۴-۲-۳-۲- اثر صلح به نفع شخص ثالث

همان طور که در بحث اقسام عقد صلح در خصوص صلح التزامی بیان شد تعهد به نفع ثالث می‌تواند به صورت یکی از دو عوض صلح در زمره تعهدهای اصلی قرار گیرد. ملاک این قاعده نیز ماده ۷۶۸ قانون مدنی می‌باشد که مقرر می‌دارد:

«در عقد صلح ممکن اسن احد طرفین در عوض مال الصلحی که می‌گیرد متعهد شود که نفقه معینی، همه ساله یا همه ماهه تا مدت معین تادیه کند. این تعهد ممکن است به نفع طرفین مصالحه یا به نفع شخص یا اشخاص ثالث واقع شود»

با تشکیل عقد مذبور، مالکیت مال الصلح به متعهد انتقال می‌یابد و تعهد به پرداخت مستمری مقرر به منتفع بر ذمه متعهد نفقه، و حق مطالبه این مستمری از متعهد برای منتفع ثابت می‌گردد (شهیدی، ۱۳۷۸، ص۹۵).


سوالی که در این قسمت به ذهن خطور می‌کند این است که آیا در تعهدی که به نفع ثالث می شود قبول آن لازم است یا خیر؟

در پاسخ ‌به این سوال باید گفت که دو نظریه وجود دارد.

نظر اول این است که: حق مطالبه مستمری برای منتفع ثالث با قبول این شخص فعلیت می‌یابد و پیش از قبول او حق مذبور را مانند حق شخصی که معامله فضولی برای او یا نسبت به مال او انشا شده است، نسبت به آثار معامله مذبور، باید یک حق بالقوه محسوب کرد. ‌بنابرین‏ بدون قبول ثالث نمی توان تعهد متعهد را نسبت به موضوع نفقه داخل در دارایی ثالث دانست زیرا، از یک طرف، همان طور که سابقا بیان شده از اصل محدودیت آثار قرارداد به سود ثالث می توان نتیجه گرفت که بدون قبول ثالث اثر عقد به شخص یا اشخاص ثالث تسری نمی یابد و حقی برای او فعلیت پیدا نمی کند و از طرف دیگر با تکیه بر روح مقررات و قواعد حقوقی، می توان گفت که هیچ مالی بدون اراده شخص داخل در ملکیت او نمی شود مگر به وسیله ارشاد که یک سبب قهری انتقال مالکیت از مورد مشابه به وراث است. برگشت مال موضوع عقد به مالکیت مالک پیش از عقد، با فسخ یک جانبه طرف دیگر به استناد یکی از خیارات، نیز در واقع اثر غیر مستقیم اراده مالک مذبور است که برای تشکیل آن عقد ابراز گردیده است. پس از قبول ثالث نسبت به عقد صلح التزامی، این شخص می‌تواند برای وصول مستمری مذبور مستقیما به متعهد مراجعه کند و برای این امر نیازی به دخالت دهنده مال الصلح نمی باشد. زیرا، در نتیجه عقد صلح و قبول ثالث، حقی برای او به وجود آمده است و هر صاحب حقی می‌تواند حق خود را از شخصی که متعهد به تسلیم آن است، درخواست کند (همان، ص۱۰۴).

نظر دوم این است که: صلحی که بین متعاملین منعقد می‌گردد و در آن تعهد به نفع ثالث می شود، ایجاد تعهد به نفع شخص مذبور می نمایند بدون آن که احتیاج به قبول و موافقت او داشته باشد. یعنی شخص ثالث بدون آن که مداخله در قرارداد کند متعهدله می‌گردد و از قرارداد منتفع می شود. در واقع این تعهد ریشه قراردادی دارد و از توافق دو طرف آن ناشی می شود، منتها اثر آن برخلاف قاعده به ثالث نیز سرایت می‌کند و در برابر او در حکم ایقاع است (امامی، پیشین ص۳۳۰٫ کاتوزیان، ۱۳۷۱ ص۱۸۲).

به نظر می‌رسد با توجه به مواد ۱۹۶، ۷۶۸، ۷۶۹ قانون مدنی نظر دوم صحیح تر باشد.

سوال دیگری که در این قسمت مطرح می شود این است که آیا وجود و تعیین ثالث هنگام عقد صلح ضروری است؟

در برابر این پرسش قانون مدنی حکم صریحی ندارد و ممکن است استدلال شود که چون حق ناشی از عقد بی درنگ به نفع ثالث ایجاد می شود و هیچ حقی را نمی توان به سود معدوم یا مجهول ایجاد کرد، اگر در قرارداد اصلی متعهدله معین نباشد یا حق برای ثانی ایجاد شود که هنوز زاده نشده اند، تعهد درست نخواهد بود. چنان چه مواد ۷۰، ۶۹و۴۵ حق انتفاع و وقفی را که به نفع معدوم انشاء شده است باطل می‌داند.

ولی قیاس«تعهد به نفع ثالث» با حق انتفاع و وقف درست نیست. زیرا در آن عقود صاحب حق طرف اصلی قرارداد است. اراده او است که یکی از دو رکن ایجاد حق را تشکیل می‌دهد، پس باید هنگام بسته شده عقد موجود باشد. در حالی که «تعهد به نفع ثالث» متکی به اراده طرفین اصلی قرارداد است و ثالث هیچ سهمی در ایجاد آن ندارد (کاتوزیان پیشین ص۱۸۰).

