز به گواه شواهد موجود پرطرفدارترین و محبوب ترین ورزش در عرصه بین‌المللی است، تا ‌جایی که بسیار از کشورهای پنج قاره آن را در ردیف ورزش ملی خود محسوب می دارند(الهی ،۱۳۸۳ ، ۲۲). لبریز بودن ورزشگاه ها و برخورداری رقابت ها از بینندگان چند صد میلیونی ، فوتبال را به عنوان مردمی ترین ورزش جهان معرفی ‌کرده‌است.گرایش نسبت ‌به این ورزش روز به روز و با گذشت زمان بیشتر می شود. جام جهانی ۱۹۶۶ انگلستان در مجموع ۴۰۰ میلیون بار بیننده تلویزیونی داشت، در حالی که جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه در مجموع ۳۷ میلیارد نفر بار و جام جهانی ۲۰۰۲ کره و ژاپن در مجموع ۵۰ میلیارد نفر – بار بیننده داشت (چستر^[۱۶]،۲۰۰۲: ۶۴)

همگام با افزایش تمایلات نسبت ‌به این رشته ورزشی تغییرات زیادی در آن به وجود آمده است تا ‌جایی که فوتبال حرفه ای سال های اخیر قابل قیاس با دوران گذشته نیست. داد ستدهای چند میلیون دلاری برای نقل و انتقال بازیکنان ، وجود حامیان مالی با سرمایه های بسیار کلان، خرید و فروش وسایل و کالاهای با آرم باشگاه های حرفه ای، معامله های چند صد میلیون دلاری برای تبلیغات اطراف زمین، کسب درآمدهای کلان از محل حق پخش تلویزیونی مسابقات، قرار گرفتن باشگاه ها در فهرست بازار بورس و بسیاری از موارد یگر ، همگی نقش بسزایی را در توسعه درآمد زایی فوتبال در بسیاری از کشورها ایفا نموده است(مورو^[۱۷]،۱۹۹۹: ۱۰)


نقش اقتصادی فوتبال در بعضی از کشورها تا حدی برآورد شده است که به عنوان نمونه در آلمان به دلیل برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال (۲۰۰۶)از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ هر ساله ۲۴۰۰ شغل دائمی ایجاد شده و این میزان در سال برگزاری مسابقات به ۷۳۰۰ شغل دائمی رسید. همچنین برآورد شده است که در سال ۲۰۰۶ مقدار ۴۸/۱ میلیارد یورو به GDP این کشور اضافه گردد و در مجموع از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ مقدار ۳/۵ میلیارد یورو به GDP این کشور اضافه گردد.(جی .اف.آ^[۱۸]،۱۹۹۹)

علاوه بر این موضوع ، بسیاری از لیگ ها و باشگاه های حرفه ای فوتبال در دنیا وجود دارند که با درآمدزایی های کلان خود توسعه دوچندانی را در صنعت فوتبال کشورها ایجاد نموده اند.به عنوان نمونه می توان از صنعت فوتبال اسپانیا نام برد که ارزش وجودی آن در سال ۲۰۰۲ معادل ۴۶/۴ میلیارد یورو بوده است که این رقم معادل ۹/۰ درصد از GDP کشور اسپانیا بوده است.همچنین کشور اسپانیا با توسعه اقتصاد فوتبال خود برای ۴۷ هزار نفر ایجاد شغل نموده است(Simon,2003) توسعه اقتصادی صنعت فوتبال محدود به کشورهای صاحب نامی چون انگلستان ، اسپانیا ، ایتالیا و آلمان نشده بلکه کشورهای آسیایی چون ژاپن و کره جنوبی نیز با برگزاری لیگ های کاملا حرفه ای درآمدهای کلانی را جذب نموده اند. (الهی ،۱۳۸۵: ۵۴)