در تعهد مذکور، در ماده قبل بنفع هرکس که واقع شده باشد، ممکن است شرط نمود که بعد از فوت منتفع نفقه به وراث او داده شود.

تعهد به نفع ثالث با ورشکستگی یا افلاس متعهد منحل نگردیده و ماده ۷۷۰ قانون مدنی در این باره مقرر می‌دارد:

«صلحی که بر طبق دو ماده قبل واقع می شود به ورشکستگی یا افلاس متعهد نفقه فسخ نمی شود مگر این که شرط شده باشد»

از ظاهر ماده مذبور استفاده می شود که صرف ورشکستگی یا افلاس متعهد نه سبب انحلال عقد صلح به خودی خود می‌باشد و نه مجوز فسخ عقد به وسیله طرف دیگر قرارداد یا ذینفع می‌باشد. ‌به این ترتیب تعهد متعهد مستمری پس از ورشکستگی یا افلاس او باقی می‌باشد و مطابق قاعده در این حال منتفع برای دریافت طلب خود از بابت مستمری مذبور باید در ردیف بستانکاران متعهد ورشکسته قرار گیرد.

ماده ۷۷۰ مذبور استثنائا امکان فسخ عقد صلح را به ورشکستگی یا افلاس متعهد در صورتی که این امر شرط شده باشد، پیش‌بینی ‌کرده‌است و اطلاق ماده ۷۷۰ ظهور در این دارد که در این استثناء تفاوتی بین این که انفساخ عقد در صورت ورشکستگی یا افلاس متعهد خود به خود و به صورت شرط نتیجه باشد یا با اعمال حق فسخ و به صورت شرط فعل، وجود ندارد.

مطالبی که در این ماده قابل توجه به نظر می‌رسد امکان اشتراط انفساخ و یا فسخ عقد در زمان مجهول پس از عقد صلح است. زیرا همان طور که نمی توان اصل وقوع ورشکستگی یا افلاس متعهد نفقه را به هنگام تشکیل عقد پیش‌بینی کرد زمان وقوع این ورشکستگی یا افلاس را نیز نمی توان مشخص کرد (شهیدی، پیشین ص۱۰۷).

‌به این جهت طبق ماده ۴۰۱ ق. م که اعلام می‌دارد:

«اگر برای خیار شرط مدت معین نشده باشد، هم شرط خیار و هم بیع باطل است. »

قاعدتا عقد صلح مذبور باید باطل اعلام گردد، چه این که هرچند مفاد ماده ۴۰۱ ق. م در فصل بیع ذکر شده است، اما با توجه ‌به این که اطلاق ماده۴۵۶ ق. م :

«تمام انواع خیارات در جمیع معاملات لازم ممکن است موجود باشد مگر خیار مجلس و حیوان و تأخیر ثمن که مخصوص بیع است. »

اقتضا دارد که خیار شرط با تمام احکام مقرر در آن برای تمام عقود لازم و از جمله عقد صلح ثابت باشد. و با در نظر گرفتن این که زمان ورشکستگی یا افلاس متعهد نفقه که بنا به شرط، زمان فسخ یا انفساخ عقد صلح در نظر گرفته می شود، عرفا زمان مجهولی تلقی می شود و با لحاظ وحدت ملاک بین شرط خیار فسخ و شرط انفساخ خود به خود عقد، عقد صلحی را هم که در آن حق فسخ، یا انفساخ عقد در صورت ورشکستگی یا افلاس متعهد شرط می شود، باید محکوم به بطلان باشد (همان).

کلیه مواد هیدروکربنی که در مخازن نفتی وجود دارند، پترولیوم^[۱۴۱] خوانده می­شوند، این کلمه در فارسی معادل مناسبی ندارد^[۱۴۲] اما ترجمه تحت­اللفظی آن از لاتین به معنی سنگ نفت است که به مقادیر مختلف و به اشکال گاز، مایع و جامد در داخل طبقات زمین وجود دارد. از نظر شیمیایی دارای ترکیبی پیچیده از کربن، هیدروژن، گوگرد، اکسیژن و ازت است که عناصر نادر دیگری هم در ترکیب آن دخالت ‌می‌کنند. ‌بنابرین‏، نفت ترکیبی از هیدروکربون­ها با زنجیره­های بلند کربنی است که به دلیل پیوندهای کربنی، مقدار قابل توجهی انرژی در خود ذخیره می­ کند. به عبارت دیگر نفت، صرفنظر از ماهیت دقیق شیمیایی­اش به عنوان حامل انرژی در نظر گرفته می­ شود، اما به طور دقیق، از مخلوطی از هیدروکربورها با وزن مولکولی بالا تشکیل می­ شود.^[۱۴۳] حالت مایع آن به نفت خام معروف است که از مجموع هیدروکربن­های مایع سبک و سنگین ترکیب شده است. گاز طبیعی موجود در مخازن نفتی از هیدروکربن­های سبکتر که مهم­ترین آن­ها متان است، تشکیل یافته است. در مقابل، انواع نیمه جامد و جامد نفت از هیدروکربن­های سنگین ترکیب ‌شده‌اند، مانند قیر.^[۱۴۴]

مبحث دوم – تقسیم بندی صنایع نفت و گاز

صنعت نفت و گاز در یک تقسیم ­بندی عام به دو بخش بالادستی و پایین­دستی تقسیم می­گردد. از این رو، شرکت­های نفت و گاز ممکن است تنها در بخش بالادستی که شامل فعالیت­های حفاری، اکتشاف، توسعه و تولید می­گردد، فعال باشند یا اینکه در بخش پایین­دستی که شامل انتقال، پالایش و بازاریابی محصولات تولیدی می­گردند نیز فعالیت داشته باشند.^[۱۴۵] به تبعیت از همین موضوع عملیات نفتی به دو گروه عمده تقسیم می­شوند:”عملیات بالادستی”^[۱۴۶] و “عملیات پایین دستی”^[۱۴۷]. برخی نیز دسته سومی را تحت عنوان “عملیات میان­دستی “^[۱۴۸] ‌به این دو مورد افزوده­اند. دسته اخیر در واقع بخشی از عملیات پایین­دستی بوده، مربوط به انتقال نفت و گاز یا فرایند تبدیل برای مقاصد انتقال است.^[۱۴۹]

مبحث سوم – حقوق قراردادهای نفتی

نخستین چاه نفت توسط ادوین ال.دریک حفر و در سال ۱۹۵۹ به بهره ­برداری می­رسد و بدین ترتیب اکتشاف و استخراج نفت به صورت یک صنعت به شیوه جدید آغاز می­گردد و افراد گوناگون تلاش خود جهت حفر چاه و دستیابی به ثروت را آغاز ‌می‌کنند.^[۱۵۰]

نفت، صحنه مرکزی برنامه­ ریزی و سیاست داخلی و بین ­المللی انرژی را برای بیش از یک صده تسخیر نموده است.^[۱۵۱] منابع نفت و گاز توزیع جغرافیایی برابری در کره زمین ندارند^[۱۵۲] و هیچ صنعتی مانند صناعت نفت متاثر از، و نیز مؤثر بر سیاست و روابط بین ­الملل نبوده است، امری که بر انعقاد و اجرای عقود نفتی به وجه عام و قراردادهای منعقده در بخش بالادستی این صنعت بالذاته بین ­المللی، به نحو خاص تاثیر مستقیم داشته است.^[۱۵۳] صنایع نفت و گاز به دلیل ماهیت خاص خود، از جمله صنایعی هستند که نه تنها بازیگری استثنایی در معادلات سیاسی و اقتصادی بین ­الملل محسوب می­شوند، بلکه نقش بسیار حیاتی در اقتصاد و سیاست داخلی کشورهای دارنده این منابع ایفا ‌می‌کنند.^[۱۵۴] صنعت نفت، صنعتی مرتبط با تجارت بین ­الملل ‌می‌باشد که معمولا به وسیله استانداردهای خاص برای تنظیم اقدامات متنوعش حکمرانی می­ نماید.^[۱۵۵]

یکی از جلوه­های حاکمیت، صلاحیت انحصاری دولت­ها در بهره ­برداری از منابع طبیعی واقع در قلمرو آن­ها و به تبع آن بازداشتن دولت­های دیگر از استفاده آن منابع بدون رضایت دولت اخیر است. از جمله مهم­ترین منابع تحت حاکمیت دولت­ها، مخازن نفت و گاز ‌می‌باشد.^[۱۵۶] دولت دارای حاکمیت مطلق نسبت به منابع سرزمینی بوده و این حاکمیت در چهره مالکیت دولت نسبت ‌به این منابع رهنمون داشته، این امر ‌به این معنا خواهد بود که تمامی عملیات ناظر به اکتشاف، توسعه، تولید و انتقال نفت و گاز بدون اجازه دولت ممکن نبوده و تمامی این عملیات تحت کنترل و نظارت مستمر و دقیق دولت به انجام خواهد رسید.^[۱۵۷] و حقوق قراردادهای نفتی جولانگاهی از حقوق است که به بررسی این مبانی پرداخته و در جهت ایجاد تعادل و تعامل بین این مالکیت و حاکمیت از یک سو و تعهدات و حقوق سرمایه ­گذاران و شرکت­های بین ­المللی نفتی از سوی دیگر در حرکت بوده و به سمت اعتلای روابط قراردادی طرفین قراردادهای بین ­المللی نفت و گاز گام برمی­دارد.