۲-۱۶- مروری بر منابع مالی در لیگ برتر انگلستان

در ۱۹۸۰ فوتبال انگلستان با بحران های متعددی ازجمله افت حضورها، حکم فرما شدن ولگرد ها ،سالخوردگان ،استادیوم خطرناک (کینگ ، ۱۹۹۸) مواجه شد.در سال ۱۹۹۱ یک تلاشی برای حل بعضی از مشکلات ساختاری بازی های انگلیسی صورت گرفت. مؤسسه‌ ی فوتبال(FA )^[19] طرح اولیه ایی برای آینده فوتبال منتشر کرد که اولین بخش رقابتی را به عنوان لیگ برتر انگلیس (EPL)دوباره طرح ریزی کرد.یکی از اولین اقداماتی که EPL انجام داد برای قرارداد رسانه تلویزیون مجددا مذاکرده نمود. که قبلا به وسیله ی شبکه ی تلویزیونی مستقل(ITV )^[20] برگزار می شد.اتفاقا در این زمان پرداخت اخبارهای رابرت مردوچ ^[۲۱]مواجه با محدودیت پرداخت با ایستگاه تلویزیونی BSKYB شده بود و به دنبال برنامه هایی بود که نه فقط از لحاظ نرخ در وهله ی اول پخش باشد همچنین به عنوان یک کاتالیزور^[۲۲] برای توسعه پرداخت به مشترکین تلویزیونی باشد. بعد از پیشنهادات جاندار و چالش های دولتی BSKYB نهایتاً حق پخش ایمن را برای پخش ۶۰ بازی زنده از EPL را برای یک سال به مبلغ ۵۰ میلیون GBP میلیون در هر سال گرفت. در واقع ۱۱ میلیون GBP حق پخش سالانه ای که به وسیله ی ITV از سال های ۱۹۹۸ تا ۱۹۹۱ پرداخت شده بود.

EPL الان یکی از ثروتمندترین لیگ های فوتبال جهان است. ( گرتون^[۲۳] ،۲۰۰۰) بسیاری از باشگاه های تشکیل دهنده شرکت های عمومی هستند و در بازار سهام عضو هستند. درآمد ای سالانه برای ثروتمندترین باشگاه ها مثل منچستریونایتد و لیورپول و آرسنال الان بالاتر از ۱۰۰ GBP است و بازیکنان می‌توانند ۱ میلیون برای هر فصل از بازی به دست آورند. EPLقادر است ثروتش را از طریق دسترسی به پایگاه وسیعی از جریان های درآمدی افزایش دهد. بعد از پایان طیف لیگ ورزشی حرفه ایی ، منچستر یونایتد توانست ۱۵۷ میلیون GBP در سال ۲۰۰۵ درآمد از دریافتی های روز مسابقه(۶۶) میلیون، رسانه (۴۸) میلیون، حامیان مالی و تجارت (۴۳) میلیون داشته باشد. اصلی ترین آیتم های درآمدی EPL در شکل نمایش داده شده است. (استوراد^[۲۴]،۲۰۰۷: ۲۵-۲۰)

در گذشته ورزش حرفه ای در انحصار دولت‌ها بود و رقابت و سود در آن مفاهیمی ناشناخته بود. هزینه های ورزش از بودجه عمومی تامین می شد و دولت بر کم و کیف آن نظارت کامل داشت. در بسیاری از کشورها
هم اکنون نیز دولت سیاست گذار، مجری و منبع اصلی تامین بودجه است ولی در برخی از کشورها مثل انگلستان ورزش حرفه ای چنان دگرگون شده است که نمونه آن در گذشته کمتر وجود داشته است.

مهمترین منابع مالی در لیگ برتر فوتبال انگلستان به ترتیب اولویت عبارت است از حق پخش تلویزیونی ، بلیط فروشی ، حامیان مالی و قرارداد ها ی بازرگانی ، خرید و فروش بازیکن و فروش وسایل ورزشی . در این میان نقش تلویزیون و پول دریافتی بابت حق پخش تلویزیونی سهم بیشتری نسبت به بقیه دارد. برای دریافت محور حق پخش تلویزیونی مسابقات لیگ برتر رقابت شدیدی بین شبکه های تلویزیونی و ماهواره ای ایجاد شده است. اولین قرارداد تلویزیونی سازمان لیگ برتر ۱۹۱ میلیون پوند ارزش داشت که به موجب آن حقوق پخش تلویزیونی به مدت ۵ فصل مسابقاتی به یک شبکه ی تلویزیونی با نام “بی اسکای بی” واگذار گردید. پس از آن قراردادهای واگذاری حق پخش به طور سالانه افزایش چشمگیری پیدا ‌کرده‌است. مسئولین سازمان لیگ برتراین افزایش را مدیون بالارفتن کیفیت مسابقات و متعاقب آن افزایش تماشاگران تلویزیونی مسابقات در سطح جهان عنوان می‌کند. (دلویتی و تاچ ، ۲۰۰۱: ۲۵)

۲-۱۷- باشگاه منچستر یونایتد