گفتار اول – Lex Petrolea چیست؟

Lex Petrolea را ‌می‌توان با اجمال و تسامح نوعی حقوق نفت ترجمه کرد. بانیان این نظریه بر این باورند که الگوهای رایج قراردادهای نفتی و رویه ­های متداول در معاملات نفتی و همچنین آرای داوری­های بین ­المللی مربوط به پرونده ­های اختلافاتی که موضوع آن­ها با قراردادها و پروژه­ های نفتی پیوند داشته است، مجموعه ­ای از اصول حقوقی و رویه ­های عرفی مشترک به وجود آورده­اند که به طور اختصاصی در صنعت نفت کاربرد دارد. بر اساس این نظریه ‌می‌توان مجموعه اصول عرفی و قواعد حقوقی تطبیق یافته با ماهیت و ویژگی­های صنعت نفت و گاز را با تکیه بر عرفی بودن آن به عنوان یک نظام حقوقی مستقل و خودکفا با آثار الزام­آور در داوری­ها و قراردادها و معاملات نفتی به کار بست.^[۱۵۸]

با این همه رویه اخیر دولت‌ها مثال­های را ارائه می‌کند که نشان دهنده آن است که دکترین مصونیت حتی در زمینه جنایات بین‌المللی زنده و پویا است. در مارچ ۲۰۰۱ دیوان عالی فرانسه اعلام نمود که معمر قذافی رئیس حکومت لیبی نسبت دادخواستی که وی را مسئول بمباران هواپیمای DC- 10 فرانسه می­داند دارای مصونیت می‌باشد. همچنین دیوان ملی اسپانیا در سال ۱۹۹۹ اعلام کرد صلاحیت پیگرد فیدل کاسترو رهبر وقت کوبا را به علت برخورداری وی از مصونیت ندارد. دادگاه اسپانیا همچنین اعلام نمود که حکم آن مغایرتی با رأی خویش در قضیه پینوشه ندارد زیرا پینوشه رئیس پیشین دولت بود و بدین ترتیب دیگر از مصونیت از صلاحیت برخوردار نبود.^[۱۵۴]

همچنین در مارس سال ۲۰۰۰ وزارت امور خارجه ایالات متحده از تعقیب یک تبعه پرو که ادعا می‌شد شکنجه‌گر است، به دلیل برخورداری از مصونیت دیپلماتیک خودداری نمود. » این قضیه حاکی از اکراه دولت‌ها از پذیرش یک رهیافت جدید و مترقی ‌در مورد جرایم بین‌المللی است، که در عوض ترجیح می‌دهند ارزش‌های قدیمی مثل احترام به حاکمیت دولت و پیامد منطقی آن یعنی مصونیت مقامات دولت یا مصونیت دیپلماتیک را رها نکند. ^[۱۵۵]«

در پرونده ” رابرت موگابه “^[۱۵۶] رئیس جهور وقت زینباوه که در دادخواست، به کشتار، شکنجه، تجاوز و تروریسم متهم شده بود ” دپارتمان ملی ایالات متحده “^[۱۵۷] به دادگاه پیشنهاد کرد که موگابه از مصونیت یک رئیس دولت نزد دادگاه‌های آمریکا برخوردار گردد. در این پیشنهاد تأکید شده بود که محاکمه وی در تقابل با اهداف سیاست خارجی آمریکا خواهد بود. در نهایت دادگاه اعلام نمود که موگابه حق سفر به آمریکا بدون واهمه از محاکمه برای اعمال خویش حتی اگر تجاوزات حقوق کیفری بین‌المللی باشد را دارا است.

همچنین الزام دولت‌های عضو از سوی اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی به پیگرد مرتکبین جنایات بین‌المللی و چشم پوشی از مصونیت مقامات فعلی نمی‌تواند تعهدات دولت‌ها در زمینه مصونیت های عرفی و قراردادی مقامات دولت‌ها را تحت شعاع قرار دهد. زیرا به نظر می‌رسد هیچ گونه قاعده عرفی در زمینه چشم پوشی از مصونیت مقامات دولتی متصدی مقام نزد دادگاه های داخلی سایر کشورها به وجود نیامده است. باید اذعان نمود که تا کنون هیچ دادگاه ملی مصونیت مقامات فعلی دولت را نقض نکرده است.^[۱۵۸]

دیوان بین‌المللی دادگستری در رأی خود پیرامون دعوای جمهوری دمکراتیک کنگو علیه بلژیک اعلام کرد که وزیر امورخارجه متصدی مقام از تعقیب کیفری نزد محاکم سایر کشورها دارای مصونیت می‌باشد و این مصونیت جرایم بین‌المللی که وی در ظرفیت رسمی یا شخصی خویش خواه پیش از تصدی مقام و یا حین تصدی مقام مرتکب شده است را نیز شامل می­ شود. دیوان استدلال بلژیک را که زمانی که وزیر امور خارجه مظنون به انجام جرایم جنگی یا جرایم علیه بشریت باشد از مصونیت برخوردار نیست رد کرد. دیوان اعلام کرد که شواهدی که بتوان از آن چنین استثنائی را بر مصونیت استنباط کرد در رویه دولت‌ها به اندازه کافی وجود ندارد.^[۱۵۹]

‌بنابرین‏ رئیس دولت متصدی مقام، دیپلمات‌های دارای اعتبارنامه و سایر مقامات، تا زمانی که مقام خویش را ترک نکرده ­اند نسبت به اعمالی که در ظرفیت شخصی و رسمی خویش مرتکب می­شوند دارای مصونیت هستند. ‌نتیجه اینکه هرچند حقوق بین ­الملل و جامعه جهانی جنایات بین ­المللی را اعمالی خلاف حقوق بین‌الملل و شایسته چشم­پوشی از مصونیت مرتکبین آن می­دانند اما لزوم احترام به نمایندگان دولتی متصدی مقام به عنوان نماد حاکمیت دولت و رعایت اصل تساوی حاکمیت­ها مانع از آن می­ شود که دادگاه­ های داخلی کشورهای خارجی، مقامات دولتی دارای مصونیت را که مرتکب جنایات بین ­المللی می­گردند تحت پیگرد قرار دهند.^[۱۶۰]

گفتار سوم: تعقیب پس از زمان تصدی مقام

هرچند برخورداری مقامات دولتی از مصونیت کیفری در زمان تصدی مقام و پس از آن با اصل تساوی حاکمیت­ها و نظریه عمل دولت منطبق است اما رویه دولت­ها نشان می­دهد که چنین مصونیتی ‌در مورد جنایات بین ­المللی تنها محدود به دوران تصدی مقام است و پس از ترک مقام دیگر قابل ادعا نمی ­باشد. فارغ از اینکه چنین جرایمی پیش از تصدی مقام یا پس از آن و یا حتی در حین تصدی مقام اتفاق افتاده باشد.

البته دادگاه بین‌المللی کیفری برای یوگوسلاوی سابق در قضیه ” فروندزیچ “^[۱۶۱] عدم مصونیت مقامات فعلی را در زمینه جرم شکنجه بدون تردید کاشف از حقوق بین‌الملل عرفی دانست. » ‌بنابرین‏، قاعده مذبور، ظاهراًً در دادرسی­هایی که در دادگاه‌های داخلی نیز انجام می­گردد قابل اجراست.«^[۱۶۲] اما رویه دادگاه‌های داخلی و نیز رأی دیوان بین‌المللی دادگستری در دعوای کنگو علیه بلژیک نشان دهنده آن است که از چنین دیدگاهی تبعیت نمی­کنند. اما همین رویه‌ها نشان از آن دارد که عدم مصونیت مقامات سابق نزد محاکم داخلی سایر کشورها به اتهام جنایات بین‌المللی امری بدیهی و پذیرفته شده می‌باشد.

» نقض مصونیت اعمال خصوصی مقامات سابق شامل جنایات بین‌المللی، کاملاً هماهنگ با دو هدف اصلی دکترین مصونیت سران دولت، یعنی احترام به برابری حاکمیت و آزادی انجام وظایف رسمی دیپلماتیک می‌باشد. زیرا جنایت علیه بشریت، شکنجه و سایر جنایات بین‌المللی، خارج از محدوده اعمالی است که وظیفه رسمی مقامات دولتی محسوب می شود.«^[۱۶۳]

پیشنویس قانون جرایم علیه صلح و امنیت بشری اعلام می­دارد که : »این حقیقت که یک شخص به عنوان رئیس یک دولت عمل می‌کند یا به عنوان مأمور حکومتی، او را از مسئولیتش نسبت به اعمالی که در این قانون جرم است آزاد نمی­نماید. ^[۱۶۴]«

همچنین بند ۲ ماده ۳ قطعنامه مؤسسه‌ حقوق بین ­الملل در باره مصونیت از صلاحیت دولت و افرادی که از طرف دولت عمل می­نمایند در موارد جرایم کیفری بین‌المللی اعلام می‌دارد که وقتی سمت یا مأموریت افرادی که از مصونیت شخصی برخوردارند به پایان می­رسد دیگر از چنین مصونیتی برخوردار نخواهند بود.^[۱۶۵]

در دعوای کنگو علیه بلژیک دیوان بین‌المللی دادگستری اعلام نمود که هرچند مقامات دولتی در طول دوران تصدی مقام از مصونیت مطلق نزد محاکم داخلی سایر کشورها برخوردارند اما چنین مصونیتی در زمینه جنایات بین‌المللی پس از پایان دوران تصدی مقام ادامه نخواهد یافت.

در قضیه آیشمن، متهم مسئله عمل دولت را مطرح نموده و معتقد بود عمل انتسابی به وی، عمل دولت آلمان بوده و مسئولیتی متوجه او نمی‌شود. » دادگاه اسرائیل صراحتاً رأی داد که آن دسته از کارگزاران دولت که در حیطه وظایف رسمی خود عمل کرده‌اند اگر مرتکب جنایات بین‌المللی شوند، نمی‌توانند از مسئولیت کیفری مصون باشند.«^[۱۶۶]

مقامات سابق بر اساس حقوق بین‌الملل دارای مصونیت شغلی می‌باشند که مانع پیگرد آنان توسط دادگاه های داخلی کشورهای خارجی نسبت به اعمال انجام شده آنان در محدوده وظایف رسمیشان می­گردد. با این اشاره که چنین مصونیتی از صلاحیت کیفری دادگاه­ های خارجی وقتی فرد متهم به انجام جرایم بین‌المللی باشد به وجود نمی­آید.

• • 1. دیدگاه خود فریبی

ما برای اداره ی اطلاعات منفی و به دست آوردن دیدی مثبت از خود و جهان از انواع دفاع ها و راهبردهای خود فریبی استفاده می‌کنیم (تیلر^[۶۲]، ۱۹۸۹، سیر و براون،^[۶۳] ۱۹۸۸و ۱۹۹۴). راهبردهای خود فریبی که برای مقابله با اطلاعات وحشتناک و مغایر با دید خوش بینانه ما از جهان به کار می بریم شامل: الف) سازو کارهای دفاعی (انکار و واپس رانی) ب)خطاهای ادراکی مثبت است.

• انکار و واپس رانی (سرکوبی)

انکار و واپس رانی دو ساز و کار دفاعی هستند که برای کمک به ما در جهت حفظ یک دید خوش بینانه از جهان، زیاد به کار می‌روند. انکار، عدم قبول وجود یا معنای رویدادهای تهدید کننده و فشار انگیز در دنیای بیرون را شامل می شود (کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵). خارج کردن مطالب ناخوشایند از حیطه ی هشیار ذهن و وارد نمودن آن ها به حیطه ی ناهشیار ذهن واپس رانی (سرکوبی) نامیده می شود. در واقع سرکوبی نوعی فراموشی ناهشیار وجود چیزی است که موجب رنج یا ناراحتی می شود (شولتز، شولتز، ۲۰۰۵، ترجمه ی سید محمدی، ۱۳۸۷) . تیلر(۱۹۸۹) استدلال می‌کند که دفاع هایی مثل انکار و واپس رانی ناسازگارانه اند، زیرا واقعیت را تحریف می‌کنند. بخشی از مغز از بخش دیگر که واقعیت های انکار شده یا تحریف شده را می‌داند منفک می شود.

• خطاهای ادراکی مثبت

شلی تیلر(۱۹۸۹، به نقل از کار، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵) پژوهش هایی را خلاصه ‌کرده‌است که نشان می‌دهند مردم، به ویژه افراد سالم به گونه ای سوگیرانه خود را خوش بینانه می بینند. تفکر بشری با سوگیری مثبت جدی مشخص می شود. یعنی این که مغز ما طوری طراحی شده است که به جای اندیشیدن به طریق واقع بینانه و منفی، به شیوه ی مثبت می اندیشیم. افراد به سه طریق عمده خود را برخلاف حقایق موجود با آن چه که دیدگاه سایرین از موقعیت نشان می‌دهد مثبت تر می بینند. نخست این که، آنان رفتار گذشته، صفات شخصی و خودشان را به عنوان شخصی در روشنایی افزایش یافته می بینند. به عبارت دیگر خطای ادراکی خود افزایی^[۶۴] را تجربه می‌کنند. دوم این که آنان از یک حس غیر واقع بینانه ‌در مورد کنترل شخصی نسبت به امور و از یک باور بزرگ نمایی شده و بی پایه برخوردارند که فکر می‌کنند می‌توانند از بدتر شدن کارها جلوگیری کنند و آن ها را بهبود بخشند. اما ‌در مورد چیزهای بد که برایشان رخ می‌دهد مسئولیتی ندارند. سوم این که، یک حس بی اساس خوش بینانه دارند که آینده امید بخش تر از ان چیزی خواهد بود که واقعیت می‌گوید. به عبارت دیگر بر این باورند که آینده به جای بد بیاری، فشار روانی و آشفتگی، فرصت های بیش تری را برای وقوع چیزهای خوب برایشان فراهم خواهد ساخت. خطای ادراکی مثبت فرایندهای توجه انتخابی و فراموشی مطالب، نادیده گرفتن ناتوانی و خود انگاره ی منفی را شامل می شود (کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵).

توجه انتخابی و فراموشی مطلوب

توجه انتخابی، دیدن چیزهای مثبت و چشم پوشی از چیزهای منفی ‌در مورد خودمان، یعنی از صافی گذراندن اطلاعات از طریق سوگیری را شامل می شود، به گونه ای که فقط اخبار مثبت ثبت و رمز گردانی می شود. فراموشی مطلوب، فرایندی است که در آن اطلاعات منفی درباره ی خود به آسانی یادآوری نمی شود و در مقابل اطلاعات مثبت که دید مثبت از خود حمایت می‌کند با جزییات قابل ملاحظه بازسازی می شود.

نادیده گرفتن ناتوانی

اطلاعات منفی درباره خود را می توان با نادیده گرفتن ناتوانی آشکار خود و پذیرش این که در این زمینه ها از مهارت اندکی برخورداریم اداره کرد.

خود انگاره ی منفی

خود انگاره ی منفی^[۶۵]، مجموعه باورهای سازمان یافته ای است که به ما امکان می‌دهد موقعیت هایی را که ممکن است در آن ها اطلاعات منفی درباره ی خود دریافت کنیم پیش‌بینی نماییم و سپس راهبردهایی را برای برخورد با آن ها تدارک ببینیم. برای مثال بگوییم چون کم رو هستیم زیاد حرف نمی زنیم. خود اتگاره ی منفی به شخص امکان می‌دهد حد و مرزی دور صفت شخصی منفی خود ایجاد کند، موقعیت هایی را که ممکن است به آن ها مربوط باشد یا نباشد پیش‌بینی کند و برای آن ها نقشه بکشد. خود انگاره ی منفی هم چنین ممکن است به شخص امکان دهد که با نسبت دادن هر گونه ارزشیابی منفی از خود یک ویژگی منفی در هسته ی خود انگاره ی منفی از عزت نفس خود محافظت کند. برای مثال بگوید: «من در امتحان ‌به این خاطر نتوانستم خوب عمل کنم که کمرویی ام مرا از سوال کردن در کلاس باز می داشت، و فقط کسانی که سوال می‌کنند در امتحانات نتایج خوب به دست می آورند.» (کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵).

خود انگاره ی مثبت^[۶۶]

اطلاعاتی که به روش انتخابی مورد توجه قرار می‌گیرد و ما آن ها را به یاد می آوریم به وسیله ی خود انگاره هایمان یعنی باورهایمان ‌در مورد نوع خود و صفات یکسانی که داریم تعیین می‌شوند. خود انگاره ها مشخص می‌سازند که به کدام جنبه از موقعیت ها توجه می‌کنیم و سپس برداشت هایمان با همان اطلاعات تقویت می شود (مراک^[۶۷]، ۱۹۹۹).

بخشی از خود انگاره ی ما مربوط به باور کنترل شخصی و ادراک خود به عنوان فردی که نسبت به کنترل محیط خود تواناست می‌باشد. بیشتر بزرگسالان بر این باورند که جهان قابل کنترل است. ارنست بکر^[۶۸] (۱۹۷۳)، استدلال می‌کند که باورمان بر کنترل پذیری و با نظم بودن جهان، ما را از رویایی مداوم با واقعیت میرایمان و این که همه ی ما یک قدم با مرگ فاصله نداریم محافظت می‌کند.ما باور به کنترل شخصی را به دلایل گوناگون حفظ می‌کنیم. ما به اشتباه، بسیاری از رویدادهایی را که بازده مطلوب دارند نتیجه ی اعمال خود قلمداد می‌کنیم. برای مثال «من گل ها را آب دادم و آن ها رشد کردند.» (کار، ۲۰۰۴، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، ۱۳۸۵).

• • 1. نظریه تکاملی تایگر

با توجه ‌به این که اکثر کاربران اینترنت که به دنبال موضوعی خاصی هستند. از موتورهای جستجو استفاده می‌کنند،فقط دو صفحه اول از نتیجه بازگشتی توسط موتورهای جستجو را بررسی می‌کنند. ‌بنابرین‏ وب‌سایتی که با این ویژگی طراحی گردد، در نتایج جستجوهای مرتبط با فعالیت سایت، به عنوان سایت برتر در صدر جستجو قرار می‌گیرد (شعبان زاد و موسوی چلک، ۱۳۸۵).

تحلیل تراکم کلمات کلیدی

زمانی که موتورهای جستجو یک صفحه وب را نمایه می‌کنند،هر نسبت کلیدواژه‌ها به تعداد کل کلمات را تحلیل می‌کنند و هم محل قرار گرفتن همان کلیدواژه‌ها را در سراسر محتوا چک می‌کنند و از این اعدادبرای امتیاز اعتباری سایت استفاده می‌کنند. اگر تحلیل تراکم کلیدواژه سایت مورد نظر مطابق با معیارهای انحصاری و رایج موتورهای جستجو باشند سایت نسبت ارتباط بالایی پیدا می‌کند و در صدر لیست موتور جستجو قرار می‌گیرد در غیر اینصورت صفحه وب سایت با امتیاز کم و رده بندی پایین مواجه می‌شود (همان)

متاتگ^[۴۸] چیست ؟

متاتگ ها راهی برای شناساندن وب سایت شما به جهان خارج است. عنوان تگ هایی که برای صفحات سایت خود تعریف می‌کنید موتورهای جستجوگر را در شناختن مطالب داخل سایت شما یاری می‌کند .

انواع اصلی متاتگ

این متاتگ باعث می‌شود که اطلاعات اضافی‌ای همراه صفحه وب درخواستی شما در http header به مرورگر ارسال شود. مثلا می‌توانید تاریخ انقضای اطلاعات را تعیین کنید یا می‌توانید صفحه وب را با یک متاتگ خاص پس از چند ثانیه به صفحه دیگری بفرستید بدون دخالت کاربر !

HTTP-EQUIV

این نوع از متاتگ برای تعیین اطلاعات داخل صفحه وب استفاده می‌شود که باعث می‌شود صفحه وب شما با راحتی بیشتری برای موتورهای جستجوگر شناخته شود … مثلا زبان این صفحه، نام طراح، کلمات کلیدی این صفحه و …

NAME

این نوع از متاتگ برای تعیین اطلاعات داخل صفحه وب استفاده می‌شود که باعث می‌شود صفحه وب شما با راحتی بیشتری برای موتورهای جستجوگر شناخته شود … مثلا زبان این صفحه، نام طراح، کلمات کلیدی این صفحه و …

NAME

کاربرد متاتگ در صفحات وب

متاتگ ها را باید داخل تگ هد^[۴۹] نوشت. در صفحه هایی که از چند فریم درست شده باید در تمام صفحات متاتگ را نوشت (شرفی، ۱۳۸۳).

به طور کلی متاتگهای زیادی با کاربردهای فراوان موجود هستند. ما در اینجا به بررسی و کاربرد برخی از آن‌ ها که مهمند می‌پردازیم: (داستانی، ۱۳۹۱)

شرح
معادل فارسی
نام ابربرچسب
نامی که به سند داده می‌شود.

عنوان

Title

توضیح کوتاه و روشن از سند، به موتورهای جستجو کمک می‌کند تا صفحات را با کلماتی از عنوان یا متن نمایه کنند.

توصیف

Description

این ابربرچسب به موتورهای جستجو کمک می‌کند تا صفحات را با کلماتی از عنوان یا متن نمایه کنند.

کلیدواژه

Keyword

روبوت های وب را در هر صفحه کنترل می‌کند این ابرچسب شاید باعث شود تا یک روبوت بدون نمایه کردن آن صفحه از آن عبور کند.

روبوت

Robot

این ابربرچسب که شاید به گونه‌ای از مشخصه‌ ها بسط داده شود، باعث می‌شود تا مرورگر نت اسکیپ^[۵۰] مشخصه‌ های مناسب را قبل از نمایش صفحه دربرگیرد.

محتوا-نوع

Cornent-Type

نویسنده یا پدیدآورنده مدرک

نویسنده

Author

زبان بازدید مجدد از یک صفحه را برای منبع تعیین می ‏کند.

بازدید مجدد

Revisit

اطلاعات مربوط به حقوق منبع

حق مؤلف

Copyright

ارتباط با دیگر منابع

ارتباط

Link

زبان منبع را دربرمی‌گیرد.

زبان

Language

نوعی برنامه برای ویرایش فایل

شناسه برنامه‌ای

Progid

تاریخ و زمان انقضای مدرک از وب‏سایت

انقضا

Expires

این فیلد برای شناسایی دایمی اطلاعات مربوط به یک تولید کننده استفاده می‌شود.

ایجادکننده

Originator

این ابربرچسب با نرم‏افزار کنترلی به کار گرفته می‌شود. شبیه رتبه‏ بندی فیلم‌های سینمایی برای افراد، تعیین اینکه این سند یا مدرک مناسب کدام گروه از افراد است، با این ابربرچسب امکان پذیر است.

رتبه‏ بندی

Rating

عامل‌های پنهان شونده را مشخص می‌کند، عواملی که قرار نیست توسط مرورگرها نمایه شوند، در این ابربرچسب ها قرار می‌دهند.

کنترل پنهان

Cache-Control

برای تصحیح به کار می‌رود.

ممیزی

Verify

این ابربرچسب از نادیده گرفته شدن سند توسط مرورگر نت اسکیپ به طور محلی جلوگیری می‌کند.

—

Progma

دامنه وب‏سایت شما را مشخص می‌کند، بدین معنا که مخاطبان وب‏سایت شما جهانی هستند یا مختص محدوده خاصی هستند.

توزیع

Distribution

برای ارزش محتوای سایت وب در جریان نمایه سازی

نوع منبع

Resource Type

مشخص کردن موضوع، موتورهای کاوش وب‏سایت را در طبقه و موضوع اصلی‌اش نمایه می‌کند.

طبقه بندی

classification

عوامل مورد استفاده در موتورهای جستجو برای رتبه بندی سایت‌ها

هنگامی که برای جستجوی موضوعی موضوعی خاص، از موتورهای جستجو استفاده می‌کنید، تمام موتورهای جستجو سعی می‌کنند تا لیستی از صفحات وب که بیشترین مطابقت را با جستجوی شما دارد، ارائه دهند. لیستی که موتورهای جستجو ارائه می‌دهند به ترتیب از بیشترین ارتباط به کمترین ارتباط با واژه‌ مورد جستجو مرتب می‌گردد. البته موتورهای جستجو همیشه به کاربران جواب‌های کاملا مرتبط را نمی‌دهند. گاهی اتفاق می‌افتد که صفحات نامرتبط در لیست نتایج دیده می‌شود، این امر باعث می‌شود که وقت کاربر در مرور نتایج مرتبط تلف شود. هر موتور جستجویی که میزان صفحات مرتبط بیشتر و نامرتبط کمتری را بازیابی کند بهتر است، برای دستیابی ‌به این منظور و تعیین ربط وب سایت‌ها، موتورهای جستجو از مجموعه‌ای از قواعد بهره می‌گیرند که به آن الگوریتم^[۵۱] می‌گویند. هر موتور جستجو الگوریتم خاص خود را دارد (ابراهیمی، ۱۳۸۷). در نتیجه یک سایت ممکن است در موتورهای جستجوی مختلف، رتبه‌ی متفاوتی کسب کند.

برخی از مهم‌ترین معیارهای مشترک در رتبه بندی اغلب موتورهای جستجو

• مکان کلید واژه

این که کلمه یا عبارتی که مورد جستجو قرار می‌گیرد در کجای صفحه‌ وب قرار داشته باشد یکی از مهم‌ترین معیارها در رتبه بندی سایت است. هر کدام از مکان‌های صفحه‌ وب ارزش وزنی به خصوصی دارند. برای مثال کلمه‌ای که در عنوان واقع شده است از ارزش بیشتری نسبت به کلمه‌ای که در متن است، دارد (به رینگ و پیج، ۱۹۹۸).